'''Telomeraza''' – [[enzym]] rybonukleoproteinowy, którego zadaniem jest dobudowanie brakującego (w związku z tzw. [[problem replikacji końca|problemem replikacji końca]]) 3'-terminalnego odcinka nici [[Kwas deoksyrybonukleinowy|DNA]] (tak zwanej [[nić wiodąca|nici wiodącej]])<ref name="Gavory-2002">{{Cytuj pismo | nazwisko = Gavory | imię = G. | nazwisko2 = Farrow | imię2 = M. | nazwisko3 = Balasubramanian | imię3 = S. | tytuł = Minimum length requirement of the alignment domain of human telomerase RNA to sustain catalytic activity in vitro. | czasopismo = Nucleic Acids Res | wolumin = 30 | numer = 20 | strony = 4470-4480 | rok = 2002 | doi = 10.1093/nar/gkf575 | pmid = 12384594 }}</ref>. Telomeraza posługuje się w tym celu zintegrowaną z nią cząsteczką [[Kwas rybonukleinowy|RNA]]. Cząsteczka ta ma 'CCCAAUCCC' - odcinek bogaty w [[cytozyna|cytozynę]], odgrywający rolę matrycy do wydłużenia nakońca 3' końcu [[Kwas deoksyrybonukleinowy|DNA]]. sekwencjiDo nici tej dobudowywane są sekwencje [[telomer (genetyka)|telomerowejtelomerowe]] 'TTAGGG'. Z kolei [[prymaza]] syntetyzuje [[RNA starterowy|primer]] (RNA starterowy), którego obecność pobudza [[polimeraza DNA|polimerazę]] do odtworzenia brakującego fragmentu [[Nić opóźniona|nici opóźnionej]] DNA. Po [[Replikacja DNA|replikacji]] RNA starterowy jest usuwany. Powstaje nowy ubytek - tym razem jednak w obrębie [[telomer (genetyka)|telomeru]], a nie obszaru kodującego.
TelomerazęTelomeraza aktywujewystępuje w intensywnie dzielących się komórkach, a jej aktywność zmniejsza się z wiekiem. To zmniejszenie aktywności łączy się ze starzeniem się komórek. W [[CycloastragenolKomórka nowotworowa|komórkach nowotworowych]] 490aktywność telomerazy zwykle (poza niektórymi nowotworami w późnych stadiach{{r|ŚN239}}) jest podwyższona.72DaZnaczne ilości telomerazy występują w [[saponiny|saponinowylimfocyt]]ach i [[aglikonmakrofag]]<ref>DOI:10ach{{r|ŚN239}}.1159/000365290</ref> Aktywność telomerazy przedłużają [[kurkuminoidy]] występującywystępujące w roślinach z [[rodzaj (biologia)|rodzaju]] [[traganek]]: ''[[Astragalus propinquus]]'' i ''[[Astragalus membranaceus]]''<ref>{{cytuj pismo| tytuł = Curcuminoid derivatives enhance telomerase activity in an in vitro TRAP assay | autor = Thanachai Taka, Chatchawan Changtam, Pak Thaichana, Navakoon Kaewtunjai, Apichart Suksamrarn, T. Randall Lee & Wirote Tuntiwechapikul | czasopismo = Bioorganic & Medicinal Chemistry Letters | data = 2014 | url = http://www.researchgate.net/profile/Wirote_Tuntiwechapikul/publication/266205015_Curcuminoid_derivatives_enhance_telomerase_activity_in_an_in_vitro_TRAP_assay/links/54504e6b0cf24e8f7374b43d.pdf | język = en}}</ref>. Telomerazy aktywator TA-65 <ref> Tech J Engin & App Sci., 3 (S): 3702-3721, 2013 str 3711</ref> zwiększa ekspresję telomerazy, i naprawę, czyli wydłużenie telomerów, przy czym ten geriatryczny efekt nie indukuje nowotworzenia<ref>DOI: 10.1111/j.1474-9726.2011.00700.x [http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1474-9726.2011.00700.x/full]</ref>. ▼
Telomeraza występuje w intensywnie dzielących się komórkach, a jej aktywność zmniejsza się z wiekiem. To zmniejszenie aktywności łączy się ze starzeniem się komórek.
