Valparaíso: Różnice pomiędzy wersjami

|herb = Escudo_de_Valparaíso_Escudo de Valparaíso (Chile).svg

[[Plik:Valparaiso Port (Chile) - new.jpg|thumb|300px|right|Port w Valparaiso]]

Valparaiso w 1992 liczyło 227 tysięcy mieszkańców; jest drugim co do wielkości po [[Santiago (Chile)|Santiago]] miastem kraju. Przemysł metalowy, spożywczy, chemiczny, włókienniczy, skórzany, cementowy; [[rafineria ropy naftowej]]; największy port handlowy na zachodnim wybrzeżu Ameryki Południowej; morska baza wojenna; węzeł komunikacyjny; punkt startowy [[kolejCentralna transandyjskaKolej Transandyjska|kolei transandyjskiej]]; połączenie kolejowe z [[Santiago (Chile)|Santiago]]; dwa [[uniwersytet]]y (założone 1926 i 1928); [[muzeum]].

== Toponimia ==

Prawo handlowe hiszpańskich władz kolonialnych było surowe, niemniej miasto pozostawało portem gospodarczym regionu. Po odzyskaniu przez [[Chile]] niepodległości w 1818 r. do Valparaiso przybyli handlowcy, linie morskie połączyły miasto z [[Europa|Europą]] i w ten sposób wzrosło jego znaczenie jako portu dla statków okrążających przylądek [[Horn (przylądek)|Horn]]. Stało się też ono bazą dla chilijskiej wojennej floty morskiej. Sytuacja zmieniła się, gdy w 1914 r. otwarty został [[Kanał Panamski]] i połączył oceany [[Ocean Spokojny|Spokojny]] i [[Ocean Atlantycki|Atlantycki]]. Valparaiso urosło jednak do rangi nowoczesnego portu handlowego [[Chile]], największego na zachodnim wybrzeżu [[Ameryka Południowa|Ameryki Południowej]]. W porcie jest wiele romantycznych zakątków. W małych basenach portowych kołyszą się lekko na wodzie drewniane, przeważnie żółte łodzie rybaków, którzy bezpośrednio z nich sprzedają swój połów. Los często zsyłał na miasto tragiczne wydarzenia. Niewiele kolonialnych budowli przetrwało najazdy piratów, groźne burze, ogień i liczne w tym rejonie trzęsienia ziemi. Po trzęsieniu w 1906 r., które wręcz spustoszyło miasto, trzeba było znaczną jego część wznieść na nowo. Również i ostatnie wstrząsy w 1971 r. pozostawiły po sobie wiele zniszczeń. Na szczęście można jeszcze, i to w samym centrum, znaleźć wiele budynków wiktoriańskich i neoklasycystycznych. Na początku XX w. Valparaiso znane było jako perła [[Ocean Spokojny|Pacyfiku]]. Dzięki prawie 20 luksusowym hotelom, aktywnemu życiu mieszkańców, ożywionemu handlowi i międzynarodowej atmosferze miasto odebrało rangę stolicy, mniej barwnej i spokojniejszej.

Zabudowania portowe, magazyny, banki i okazałe centrum handlowe nowoczesnego w każdym calu Valparaiso ciągną się wzdłuż portu. Sercem miasta jest [[Plaza Sotomayor]], z budynkami administracji miejskiej, i dworzec Puerto. W pobliżu znajduje się się wiele kościołów, parków, bulwarów, teatrów i kawiarni. W bocznych uliczkach kryją się pojedyncze zabytki architektury kolonialnej, między innymi piękny kościół [[La Matriz]]. W dni targowe wiele ulic wypełniają stragany i budki handlarzy, a w weekendy odżywa [[Muelle Prat]], za dworcem, wychodzące daleko na port szerokie molo, na którym miejscowi rzemieślnicy i artyści wystawiają swoje dzieła. Tutaj na brzegu oceanu, orientacja w topografii miasta jest jeszcze stosunkowo łatwa. Szerokie ulice zakręcają wraz z linią brzegową. Ale na stokach wzgórz oraz w dolinach położonych poza centrum układ ulic przypomina chaos średniowiecznych miasteczek -– istny labirynt małych uliczek, niezliczonych chodników, schodów, wąziutkich i krętych przejść oraz ślepych zaułków. Trzeba się tu urodzić, by móc bezbłędnie znaleźć drogę, bowiem nawet najlepsze plany miasta są zawodne. Jednym z wielu elementów orientacyjnych jest 15 linii naziemnych kolejek liniowych, ''ascensores''. Niektóre z nich wjeżdżają na wzgórza, więc za drobną opłatą kilku pesos można oszczędzić sobie trudu wspinaczki. Pomalowane na czerwono lub żółto wagoniki widać co prawda wszędzie, gorzej jest jednak ze znalezieniem przystanków. Kolejki te, a kursowały niegdyś na 28 trasach, powstały w latach 1883-19321883–1932 i należą do mistrzowskich osiągnięć techniki. Dzięki nim można godzinami zwiedzać miasto.

* [http://www.tuvalparaiso.com TuValparaiso.com -– Todo Valparaiso en Internet]