Gwara podhalańska: Różnice pomiędzy wersjami

* Spotyka się wyrazy o tym samym brzmieniu, lecz innym znaczeniu niż w polszczyźnie ogólnej, np. ''ôbôra'' - podwórko, ''pytać'' - prosić, ''siwy'' - niebieski.

* W niektórych przypadkach dotyczących życia gospodarczego słownictwo podhalańskie jest bogatsze (bardziej precyzyjne) niż język ogólnopolski. Przykłady: ''sianô'' (= siano z pierwszego pokosu) vs. ''pôtrow'' (= siano z drugiego pokosu); ''watra'' (= ognisko pasterskie w szałasie) vs. ''ôgiyń'' (= ognisko w polu); ''honielnik/pôwara'', ''juhas'', ''baca'' (w kolejności: młody pomocnik pasterza, pasterz, kierownik pasterzy).

* Stosunkowo liczne zapożyczenia z innych języków: [[język niemiecki|niemieckiego]]: ''hamry'' (''= kuźnie''), [[język węgierski|węgierskiego]]: ''baca'', ''juhas'', [[język słowacki|słowackiego]]: ''frajér'' (= kochanek), ''hore'' (= w górę), ''héboj'' (= chodź), ''pôściyl'' (= łóżko) . Szczególną grupą zapożyczeń jest słownictwo pochodzenia [[język rumuński|rumuńskiego]], przyniesione pod Tatry przez wołoskich pasterzy w XIV, XV wieku (np. wspomniane już ''watra'', ''bryndza'').

 

* Różne specyficzne formy i konstrukcje gramatyczne, często archaiczne lub niekiedy pochodzenia słowackiego np. ''nie wiém ci pedzieć'' (''nie potrafię ci powiedzieć''), ''stôi przý Staskôwi'' (= stoi przy Staszku), ''siadojze ku niemu'' (=siadaj przy nim), ''idém ku Hance'' (= idę do Hanki), ''jo tegô nie naucony'' (= nie jestem do tego przyzwyczajony), ''pôdoł sié na Jyndrzka'' (=jest podobny do Jędrka tj. Andrzeja /o dziecku/), ''ô dwa tyźnia/tyźnié'' (= za dwa tygodnie), ''co tam u Helé, Bronié (=co tam u Heli, Broni)''; ''wróciył sié (z)zo granice'' (=wrócił z zagranicy), czy rzadka już konstrukcja ''byłek Frankôwi na weselu''.

* Różnice w odmianie czasowników lub forma zwrotna w miejsce ogólnopolskiej niezwrotnej np. ''miyrzać'', ''miyrzali'' (= mierzyć, mierzyli, ([[język słowacki|słow. ''merať'']]); ''wrócić sié'' (= wrócić).

* Niekiedy następuje wydłużenie formy czasownika, np. ''ôdkurzôwać'', ''uwazôwać'' (1 os. lp: ''ôdkurzujém, uwazujém'') (lit. ''odkurzać, uważać''), końcówka -ować używana jest też do tworzenia form wielokrotnych (tzw. iteratywnych) np. ''chôdzowoł'' (=chadzał, zwykł chodzić, często chodził), ''śpiywowoł'' (=ciągle śpiewał, por. ang ''used to sing'').

* Szczątkowe występowanie czasownika ''być'' w czasie teraźniejszym. Czasownik ten jest zazwyczaj opuszczany, bądź zastępowany przez zaimek zwrotny ''se'': ''Teroz jo juz w doma'' (= Jestem już w domu), ''Dyć jo nie taki głupi'' (= nie jestem taki głupi), ''^uÓn starsý'' (= on jest starszy), ''jo se chłopiyc młody'' (= jestem młodym chłopcem), ''jo chudobno'' (= jestem biedna), ''my se starościny'' (= jesteśmy starościnami). Interesujące jest, że podobna sytuacja występuje w [[języki wschodniosłowiańskie|językach wschodniosłowiańskich]]. O ile czasownik ''być'' musi być z jakichś powodów użyty, przyjmuje formę ''je'' lub częściej ''jest'' w l. poj. oraz ''som'' w l. mn., np. ''jo jest młody'' = (jestem młody), ''my som na dôlé'' (= jesteśmy na dole). W czasach przeszłym i przyszłym czasownik ''być'' występuje regularnie, np. ''jo był (''dawniej ''béł)/byłek w Mieściē na jarmaku'' (= byłem w Nowym Targu na jarmarku/targu), ''bedziyme robić kie sié cas zwyrtnié/ôdmiyni'' (= będziemy pracować, kiedy poprawi się pogoda).

* Osobę wykonującą jakąś pracę, szczególnie w polu, należy pozdrowić słowami ''Scyńść Bôze'', na co odpowiada się ''Dej Bôze'', ''Dej Panié Bôze''.

* Podziękowanie można wyrazić słowami ''Bóg Wom zapłoć'', ''Bôze Ci zapłoć'' itp.

* Również w liczbie mnogiej (przez ''wy'') zwracają się dzieci do rodziców i dziadków. Zwyczaj ten utrzymuje się do dziś, choć coraz więcej dzieci używa formy ''ty''.

* Podobnie przez ''wy'' zwracają się zięciowie i synowe do teściów; nie przyjął się tu ogólnopolski zwyczaj mówienia ''mamo'' i ''tato''.

* Używa się czasami zwrotów ''Dôbre ranô, Dôbre pôłednié,'' ''Dôbry dziyń. ''Można zobaczyć tutaj analogiczną konstrukcję do słowackich form: ''dobré ráno, dobrý deň.''

 

 

== Nadużywanie i błędy ==