Kortyzol: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
zmiana linku |
m drobne techniczne (przypisy podzielone dwustronnie), WP:SK |
||
Linia 97:
W organizmie znajduje się w równowadze z nieaktywnym [[kortyzon]]em. Jego poziom kontrolowany jest przez [[Dehydrogenaza 11β-hydroksysteroidowa typu 1|dehydrogenazę 11β-hydroksysteroidową typu 1]] i [[Dehydrogenaza 11β-hydroksysteroidowa typu 2|typu 2]]{{r|Hintzpeter2014}}:
[[Plik:Kortyzol-kortyzon pl.png|500px|Równowaga kortyzol-kortyzon|center]]
== Regulacja ==
=== Czynniki redukujące poziom kortyzolu ===
* Suplementacja magnezem obniża poziom kortyzolu w surowicy po ćwiczeniach aerobowych<ref>{{Cytuj|autor=S. W. Golf, O. Happel, V. Graef, K. E. Seim|tytuł=Plasma Aldosterone, Cortisol and Electrolyte Concentrations in Physical Exercise after Magnesium Supplementation|czasopismo=Clinical Chemistry and Laboratory Medicine|data=1984-01-01|data dostępu=2016-10-16|issn=1437-4331|wydanie=11|doi=10.1515/cclm.1984.22.11.717|url=http://www.degruyter.com/view/j/cclm.1984.22.issue-11/cclm.1984.22.11.717/cclm.1984.22.11.717.xml}}</ref><ref>{{Cytuj|autor=S. W. Golf, S. Bender, J. Grüttner|tytuł=On the Significance of Magnesium in Extreme Physical Stress|czasopismo=Cardiovascular Drugs and Therapy|data dostępu=2016-10-16|issn=0920-3206|wydanie=2|s=197–202|doi=10.1023/A:1007708918683|url=http://link.springer.com/article/10.1023/A:1007708918683|język=en}}</ref>, ale nie po treningu oporowym<ref>{{Cytuj|autor=Colin D. Wilborn, Chad M. Kerksick, Bill I. Campbell, Lem W. Taylor, Brandon M. Marcello|tytuł=Effects of Zinc Magnesium Aspartate (ZMA) Supplementation on Training Adaptations and Markers of Anabolism and Catabolism|czasopismo=Journal of the International Society of Sports Nutrition|data=2004-01-01|data dostępu=2016-10-16|issn=1550-2783|wydanie=1|s=12|doi=10.1186/1550-2783-1-2-12|url=http://dx.doi.org/10.1186/1550-2783-1-2-12}}</ref>.
* [[Kwasy tłuszczowe omega-3]] wykazują zależną od dawki<ref>Bhathena SJ, Berlin E, Judd JT, Kim YC, Law JS, Bhagavan HN, Ballard-Barbash R, Nair PP (1991). "Effects of omega 3 fatty acids and vitamin E on hormones involved in carbohydrate and lipid metabolism in men".
* W pewnych przypadkach [[muzykoterapia]] okazuje się skuteczna w redukcji poziomu kortyzolu<ref>Uedo N, Ishikawa H, Morimoto K, Ishihara R, Narahara H, Akedo I, Ioka T, Kaji I, Fukuda S (2004). "Reduction in salivary cortisol level by music therapy during colonoscopic examination".''Hepatogastroenterology''.
* [[Masaż]] może redukować poziom kortyzolu<ref>{{Cytuj|autor=TIFFANY FIELD, MARIA HERNANDEZ-REIF, MIGUEL DIEGO, SAUL SCHANBERG, CYNTHIA KUHN|tytuł=Cortisol Decreases and Serotonin and Dopamine Increase Following Massage Therapy|czasopismo=International Journal of Neuroscience|data=2005-01-01|data dostępu=2016-10-16|issn=0020-7454|wydanie=10|s=1397–1413|doi=10.1080/00207450590956459|url=http://dx.doi.org/10.1080/00207450590956459}}</ref>.
* Śmiech i doświadczenie rozśmieszenia może redukować poziom kortyzolu<ref>Berk LS, Tan SA, Berk D (2008).
