Karabin przeciwpancerny PTRS: Różnice pomiędzy wersjami

{{Broń palna infobox|

|nazwa = PTRS|

|grafika = [[Plik:PTRS 41.jpg|300px]]|

|opis = Karabin przeciwpancerny PTRS|

|kraj = {{państwo|SUN}}|

|producent = |

|rodzaj = [[karabin przeciwpancerny]]|<!-- np. {rewolwer/pistolet/karabin} -->

|obsługa = 2 osoby|<!-- tylko bronie zespołowe -->

|prototypy = [[1941]]|<!-- lata w których trwały prace projektowe -->

|produkcja_seryjna = [[1941]] - [[1945]]|<!-- lata produkcji -->

|wyprodukowano = |<!-- ilość wyprodukowanych egzemplarzy -->

|kaliber = 14,5 mm|

|nabój = [[nabójNabój 14,5 x× 114 mm|14,5 x× 114 mm]]|

|magazynek = 5 nab. (stały)|<!-- rodzaj i pojemność magazunka -->

|taśma = |<!-- rodzaj i pojemność taśmy -->

|długość = 2200 mm|<!-- tylko bronie z kolbą stałą -->

|wysokość = |<!-- jeśli znana -->

|szerokość = |<!-- jeśli znana -->

|długość_lufy = 1219 mm|

|dł_linii_cel = 1305 mm|<!-- tylko bronie bez celowników optycznych -->

|masabroń = 20,3 kg (niezaładowana)|

|masa_kb_właściwego = |<!-- tylko ckm, wkm, ukm i broń pokładowa -->

|masa_podstawy = |<!-- tylko ckm, wkm, ukm -->

|masa_dwójnogu = |<!-- jeśli znana -->

|masa_lufy = |<!-- jeśli znana -->

|masa_wyp_dod = |

|Vo = 1020 m/s|

|Eo = |

|szybk_teoret = |<!-- tylko bronie samoczynne -->

|szybk_prakt = |<!-- jeśli znana -->

|zasięg_max = |

|zasięg_skuteczny = |

|przeb_panc = nabój BS-32<br />35 mm (z odległości 300 m)<br />25 mm (z odległości 500 m)<br />nabój BS-41<br />40 mm (z odległości 300 m)|<!-- tylko bronie przeciwpancerne -->

|siła_spustu = |<!-- tylko bronie z mechanizmem spustowym SA i DAO -->

|galeria_commons = Category:PTRS-41

'''PTRS''' -– radziecki [[broń samopowtarzalna|samopowtarzalny]] [[karabin przeciwpancerny]].

Po wprowadzeniu na początku lat [[lata 30. XX wieku|30 XX wieku]] do uzbrojenia [[Robotniczo-Chłopska Armia Czerwona|Armii Czerwonej]] [[armata przeciwpancerna|dział przeciwpancernych]] kalibru 37 i 45 mm dowództwo RKKA (Rabocze-Krestjanska Krasnaja Armija -– Robotniczo-Chłopska Armia Czerwona) postanowiło uzupełnić je lekką bronią przeciwpancerną. Początkowo próbowano wprowadzić do uzbrojenia karabin l. Kuczewskiego (pomimo nazwy w rzeczywistości było to lekkie [[działo bezodrzutowe]] kalibru 37 mm), ale ostatecznie nie udało się dopracować tej nowatorskiej broni.

W drugiej połowie lat 30. gwałtownie zaczęło rosnąć nasycenie bronią pancerną wielu armii świata. Spowodowało to intensyfikację prac nad lekką bronią przeciwpancerną. W ZSRR rozpoczęto wtedy prace nad nowym nabojem przeznaczonym specjalnie dla broni tej klasy. Efektem prac prowadzonych w latach 1936-1938 był nabój [[nabójNabój 14,5 x× 114 mm|14,5 x× 114 mm]] którego produkcję rozpoczęto w 1940 roku.

