Płuco: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
pizza z sosem Znacznik: usuwanie dużej ilości tekstu (filtr nadużyć) |
m Wycofano edycje użytkownika 217.99.87.78 (dyskusja). Autor przywróconej wersji to Tufor. |
||
Linia 1:
{{dopracować|zweryfikować}}
'''Płuco''' ([[łacina|łac.]] ''pulmo'') – pojedynczy lub parzysty [[narząd oddechowy]] [[kręgowce|kręgowców]] oddychających [[Powietrze|powietrzem atmosferycznym]]. Do kręgowców tych zaliczane są też – prócz [[płazy|płazów]], [[gady|gadów]], [[ptaki|ptaków]] i [[ssaki|ssaków]] – [[dwudyszne|ryby dwudyszne]], które w niesprzyjających warunkach atmosferycznych oddychają pojedynczym, workowatym płucem, powstałym z przekształconego [[pęcherz pławny|pęcherza pławnego]].
W ciągu rozwoju rodowego kręgowców z przedniego odcinka [[jelito|jelita]] powstają dwa różne narządy oddechowe – płuca i [[Skrzela (anatomia)|skrzela]]. U ryb ulegają degeneracji płuca (z wyjątkiem wspomnianych już ryb dwudysznych), a u zwierząt lądowych – skrzela. Przypuszczalnie płuca pochodzą z [[aparat hydrostatyczny|aparatu hydrostatycznego]] podobnego do pęcherza pławnego ryb (według niektórych pęcherz pławny ryb jest zdegenerowanym płucem). Występują jednak wątpliwości, gdyż pęcherz pławny powstaje po stronie tylnej (grzbietowej) cewy jelitowej, płuca natomiast po stronie przedniej (brzusznej).
Wykształcenie płuc zostało wywołane przez wzmożone zapotrzebowanie na [[tlen]] zwierząt lądowych. Również ich rozwój (coraz silniejsze fałdowanie) ma ścisłe powiązanie z zapotrzebowaniami energetycznymi organizmów (zwiększeniem tempa metabolizmu). Listkiem zarodkowym, z którego powstają płuca jest [[entoderma]].
== Porównanie płuc kręgowców ==
=== Płuca [[płazy|płazów]] ===
U form dorosłych płazów występują workowate płuca, które wspomagane są w [[wymiana gazowa|wymianie gazowej]] przez [[Skóra|skórę]] i [[Błona śluzowa|błony śluzowe]] jamy gębowo-gardzielowej. Niektóre płazy posiadają płuca gładkie, jednak u większości występują w nich fałdy sterczące do wewnątrz i krzyżujące się ze sobą – co zwiększa powierzchnię wymiany gazowej. [[Wentylacja płuc]] płazów odbywa się przez rytmiczne obniżanie i podnoszenie [[jama gębowa|jamy gębowej]] (brak jest klatki piersiowej). Wśród płazów występują takie (np. [[salamandra bezpłucna]]), które nie posiadają płuc, a wymiana gazowa odbywa się powierzchnią całego ciała.
=== Płuca [[gady|gadów]] ===
Płuca podzielone są na liczne komory, mają strukturę gąbczastą (tzw. [[płuca gąbczaste]]). Gadzie płuca są silniej pofałdowane od tych u płazów, a ich wentylacja odbywa się dzięki [[mięśnie międzyżebrowe|mięśniom międzyżebrowym]] klatki piersiowej.
=== Płuca [[ptaki|ptaków]] ===
Płuca ptaków są najbardziej skomplikowanym i wydajnym organem oddechowym zwierząt<ref>[http://education.vetmed.vt.edu/Curriculum/VM8054/Labs/Lab26/Examples/exairves.htm Example: Air Vesicles<!-- Tytuł wygenerowany przez bota -->]</ref>. W swojej strukturze zawierają miliony cienkich rurek znanych jako [[parabronchi]]. Mają one porowatą strukturę umożliwajaca penetrację powietrza poprzez kapilary w głąb sąsiadujących naczyń krwionośnych (blood capilaries). Narządami wspomagającymi płuca są [[worki powietrzne]], dzięki którym możliwy jest stały przepływ powietrza przez płuca w sposób zapobiegający mieszanie się powietrza świeżego z powietrzem zużytym. Wentylacja płuc u ptaków jest dwojaka – inna podczas lotu, a inna podczas chodu. W czasie lotu [[klatka piersiowa]] ulega zablokowaniu ([[mięśnie międzyżebrowe]] są ''wyłączone''), a powietrze jest wypychane poprzez ucisk skrzydeł na worki powietrzne. Podczas spoczynku wentylacja zachodzi dzięki mięśniom klatki piersiowej oraz mięśniom brzucha. Są to płuca błoniaste lub rzadziej używana nazwa – rurkowate.
