Krzyż Wiktorii: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
m MalarzBOT: Imperium Brytyjskie przeniesiono do Imperium brytyjskie
Dodano odznaczenia dla obywateli innych państw, uaktualniono l. nadań
Linia 1:
{{dopracować|źródła=20082015-0306}}
 
{{Odznaczenie infobox
|nazwa = Krzyż Wiktorii<br />''Victoria Cross''
Linia 14 ⟶ 15:
|baretka 2 = UK Victoria Cross w bar ribbon bar.svg
|baretka 2 opis = VC nadanego dwukrotnie
|ustanowiono = [[29 stycznia]] [[1856]]
|wielkość =
|kruszec = brąz
|wydano = 1356 krzyżerazy (w czymi 3 osobyrazy udekorowanopo dwukrotnieraz drugi ([[2015]])
|powyżej = ''(brak)''
|poniżej = [[Krzyż Jerzego]]
Linia 29 ⟶ 30:
 
== Historia ==
Odznaczenie zostało ustanowione [[29 stycznia]] [[1856]]<ref name=telegr/>, po zakończeniu [[wojna krymska|wojny krymskiej]]. Od tej pory wręczononadano goje 13531356 osobom (stan na [[2011]]),razy oraz 3 razy nadanopo goraz powtórniedrugi tym(stan samymna osobomrok [[2015]])<ref>[http://www.modgov.uk/DefenceInternet/DefenceFor/Veterans/Medals/VictoriaCross.htm Victoria Crossmedals-campaigns-descriptions-and-eligibility#victoria-cross] na stronie brytyjskiego Ministerstwa Obrony [dostęp 3115-86-20102015]</ref>. Największą liczbę Krzyży jednego dnia – aż 24, przyznano 16 listopada [[1857]] po odsieczy [[Lucknow]] podczas [[powstanie sipajów|powstania sipajów]]. Najwięcej Krzyży za jedną bitwę (11) wręczono po [[Bitwa pod Rorke's Drift|bitwie pod Rorke's Drift]] podczas wojny [[Brytyjczycy|angielsko]]-[[Zulusi|zuluskiej]] ([[22 stycznia]] [[1879]]). Największą liczbę Krzyży za jeden konflikt nadano w okresie [[I wojna światowa|I wojny światowej]] - 634 (w tym tylko 19 Krzyży otrzymali lotnicy<ref>J.M. Bruce, ''AW FK.8.'', Windsock Datafile nr 64, Berkhamsted: Albatros Productions, 1997, ISBN 0-948414-96-0</ref>). Po [[II wojna światowa|II wojnie światowej]] nadano go jedynie 12 razy. Dwa Krzyże przyznano uczestnikom [[Wojna o Falklandy-Malwiny|wojny o Falklandy]] ([[1982]]), a po dłuższej przerwie, kolejnymi odznaczono 18 marca [[2005]] szer. [[Johnson Beharry|Johnsona Beharry'ego]] za męstwo podczas [[Stabilizacja Iraku|działań w Iraku]] i 14 grudnia 2006 pośmiertnie kaprala Bryan Budda za [[Operacja Enduring Freedom|działania w Afganistanie]]<ref>[http://web.archive.org/web/20070927191904/http://www.gnn.gov.uk/Content/Detail.asp?ReleaseID=250538&NewsAreaID=2 Operational Honours: VC and GC for acts of exceptional valour], notatka prasowa Ministerstwa Obrony [dostęp 31-8-2010]</ref>.
 
Trzy osoby otrzymały Krzyż Wiktorii dwukrotnie, czyli tzw. ''VC and Bar'': [[Noel Chavasse]], [[Arthur Martin-Leake]] i [[Charles Upham]]. Dwaj pierwsi byli oficerami medycznymi: Arthur Martin-Leake został odznaczony za ofiarność przy ratowaniu rannych podczas wojny burskiej (1902) i w czasie walk w [[Belgia|Belgii]] w 1914 roku, podobnie jak Noel Chavasse, którego odznaczono kolejno w 1916 i 1917 roku. Natomiast Charles Upham, Nowozelandczyk, otrzymał Krzyż Wiktorii za odwagę: pierwszy za udział w [[Bitwa o Kretę|walkach na Krecie]] w maju 1941 roku, a drugi po bitwie pod Minqar Qaim w Afryce Północnej w czerwcu 1942 roku.
 
