Patria potestas: Różnice pomiędzy wersjami

'''''Patria potestas''''' ([[łacina|łac.]] „władza ojcowska”) – w [[prawo rzymskie|prawie rzymskim]] władza przysługująca ojcu (''[[pater familias]]''), będącym [[Obywatele rzymscy|obywatelem rzymskim]] i osobą ''[[sui iuris]]'', nad jego [[dziecko|dziećmi]] i dalszymi [[zstępny]]mi. Prawo to zostało zlikwidowane po śmierci ostatniego cesarza rzymskiego{{fakt}}.

W myśl zasady ''"mater semper certa est"'' - istniała możliwość dowodzenia pochodzenia dziecka od określonej kobiety. Wobec braku naukowych sposobów ustalenia ojcostwa, było ono [[domniemanie|domniemywane]]. Przyjmowano mianowicie, że dziecko pochodzi od męża matki – w myśl zasady ''"pater [is] est, quem nuptiae demonstrant"'' (ojcem jest ten na kogo wskazuje małżeństwo).

Dzieckiem zrodzonym w małżeństwie było takie, które urodziło się nie wcześniej niż w 182 dniu po zawarciu małżeństwa, ale nie później niż w 300 dniu po jego rozwiązaniu. Terminy te przyjęto pod wpływem greckiej nauki medycznej, wedle której ciąża mogła trwać od 182 do 300 dni. {{Cytat|D.1,5,[[Iulius 12|Paulus]] w księdze dziewiętnastej ''responsorum'': Płód zrodzony w siódmym miesiącu jest już dojrzały, co przyjęto w oparciu o autorytet uczonego męża [[Hipokrates]]a. Dla tego należy uznać, że ten, który urodził się z prawego małżeństwa w siódmym miesiącu, jest prawym synem<ref>D.[[Digesta Justyniana]] 1,5, 12, Paulus libro nono decimo responsorum: ''Septimo mense nasci perfectum partum iam receptum est propter auctoritatem doctissimi viri Hippocratis: et ideo credendum est eum, qui ex iustis nuptiis septimo mense natus est, iustum filium esse''.</ref>.}}

Władza ojcowska w prawie rzymskim, była władzą niemal absolutną. Jak zauważali sami Rzymianie, nie było takiego ludu, którego przedstawicielom przysługiwałyby tak szerokie uprawnienia wobec własnych dzieci.{{Cytat|[[Gajusz (jurysta rzymski)|Gaius]],: Institutiones I,55|Takoż pod władzą naszą znajdują się nasze dzieci, spłodzone w prawym małżeństwie. To prawo właściwe jest obywatelom rzymskim (albowiem chyba nie ma żadnych innych ludzi, którzy mieliby nad swymi dziećmi taką władzę, jaką my mamy) co obwieszczono w edykcie boskiego [[Hadrian]]a, wobec tych co się ubiegali u niego o obywatelstwo rzymskie dla siebie i swoich dzieci<ref>[[Gajusz (jurysta rzymski)|Gaius]], ''Institutiones'' I,55: ''Item in potestate nostra sunt libreri nostri, quos iustis nuptiis procreavimus. Quod ius prioprium civium Romanorum est (fere enim nulli alii sunt homines, qui talem in filios suos habent potestatem, qualem nos habemus) idque divi Hadriani edicto, quod propusit de his, qui sibi liberisque suis ab eo civitatem Romanam petebant, significatur''.</ref>.}}

Władza ojcowska gasła, jeżeli dziecko uzyskało wysokie stanowisko kapłańskie (np. zostało [[Westalka|kapłanką Westy]], [[Flamen|kapłanem]] [[Jowisz]]a, w późnym cesarstwie [[biskup]]em) lub wysokie stanowisko urzędnicze (np. zostało [[Prefekt (starożytność)|prefektem]] [[pretorianie|pretorian]], [[Konsul rzymski|konsulem]] – za Justyniana).