Gatunek narażony: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
redir do Gatunek zagrożony |
nowy artykuł w Tygodniu Biologicznym, oparty na art. Gatunek krytycznie zagrożony |
||
Linia 1:
{{KategoriaIUCN|VU}}
'''Gatunek narażony'''{{r|Bacieczko}}, '''gatunek wysokiego ryzyka'''{{r|Meridian}} ({{ang.|vulnerable}}, [[Skrótowiec|akronim]]: '''VU''') – jedna z kategorii w opublikowanej przez [[Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody|Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody]] (IUCN) klasyfikacji gatunków zagrożonych, przyjmowana powszechnie do stosowania w różnej rangi i różnego zasięgu Listach i [[Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych|Czerwonych Księgach Gatunków Zagrożonych]]. Kategoria ta obejmuje gatunki, wobec których stwierdzono ryzyko wymarcia w warunkach naturalnych, i które spełniają przynajmniej jedno ze ściśle zdefiniowanych kryteriów odnoszących się do [[zasięg (biogeografia)|zasięgu]], liczebności i dynamiki [[populacja (biologia)|populacji]]{{r|IUCN_criteria}}.
== Przyczyny ==
Gatunki mogą być zagrożone [[Wymieranie|wyginięciem]] z przyczyn naturalnych lub z powodu działań człowieka. W celu ograniczania wymierania gatunków wiele krajów wprowadziło [[prawo]] chroniące zagrożone gatunki, zabraniające [[Polowanie|polowań]] i zajmowania ich [[Siedlisko (biologia)|siedlisk]] na inne cele. Do podstawowych działań zmierzających do ochrony [[Różnorodność biologiczna|różnorodności biologicznej]] należy ewidencjonowanie gatunków zagrożonych. W tym celu tworzone są Czerwone Księgi lub Listy odnoszące się do regionów, państw, kontynentów i całego świata. Stale aktualizowana [[Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych]] na Ziemi (''IUCN Red List'') prowadzona jest przez [[Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody|Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody]] (IUCN){{r|IUCN}}.
== Kryteria kwalifikujące ==
Takson jest uznawany za narażony na wyginięcie, gdy można udokumentować że spełniony jest jeden z podanych niżej kryteriów (oznaczonych od '''A''' do '''E'''){{r|IUCN_criteria}}:
'''A'''. Redukcja populacji w jednej z następujących form:
: 1. Stwierdzona, oszacowana, wywnioskowana lub przewidywana redukcja zasobów populacji o 50% lub więcej w ostatnich 10 latach lub trzech pokoleniach, w przypadku gdy przyczyna wymierania i możliwości jej usunięcia są znane i odwracalne
: 2. Stwierdzona, oszacowana, wywnioskowana lub przewidywana redukcja zasobów populacji o 30% lub więcej w ostatnich 10 latach lub trzech pokoleniach, w sytuacji gdy przyczyna wymierania i możliwości jej usunięcia są nieznane lub nieodwracalne
: 3. Przewidywana lub prognozowana redukcja o 30% lub więcej w następnych 10 latach lub trzech pokoleniach (maksymalnie do 100 lat) – przyjmuje się dłuższy z alternatywnych okresów
: 4. Przewidywana lub prognozowana redukcja o 30% lub więcej w okresie 10 lat lub trzech pokoleń (maksymalnie 100 lat) – przyjmuje się dłuższy z alternatywnych okresów. Wliczany czas musi zawierać okresy minione i przyszłe, a przyczyna wymierania i możliwości jej usunięcia są nieznane lub nieodwracalne
'''B'''. Ograniczenie zasięgu lub areału występowania:
: 1. Szacowany zasięg geograficzny występowania mniejszy niż 20 000 km² przy jednoczesnym spełnianiu dwóch z trzech poniższych kryteriów:
::a. zasięg silnie rozdrobniony lub gatunek znany z nie więcej niż 10 stanowisk
::b. stwierdzono lub przewiduje się zmniejszanie się zasięgu lub liczby stanowisk, pogarszanie się jakości siedlisk gatunku lub zmniejszanie zasobów populacji lub liczby okazów dorosłych
::c. występują znaczne fluktuacje zasięgu, lub liczby stanowisk, lub zasobów populacji, lub liczby okazów dorosłych
:lub:
: 2. Obszar zasiedlony przez gatunek mniejszy niż 2000 km² przy jednoczesnym spełnianiu przynajmniej dwóch z trzech poniższych kryteriów:
::a. zasięg silnie rozdrobniony lub gatunek znany z nie więcej niż 10 stanowisk
::b. stwierdzono lub przewiduje się zmniejszanie zasięgu i liczby stanowisk, lub pogarszanie się jakości siedlisk gatunku, lub zmniejszanie zasobów populacji lub liczby okazów dorosłych
::c. występują znaczne fluktuacje zasięgu, liczby stanowisk, zasobów populacji i liczby okazów dorosłych
:lub gdy zachodzą warunki opisane w obu powyższych punktach (B1 i B2 łącznie).