== Opis ==
Odznaczenie ma formę [[Krzyż kawalerski (heraldyka)|krzyża kawalerskiego]], z [[lew|lwem]] Monarchii Brytyjskiej, siedzącym na [[korona (atrybut)|koronie]]. Pod koroną znajduje się inskrypcjanapis '''FOR VALOUR''' („za''za męstwo"waleczność''); wcześniej był tam tekst '''FOR BRAVERY''' („za''za odwagę"''), ale zmieniono go na życzenie królowej [[Wiktoria Hanowerska|Wiktorii]]{{fakt}}. Podaje się tradycyjnie, że wszystkie Krzyże Wiktorii zostały odlane z [[Brązy|brązu]] pochodzącego z dwóch rosyjskich armat zdobytych pod [[Sewastopol]]em podczas wojny krymskiej, jednakże badania Johna Glanfielda wykazały, że wykonywane były z brązu różnego pochodzenia, a działa znajdujące się obecnie w arsenale w Woolwich są chińskiego pochodzenia (co nie wyklucza ich zdobycia podczas wojny krymskiej), lecz były używane do produkcji krzyży dopiero od 1914<ref name=telegr>Catriona Davies, [http://www.telegraph.co.uk/news/uknews/1506463/Author-explodes-myth-of-the-gunmetal-VC.html ''Author explodes myth of the gunmetal VC''], Telegraph, 28 grudnia 2005</ref>.
 
Początkowo wstążka krzyża była karmazynowa dla żołnierzy sił lądowych, zaś ciemnobłękitna dla marynarzy [[Royal Navy]]. Od powołania [[Royal Air Force|Królewskich Sił Powietrznych]] w [[1918]] roku odznaczenie jest noszone wyłącznie na wstążce karmazynowej, niezależnie od rodzaju sił zbrojnych. Osoby, które otrzymały krzyż dwukrotnie, noszą brązowe okucie na wstążce. Oficjalna nazwa takiego krzyża to ''Victoria Cross and Bar''.
Linia 46 ⟶ 47:
Z odznaczeniem tym związany jest zwyczaj (ale tylko zwyczaj, bez jakiegokolwiek odniesienia regulaminowego), że nawet żołnierze starsi stopniem jako pierwsi oddają honory odznaczonym Krzyżem Wiktorii.
 
Dewizą odznaczenia jest „Beyond''For Valour (za waleczność)'' oraz ''Beyond the Duty"Call -of Duty „Ponad(ponad Obowiązek"obowiązek)''.
 
== Odznaczenia dla obywateli innych państw ==
Odznaczenie może być nadane również żołnierzom innych państw, których głową jest monarcha brytyjski. Od 1911 roku krzyż mogli otrzymywać żołnierze [[Brytyjska Armia Indyjska|Brytyjskiej Armii Indyjskiej]] (1858–1947). W latach 90-tych XX w. [[Australia]] (1991), [[Kanada]] (1993) oraz [[Nowa Zelandia]] (1999) ustanowiły własne ''Krzyże Wiktorii'', niezależne od odznaczenia brytyjskiego. Oznaki pozostały praktycznie identyczne jak przy krzyżu brytyjskim, jedynie w odmianie kanadyjskiej, ze względu na dwujęzyczność państwa, ang. dewiza '''FOR VALOUR''' została zastąpiona łac. '''PRO VALORE'''.
 
Obywatele krajów, które nie uznają brytyjskiego monarchy za głowę państwa, nie kwalifikują się do odznaczenia ''Krzyżem Wiktorii''.
 
== Odznaczeni ==