WWedług [[KomórkaCarol nowotworowa|komórkach nowotworowychGreider]] aktywnośći telomerazy[[Elizabeth zwykleBlackburn]] (pozatelomeraza niektórymijest nowotworamiintensywnie syntetyzowana w późnychkomórkach stadiach{{r[[Linia płciowa|ŚN239}})linii jestpłciowej]] podwyższonaa w komórkach somatycznych ulega [[Represor|represji]]. Rozwój nowotworów jest natomiast związany z zahamowaniem działania represora telomerazy <ref name="ŚN239">{{cytuj pismo|nazwisko=Jabr|imię=Ferris|tytuł=Święto nauki|czasopismo=[[Świat Nauki]]|wydawca=Prószyński Media|wolumin=nr. 7 (239)|issn=0867-6380|data=lipiec 2011|strony=42-51}} za {{cytuj pismo|nazwisko=Greider|imię=Carol W.|nazwisko2=Blackburn|imię2=Elizabeth H|tytuł=Telomery, telomeraza i nowotwory|czasopismo=[[Świat Nauki]]|wydawca=Prószyński Media|issn=0867-6380|data=kwiecień 1996}}</ref>.▼
▲Telomerazę aktywuje [[Cycloastragenol]] 490.72 Da [[saponiny|saponinowy]] [[aglikon]]<ref>DOI:10.1159/000365290</ref> występujący w roślinach z [[rodzaj (biologia)|rodzaju]] [[traganek]]: ''[[Astragalus propinquus]]'' i ''[[Astragalus membranaceus]]''<ref>{{cytuj pismo| tytuł = Curcuminoid derivatives enhance telomerase activity in an in vitro TRAP assay | autor = Thanachai Taka, Chatchawan Changtam, Pak Thaichana, Navakoon Kaewtunjai, Apichart Suksamrarn, T. Randall Lee & Wirote Tuntiwechapikul | czasopismo = Bioorganic & Medicinal Chemistry Letters | data = 2014 | url = http://www.researchgate.net/profile/Wirote_Tuntiwechapikul/publication/266205015_Curcuminoid_derivatives_enhance_telomerase_activity_in_an_in_vitro_TRAP_assay/links/54504e6b0cf24e8f7374b43d.pdf | język = en}}</ref>. Telomerazy aktywator TA-65 <ref> Tech J Engin & App Sci., 3 (S): 3702-3721, 2013 str 3711</ref> zwiększa ekspresję telomerazy, i naprawę, czyli wydłużenie telomerów, przy czym ten geriatryczny efekt nie indukuje nowotworzenia<ref>DOI: 10.1111/j.1474-9726.2011.00700.x [http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1474-9726.2011.00700.x/full]</ref>.
▲W [[Komórka nowotworowa|komórkach nowotworowych]] aktywność telomerazy zwykle (poza niektórymi nowotworami w późnych stadiach{{r|ŚN239}}) jest podwyższona. Rozwój nowotworów jest związany z zahamowaniem działania represora telomerazy <ref name="ŚN239">{{cytuj pismo|nazwisko=Jabr|imię=Ferris|tytuł=Święto nauki|czasopismo=[[Świat Nauki]]|wydawca=Prószyński Media|wolumin=nr. 7 (239)|issn=0867-6380|data=lipiec 2011|strony=42-51}} za {{cytuj pismo|nazwisko=Greider|imię=Carol W.|nazwisko2=Blackburn|imię2=Elizabeth H|tytuł=Telomery, telomeraza i nowotwory|czasopismo=[[Świat Nauki]]|wydawca=Prószyński Media|issn=0867-6380|data=kwiecień 1996}}</ref>.
Telomeraza jest intensywnie syntetyzowana w komórkach [[Linia płciowa|linii płciowej]] a w komórkach somatycznych ulega [[Represor|represji]] tak że po ok 120 podziałach telomer jest za krótki, komórka nie może sie dzieleić i następuje jej śmierć. Znaczne ilości telomerazy występują w [[limfocyt]]ach i [[makrofag]]ach{{r|ŚN239}}.
W 2009 Nobla za prace z telomerazą dostali [[Carol W. Greider]], [[Elizabeth Blackburn]] i [[Jack Szostak]].