'''C'''. Populacja szacowana na mniej niż 10 000 dojrzałych osobników lub:
:1. Szacuje się tempo spadku liczebności co najmniej o 10% w ciągu 10 lat lub trzech pokoleń (maksymalnie do 100 lat) – przyjmuje się dłuższy z alternatywnych okresów, lub
:2. Obserwowany, wywnioskowany lub prognozowany postępujący spadek liczebności populacji i jednocześnie spełnione jedno z dwóch kryteriów:
::a. brak subpopulacji liczących ponad 1000 dojrzałych osobników lub wszystkie dojrzałe osobniki tworzą jedną subpopulację;
::b. występują bardzo duże fluktuacje liczby dojrzałych osobników.
'''D'''. Ogólne zasoby gatunku nie przekraczają 1000 dojrzałych osobników lub zajmuje ona bardzo ograniczone terytorium (zwykle poniżej 20 km²), lub jego populacje zajmują kilka obszarów (zwykle pięć lub mniej) narażonych na skutki działalności człowieka lub zdarzenia losowe w krótkim czasie, przez co gatunek może stać się [[Gatunek krytycznie zagrożony|krytycznie zagrożony]] lub nawet wymrzeć.
'''E'''. Analizy wykazują prawdopodobieństwo wymarcia gatunku w naturze wynoszące co najmniej 10% w ciągu następnych 100 lat.
== Przypisy ==
{{Przypisy-lista|1=
<ref name=IUCN_criteria>{{Cytuj stronę | url = http://jr.iucnredlist.org/documents/redlist_cats_crit_en.pdf | tytuł = IUCN red list categories and criteria. Version 3.1 Second edition | autor = IUCN Species Survival Commission | data = 2012 | opublikowany = IUCN (International Union for Conservation of Nature) |język = en | strony=20-22 | data dostępu = 2015-12-06}}</ref>
<ref name=IUCN>{{Cytuj stronę | url = http://www.iucnredlist.org/ | tytuł = The IUCN Red List of Threatened Species | opublikowany = International Union for Conservation of Nature and Natural Resources | język = en | data dostępu = 2015-15-06}}</ref>
<ref name=Meridian>{{Cytuj stronę | url = http://www.ochrona-przyrody.edu.pl/formy-ochrony/kategorie-zagrozenia | tytuł = Kategorie zagrożenia | autor = Meridian (Artio) | data = 2008 | data dostępu = 2015-12-06}}</ref>
<ref name="Bacieczko">{{Cytuj pismo | autor = Wanda Bacieczko, Emilia Kaszycka | tytuł = Potrzeby ochrony rzadkich i zagrożonych roślin naczyniowych siedlisk przyrodniczych na obszarze Natura 2000 Dolina Płoni i Jezioro Miedwie | czasopismo = Folia Pomeranae Universitatis Technologiae Stietinensis | wydanie = 33 | wolumin = 316 | strony = 15-32 | issn = 2300-5386 | rok = 2015 | url = http://wydawnictwo.zut.edu.pl/files/magazines/1/51/655.pdf}}</ref>
}}
== Zobacz też ==
* [[:Kategoria:Gatunki narażone na wyginięcie]]
[[Kategoria:Gatunki narażone na wyginięcie| ]]
[[Kategoria:Kategorie zagrożenia gatunków według Czerwonej Księgi Gatunków Zagrożonych]]
[[Kategoria:Ochrona przyrody]]
| |||