Wersja z 16:50, 22 wrz 2015 edytuj MalarzBOT (dyskusja \| edycje) Boty, Uprawnieni do logowania się z zablokowanych adresów IP 4 834 773 edycje m MalarzBOT: poprawki ← poprzednia edycja		Wersja z 16:13, 10 paź 2015 edytuj anuluj edycję Arturo24 (dyskusja \| edycje) Redaktorzy, Uprawnieni do logowania się z zablokowanych adresów IP 56 825 edycji drobne merytoryczne, drobne redakcyjne następna edycja →
Linia 2: \|nazwa zwyczajowa = Dżelada \|nazwa łacińska = ''Theropithecus gelada'' \|TSN = 573034 \|zoolog = ([[Eduard Rüppell\|Rüppell]], 1835) \|okres istnienia = Linia 13: \|nadrząd = [[łożyskowce]] \|rząd = [[naczelne]] \|podrząd = [[~~Haplorrhini~~wyższe naczelne]] \|nadrodzina = [[~~Małpy wąskonose zwierzokształtne\|makakokształtne~~koczkodanowce]] \|rodzina = [[~~makakowate~~koczkodanowate]] \|~~rodzaj~~ podrodzina = ~~'''''Theropithecus'''''{{r\|itis2}}~~[[koczkodany]] \|~~autor~~ rodzaj = I. ~~Geoffroy~~ ~~Saint-Hilaire,~~ ~~1843~~ = dżelada{{u\|a}} \|gatunek = ~~'''~~dżelada~~'''~~ brunatna \|synonimy = \|ranga podtaksonu = [[podgatunek\|Podgatunki]] \|podtaksony = * ''T. g. gelada'' <small>(Rüppell, 1835)</small> * ''T. g. obscurus'' <small>Heuglin, 1863</small> \|status IUCN = LC \|IUCN id = 21744 \|status_ref = <ref name="iucn">{{IUCN \|id = 21744\|nazwa = Theropithecus gelada\|autorzy = Gippoliti, S. & Hunter, C.\|rok = 2008\|iucn rok = 2015\|wersja = 2015-3 \|data = 2015-10-10}}</ref> \|mapa występowania = Gelada area.png \|opis mapy występowania = Linia 28 ⟶ 33: \|wikisłownik = dżelada }} '''Dżelada brunatna'''{{r\|miiz}}, ~~'''~~dżelada ~~brunatna'''~~{{odn\|Kowalski\|Krzanowski\|Kubiak\|Rzebik-Kowalska\|1990\|s=60}} (''Theropithecus gelada'') – gatunek [[~~Małpy wąskonose~~ssaki\|~~małpy wąskonosej~~ssaka]] z rodziny [[~~makakowate~~koczkodanowate\|~~makakowatych~~koczkodanowatych]] (Cercopithecidae), jedyny przedstawiciel rodzaju ''Theropithecus''. == Występowanie == Obecny [[Zasięg (biogeografia)\|zasięg występowania]] dżelady obejmuje wyżyny i góry północno-zachodniej [[Etiopia\|Etiopii]] i [[Erytrea\|Erytrei]]. Najliczniej występuje w [[Góry Semien\|Parku Narodowym Semien]] w Etiopii. Większość dżelad jest spotykana na wysokościach 2000-5000 m [[n.p.m.]] Dawniej były szeroko rozprzestrzenione w Afryce. == Systematyka == === Taksonomia === Gatunek po raz pierwszy opisany naukowo przez [[Eduard Rüppell\|E. Rüppella]] w 1835 roku pod nazwą ''Macacus gelada''{{r\|Ruppell}}. Jako [[miejsce typowe]] autor wskazał [[góry Semien]] w Etiopii{{r\|Ruppell}}. Jedyny przedstawiciel rodzaju ''Theropithecus'' – '''dżelada'''{{r\|miiz}}, utworzonego przez [[Isidore Geoffroy Saint-Hilaire\|I. Geoffroy Saint-Hilaire'a]] w 1843 roku{{r\|Geoffroy}}. [[Gatunek typowy]]: ''Macacus gelada'' <small>Rüppell, 1835</small> === Etymologia === Nazwa rodzajowa jest połączeniem słów z [[język grecki\|języka greckiego]]: {{grc\|θήρ}} ''thēr'' – „dzika bestia” oraz {{grc\|πίθηκος}} ''píthēkos'' – „małpa”. Epitet gatunkowy pochodzi od ''gelada'', nazwy używanej przez ludy zamieszkujące Etiopię na określenie dżelady{{r\|Palmer}}. == Habitat == Linia 44 ⟶ 58: == Podgatunki == Dotychczas opisano dwa podgatunki dżelady{{r\|msw}}: * ''~~Theropithecus~~T. gelada gelada'' – '''dżelada brunatna''' * ''~~Theropithecus~~T. gelada obscurus'' – '''dżelada ciemna''' Prawdopodobnie wzdłuż rzeki [[Uebi Szebelie]] istnieje jeszcze jeden, nieopisany naukowo podgatunek{{r\|iucn}}. == Zagrożenia == Gatunek był uważany za bliski zagrożenia [[Wymieranie\|wyginięciem]] (dawna kategoria LR/nt w klasyfikacji IUCN), głównie z powodu polowań i ograniczania siedlisk. Obecnie nie jest tak liczny jak w latach 70. XX wieku, ale nadal dość szeroko rozprzestrzeniony i stosunkowo liczny. {{Uwagi\|uwagi = <ref name="a">''Theropithecus'' <small>[[Isidore Geoffroy Saint-Hilaire\|I. Geoffroy Saint-Hilaire]], 1843</small>.