=== Płuca [[ssaki|ssaków]] ===
Najlepiej rozwinięte, duże płuca o budowie [[pęcherzyki płucne|pęcherzykowatej]] występują u ssaków. Powiększenie powierzchni oddechowej (u ssaków jest ona 40 razy większa niż u płazów{{fakt|data=2011-06}}) było możliwe dzięki wytworzeniu pęcherzyków płucnych. Wentylacja płuc odbywa się przez pracę mięśni międzyżebrowych oraz [[przepona (mięsień)|przepony]]. Przepona i mięśnie międzyżebrowe kurczą się, tworząc w płucach podciśnienie, dzięki czemu powietrze jest zasysane.
== Płuco człowieka ==
[[Plik:Diagrama de los pulmones.svg|300px|prawo|mały|Schemat budowy płuc człowieka<br />1. tchawica 2. odg. tętnicy płucnej 3. drobna żyłka płucna 4. przewód pęcherzykowy 5. pęcherzyki płucne 6. wcięcie sercowe (wpustowe) 7. oskrzeliki 8. oskrzela III-rzędowe 9. oskrzela II-rzędowe 10. oskrzele główne 11. krtań]]
[[Plik:Lungs open.jpg|mały|300px|Płuca człowieka – przekrój]]
Płuca dorosłego człowieka mogą pomieścić do ok. 5 litrów powietrza. Dorosły człowiek robi od 16 do 24 oddechów na minutę. W płucach zachodzi [[wymiana gazowa]]. Zbudowane jest z [[Oskrzela|oskrzeli]] (częściowo wnikających do płuc) rozwidlających się potem na [[oskrzeliki]], a bezpośrednio za wymianę gazową odpowiadają [[pęcherzyki płucne]] – wymieniają tlen i dwutlenek węgla z krwią. Całe płuca pokryte są [[opłucna|opłucną]] – delikatną tkanką okrywającą. W organizmie człowieka występuje płuco prawe i lewe. Prawe trzypłatowe, lewe dwupłatowe. Związane jest to ze zdecydowaną różnicą miejsca po lewej i prawej stronie klatki piersiowej – w lewej stronie znajduje się serce, co uniemożliwia usytuowanie trzeciego płatu. Płuca są jednymi z ważniejszych organów w ciele człowieka. Dostarczają tlen [[hemoglobina|hemoglobinie]], która transportuje go do każdej komórki w organizmie człowieka, umożliwiając oddychanie komórkowe. Wydolność oddechowa zależy od: pojemności płuc, drożności dróg oddechowych, ilości tlenu w powietrzu, ciśnienia krwi oraz ilości czerwonych krwinek we krwi. Powierzchnia obu płuc człowieka, dzięki ich pęcherzykowatej budowie wynosi około 100 m².{{fakt|data=2011-06}}
== Powierzchnie płuc człowieka ==
W każdym płucu wyróżniamy szczyt, oraz trzy powierzchnie: żebrową, śródpiersiową i przeponową.
Na szczególną uwagę zasługują wnęki obu płuc znajdujące się na ich powierzchniach śródpiersiowych:
We wnęce płuca lewego znajdują się (licząc od góry):
* wejście tętnicy płucnej lewej,
* wejście oskrzela głównego lewego,
* ujście żył płucnych (dwóch: górnej i dolnej),
We wnęce płuca prawego znajdują się (licząc od góry):
* wejście oskrzela płatowego górnego (nadtętniczego),
* wejście tętnicy płucnej prawej,
* wejście "pnia" oskrzeli głównych: środkowego i dolnego
* ujście żył płucnych (dwóch: górnej i dolnej)
Prócz tego w obrębie obu wnęk znajdują się:
* Nieliczne (ok. trzy w każdej wnęce) węzły chłonne płucne
* Tętnice oskrzelowe (od aorty piersiowej)
Powyższe elementy znajdujące się we wnękach płuc tworzą korzenie płuc.
== Skład powietrza ==
; Skład powietrza wdychanego
: tlen – ok. 21%;
: dwutlenek węgla – ok. 0,03%;
: azot – ok. 78%;
: argon i inne gazy (np. kryptolity fosforazowe czy ich pochodne) – ok. 1%.
; Skład powietrza wydychanego
: tlen – ok. 17%;
: dwutlenek węgla – ok. 4%;
: azot – ok. 78%;
: argon i inne gazy – ok. 1%.
== Zobacz też ==
{{commonscat|Lungs}}
{{wikisłownik|płuco}}
* [[pulmonologia]].
{{Przypisy}}
{{Zastrzeżenia|Medycyna}}
{{Układ oddechowy}}
[[Kategoria:Anatomia klatki piersiowej]]
| |||