9 listopada 1938 roku GAU (Gławnoje Artilierskoje Uprawlienije -– Główny Zarząd Artylerii) wydał nowe wymagania dla lekkiej broni przeciwpancernej. Prace nad karabinami przeciwpancernymi spełniającymi te wymagania rozpoczęto w biurach konstrukcyjnych N.W. Rukawisznikowa i B.G. Szpitalnego. Po przeprowadzonych latem 1939 badaniach do uzbrojenia wprowadzono w październiku tego roku samopowtarzalny karabin przeciwpancerny Rukawisznikowa (PTR-39). Jednak pomimo decyzji o przyjęciu do uzbrojenia produkcji tej broni ostatecznie nie rozpoczęto. Początkowo problemem była niska niezawodność PTR-39, później pod wpływem szefa GAU marszałka [[Grigorij Kulik|Grigorija I. Kulika]] karabiny przeciwpancerne uznano za broń nieefektywną i w sierpniu 1940 roku skreślono z systemu uzbrojenia RKKA.

W momencie niemieckiego ataku [[22 czerwca]] [[1941]] roku sowiecka piechota nie dysponowała żadnym lekkim uzbrojeniem przeciwpancernym. Okazało się przy tym że karabiny przeciwpancerne nadal mogą być skuteczną bronią przeciwpancerną. Uruchomienie produkcji PTR-39 uznano za niemożliwe z powodu ciągle trapiących tą broń usterek, dlatego zlecono W.N Szołochowowi skonstruowanie nowej broni tej kategorii. Szołochow skopiował karabin przeciwpancerny [[Karabin przeciwpancerny M1918|Mauser Tank Gewehr]] z 1918 roku, ograniczając się do wyposażenia tej przestarzałej konstrukcji w [[hamulec wylotowy]], amortyzator na kolbie i składany dwójnóg i przystosowania do radzieckiego naboju [[Nabój 12,7 × 108 mm|12,7 x× 108 mm]]. Produkcję karabinu przeciwpancernego Szołochowa uruchomiono w lipcu 1941 roku, ale niska skuteczność naboju 12,7 mm na odległościach większych od 100 m sprawiła że szybko ją zakończono, a samej broni nigdy oficjalnie nie przyjęto do uzbrojenia.

W lipcu 1941 roku biurom konstrukcyjnym [[Wasilij Diegtiariow|Wasilija A. Diegtariowa]] i [[Siergiej G. Simonow|Siergieja G. Simonowa]] powierzono zadanie skonstruowania karabinów przeciwpancernych kalibru 14,5 mm. W tym samym miesiącu nabój ten, produkowany od 1940 roku, oficjalnie przyjęto do uzbrojenia. Ponieważ pracom nadano najwyższy priorytet prototypy nowych karabinów były gotowe już pod koniec lipca po 22 dniach od rozpoczęcia prac projektowych. Diegtariow przedstawił dwa prototypy (biura konstrukcyjnego którego był szefem i własny -– późniejszy [[karabin przeciwpancerny PTRD|PTRD]]), a Simonow jeden.

Karabin przeciwpancerny Simonowa był konstrukcją samopowtarzalna, o konstrukcji wzorowanej na wcześniejszych [[karabin samopowtarzalny|karabinach samopowtarzalnych]] tego konstruktora (karabin [[karabin AWS|AWS]]). Po próbach przeprowadzonych na początku sierpnia 1941 roku, zdecydowano przyjąć do uzbrojenia zarówno konstrukcję Simonowa, jak i Diegtariowa. Oficjalnie stało się to 29 sierpnia 1941 roku. Produkcję jednostrzałowego PTRD uruchomiono natychmiast, natomiast losy broni Simonowa ważyły się dłużej. Na początku września miał być gotowy udoskonalony prototyp PTR-39 i zdecydowano przeprowadzić próby porównawcze obu broni. Próby wykazały że obie bronie mają podobną masę i wymiary, ale broń Simonowa była bardziej niezawodna. Jej zaletą była także możliwość rozkładania do transportu na dwie części. Ostatecznym argumentem była mniejsza czaso- i materiałochłonność produkcji broni Simonowa.

Produkcję PTRS rozpoczęto w 1941 roku w zakładach w [[Tuła|Tule]]. Skomplikowana konstrukcja i konieczność ewakuacji tulskich zakładów do [[Saratów|Saratowa]] spowodowała że do końca roku wyprodukowano zaledwie 77 sztuk PTRS. W następnym roku powstało ich 63 808, ale skala produkcji była zdecydowanie mniejsza niż w przypadku PTRD (184 800 egz. w 1942 roku). Produkcję PTRS zakończono w styczniu 1945 roku.