</ref> }} {{Przypisy\|przypisy = * <ref name="miiz">{{Cytuj książkę \| autor = Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz\| tytuł = Polskie nazewnictwo ssaków świata \| wydawca = Muzeum i Instytut Zoologii PAN \| miejsce = Warszawa \| rok = 2015 \| isbn = 978-83-88147-15-9\| strony = 48-49}}</ref> <ref name=itis2>{{ITIS\|TSN=572828\|nazwa=''Theropithecus''\|data=17 lipca 2011}}</ref>▼ * <ref name="Ruppell">{{cytuj książkę\| autor = E. Rüppell\| tytuł = Neue Wirbelthiere zu der Fauna von Abyssinien gehörig\|url = http://biodiversitylibrary.org/item/114234#page/17/mode/1up\|rok = 1835-1840\|wydawca = S. Schmerber\|miejsce = Frankfurt nad Menem\|wydanie = \|isbn = \|strony = 5\|cytat = \|język = de}}</ref> <ref name=msw>{{MSW3\|id=12100593\|nazwa=''Theropithecus gelada''\|data=17 lipca 2011}}</ref>▼ * <ref name="Geoffroy">{{cytuj pismo \|autor = I. Geoffroy Saint-Hilaire\|tytuł = Description des Mammifères nouveaux ou imparfaitement connus de la collection du Museum d'Histoire naturelle, et remarques sur la classification et les caractères des Mammifères\|url = http://biodiversitylibrary.org/item/80970#page/582/mode/1up\|czasopismo = Archives du Muséum d'Histoire Naturelle, Paris\| wolumin = 2\|wydanie = 4\|strony = 576\|rok = 1841\|doi = \|język = fr}}</ref> ▲* <ref name=~~itis2~~msw>{{~~ITIS~~MSW3\|~~TSN~~id=~~572828~~12100593\|nazwa=''Theropithecus gelada''\|data=~~17 lipca~~ 2011-07-11}}</ref> * <ref name="Palmer">{{cytuj książkę\| autor = T. S. Palmer\| autor link = Theodore Sherman Palmer\|tytuł = Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals\|url = http://biodiversitylibrary.org/item/88553#page/681/mode/1up\|rok = 1904\|wydawca = Government Printing Office\|miejsce = Waszyngton \|seria = North American Fauna\|isbn = \|strony = 673\|cytat = \|język = en}}</ref> }} Linia 59 ⟶ 80: == Bibliografia == # {{cytuj stronę\| url = http://animaldiversity.ummz.umich.edu/site/accounts/information/Theropithecus_gelada.html\| tytuł = ''Theropithecus gelada''\| opublikowany = (On-line), Animal Diversity Web \| data dostępu = 18 maja 2008\| autor = Hiller, C.\| rok = 2000\| język = en }} ~~\| tytuł = ''Theropithecus gelada''~~ ▲~~<ref~~# ~~name=msw>~~{{MSW3\|id=12100593\|nazwa=''Theropithecus gelada''\|data=~~17 lipca~~ 2011-07-11}}~~</ref>~~ ~~\| opublikowany = (On-line), Animal Diversity Web~~ # {{cytuj książkę \|odn = {{odn/id\|Kowalski\|Krzanowski\|Kubiak\|Rzebik-Kowalska\|1990}} \|nazwisko = Kowalski ~~(redaktor naukowy)~~\| imię = K.\|nazwisko2 = Krzanowski \|imię2 = A.\|nazwisko3 = Kubiak\|imię3 = H.\|nazwisko4 = Rzebik-Kowalska\|imię4 = G. \|nazwisko5 = Sych\|imię5 = L.\| wydanie = IV\| tytuł = Ssaki\|wydawca = Wiedza Powszechna\| seria = Mały słownik zoologiczny \| miejsce = Warszawa\| rok = 1991\| isbn = 83-214-0637-8}}▼ ~~\| data dostępu = 18 maja 2008~~ ~~\| autor = Hiller, C.~~ ~~\| rok = 2000~~ ~~\| język = en }}~~ ~~# {{MSW3\|id=12100593\|nazwa=''Theropithecus gelada''\|data=31 grudnia 2008}}~~ ▲# {{cytuj książkę \|odn = {{odn/id\|Kowalski\|Krzanowski\|Kubiak\|Rzebik-Kowalska\|1990}} \|nazwisko = Kowalski (redaktor naukowy)\| imię = K.\|nazwisko2 = Krzanowski \|imię2 = A.\|nazwisko3 = Kubiak\|imię3 = H.\|nazwisko4 = Rzebik-Kowalska\|imię4 = G. \|nazwisko5 = Sych\|imię5 = L.\| wydanie = IV\| tytuł = Ssaki\|wydawca = Wiedza Powszechna\| seria = Mały słownik zoologiczny \| miejsce = Warszawa\| rok = 1991\| isbn = 83-214-0637-8}} # ''Wielka Encyklopedia Przyrody : Ssaki.'' Warszawa: Wydawnictwo MUZA SA, 1997, s. 116. ISBN 83-7079-784-9. # {{cytuj książkę \| tytuł= Zwierzęta : encyklopedia ilustrowana \| data=2005 \| wydawca=Wydawnictwo Naukowe PWN \| miejsce=Warszawa \| isbn=83-01-14344-4 \| strony=114}} [[Kategoria:~~Makakowate~~Koczkodanowate]] [[Kategoria:Ssaki Afryki]]

Dżelada brunatna: Różnice pomiędzy wersjami