Wyprodukowane karabiny przeciwpancerne PTRS były dostarczane jednostkom [[Robotniczo-Chłopska Armia Czerwona|Armii Czerwonej]]. W 1941 roku w każdym [[pułk]]u piechoty utworzono [[kompania|kompanię]] karabinów przeciwpancernych składająca się z trzech [[pluton (wojsko)|plutonów]]. Łącznie w kompanii służyło 79 ludzi uzbrojonych w 27 karabinów przeciwpancernych PTRS (lub PTRD). Wiosną 1942 roku dodatkowe kompanie karabinów przeciwpancernych (16 karabinów ppanc) utworzono na poziomie batalionów pułków piechoty. W ten sposób każdy pułk piechoty posiadał 75 karabinów przeciwpancernych (rzeczywiste stany tej broni były z powodu strat najczęściej niższe). Jednocześnie dodatkową kompanię karabinów przeciwpancernych (36 karabinów ppanc) utworzono w [[dywizja|dywizyjnym]] batalionie przeciwpancernym. Dodatkowo utworzono [[korpus (wojsko)|korpuśne]] bataliony przeciwpancerne wyposażone w 72-108 karabinów przeciwpancernych. Powstało także wiele samodzielnych kompanii karabinów przeciwpancernych używanych jako jednostki wzmocnienia.

W latach 1941-421942 z powodu braku armat przeciwpancernych karabiny przeciwpancerne znalazły się także na uzbrojeniu wielu batalionów artylerii przeciwpancernej. Z uzbrojenia tych jednostek były wycofywane w 1943 roku w miarę zwiększania się dostaw dział przeciwpancernych karabiny przeciwpancerne były powoli wycofywane z uzbrojenia. Najszybciej zniknęły z uzbrojenia jednostek artylerii przeciwpancernej, później działa zaczęły zastępować karabiny przeciwpancerne także w innych pododdziałach przeciwpancernych.

Pojawienie się karabinów przeciwpancernych stanowiło duże zaskoczenie dla wojsk niemieckich. Ich masowe użycie gwałtownie zwiększyło odporność jednostek Armii Czerwonej na ataki jednostek pancernych. Strzelania były prowadzone najczęściej z odległości 100-200 metrów (regulamin przewidywał 300-500 m), dzięki czemu udawało się przebijać czołowe pancerze czołgów. Wadą PTRS wynikającą ze zbyt pośpiesznej produkcji i niskiej jakości zastosowanych materiałów była niska niezawodność.

Po 1944 roku w związku z wprowadzeniem przez [[Wehrmacht]] nowych typów czołgów o grubszym opancerzeniu wartość karabinów przeciwpancernych jako broni przeciwpancernej spadła. W związku z tym rozwiązano kompanie karabinów przeciwpancernych wchodzące w skład batalionów zmechanizowanych. Przejście Armii Czerwonej do działań ofensywnych także zmniejszyło przydatność typowo defensywnej broni, jaką jest karabin przeciwpancerny. Z czasem głównym celem PTRS stały się nie czołgi, ale lekkie pojazdy opancerzone, samochody i umocnione stanowiska ogniowe.

PTRS był bronią samopowtarzalną, działającą na zasadzie odprowadzania gazów prochowych. Ryglowanie przez przekoszenie [[zamek (broń)|zamka]] w płaszczyźnie pionowej. PTRS był zasilany ze stałego magazynka pudełkowego, ładowanego przy pomocy pięcionabojowych5-nabojowych [[ładownik]]ów. Ładowniki były wprowadzane do magazynka od dołu przez otwór zamykany pokrywą. Łuski były wyrzucane przez otwór znajdujący się z prawej strony komory zamkowej. Rękojeść zamkowa poruszała się na przedłużeniu okna wyrzutowego łusek. Mechanizm spustowy kurkowy. Za komorą mechanizmu spustowego znajdował się prosty chwyt pistoletowy wykonany z drewna. Do tylnej ścianki komory zamkowej przy pomocy obejmy mocowana była drewniana kolba wyposażona w brezentową poduszkę łagodzącą odrzut.

* Stanisław Torecki, ''Broń i amunicja strzelecka LWP'', Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1985. ISBN 83-11-07146-2<br />.

* Marcin H. Ochman, ''Karabiny przeciwpancerne PTRD i PTRS'', „[[Nowa Technika Wojskowa]]” 4/2003. {{ISSN|1230-1655}}<br />

* Chuck Madurski, ''The PTRD & PTRS anti-tank rifles''. Small Arms Review Vol. 5 No. 12, September 2002