* Pozyskiwana z soi fosfatydyloseryna oddziałuje na kortyzol. Dawkowanie jest jednak niejasne<ref>{{Cytuj|autor=J. Hellhammer, E. Fries, C. Buss, V. Engert, A. Tuch|tytuł=Effects of soy lecithin phosphatidic acid and phosphatidylserine complex (PAS) on the endocrine and psychological responses to mental stress|czasopismo=Stress (Amsterdam, Netherlands)|data=2004-06-01|data dostępu=2016-10-16|issn=1025-3890|wydanie=2|s=119–126|doi=10.1080/10253890410001728379|pmid=15512856|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15512856}}</ref><ref>{{Cytuj|autor=Michael A. Starks, Stacy L. Starks, Michael Kingsley, Martin Purpura, Ralf Jäger|tytuł=The effects of phosphatidylserine on endocrine response to moderate intensity exercise|czasopismo=Journal of the International Society of Sports Nutrition|data=2008-01-01|data dostępu=2016-10-16|issn=1550-2783|wydanie=5|s=11|doi=10.1186/1550-2783-5-11|pmid=18662395|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18662395}}</ref><ref>{{Cytuj|autor=Andrew Steptoe, E. Leigh Gibson, Raisa Vuononvirta, Emily D. Williams, Mark Hamer|tytuł=The effects of tea on psychophysiological stress responsivity and post-stress recovery: a randomised double-blind trial|czasopismo=Psychopharmacology|data=2007-01-01|data dostępu=2016-10-16|issn=0033-3158|wydanie=1|s=81–89|doi=10.1007/s00213-006-0573-2|pmid=17013636|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17013636}}</ref><ref>{{Cytuj|tytuł=Black Tea Really Does Help Alleviate Stress|czasopismo=Medical News Today|data dostępu=2016-10-16|url=http://www.medicalnewstoday.com/articles/53459.php}}</ref>.
* Regularny taniec prowadzi do znacznej redukcji poziomu kortyzolu z ślinie badanych<ref>Quiroga MC, Bongard S, Kreutz G (July 2009). "Emotional and Neurohumoral Responses to Dancing Tango Argentino: The Effects of Music and Partner".
* wyciąg z korzenia rośliny z rodziny psiankowatych ''[[Withania somnifera]]''<ref>{{Cytuj|autor=K Chandrasekhar, Jyoti Kapoor, Sridhar Anishetty|tytuł=A prospective, randomized double-blind, placebo-controlled study of safety and efficacy of a high-concentration full-spectrum extract of Ashwagandha root in reducing stress and anxiety in adults|czasopismo=Indian Journal of Psychological Medicine|data=2012-07-01|data dostępu=2016-10-16|wydanie=3|doi=10.4103/0253-7176.106022|url=http://www.ijpm.info/text.asp?2012/34/3/255/106022|język=en}}</ref>.
Linia 116 ⟶ 112:
* Infekcje wirusowe zwiększają poziom kortyzolu poprzez aktywację osi HPA przez [[cytokiny]]<ref>{{Cytuj|autor=Marni N. Silverman, Brad D. Pearce, Christine A. Biron, Andrew H. Miller|tytuł=Immune modulation of the hypothalamic-pituitary-adrenal (HPA) axis during viral infection|czasopismo=Viral Immunology|data=2005-01-01|data dostępu=2016-10-21|issn=0882-8245|wydanie=1|s=41–78|doi=10.1089/vim.2005.18.41|pmid=15802953|pmc=1224723|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15802953}}</ref>.
* [[Kofeina]] może zwiększać poziom kortyzolu<ref>{{Cytuj|autor=William R. Lovallo, Noha H. Farag, Andrea S. Vincent, Terrie L. Thomas, Michael F. Wilson|tytuł=Cortisol responses to mental stress, exercise, and meals following caffeine intake in men and women|czasopismo=Pharmacology, Biochemistry, and Behavior|data=2006-03-01|data dostępu=2016-10-21|issn=0091-3057|wydanie=3|s=441–447|doi=10.1016/j.pbb.2006.03.005|pmid=16631247|pmc=2249754|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16631247}}</ref>.
* Niedobór snu<ref>Leproult R, Copinschi G, Buxton O, Van Cauter E (October 1997). "Sleep loss results in an elevation of cortisol levels the next evening".
* intensywny lub długotrwałe ćwiczenia aerobowe przejściowo podwyższają poziom kortyzolu, aby zwiększyć efektywność [[Glukoneogeneza|glukoneogenezy]] i utrzymać stały poziom [[Glukoza|cukru]] we krwi. Po posiłku poziom kortyzolu wraca do normy<ref>Fuqua JS, Rogol AD (July 2013). "Neuroendocrine alterations in the exercising human: implications for energy homeostasis".
* Wariant Val/Val genu [[Neurotroficzny czynnik pochodzenia mózgowego|BDNF]] u mężczyzn oraz wariant Val/Met u kobiet jest związany ze zwiększonym poziomem kortyzolu we ślinie w odpowiedzi na sytuacje stresowe<ref>{{Cytuj|autor=Idan Shalev, Elad Lerer, Salomon Israel, Florina Uzefovsky, Inga Gritsenko|tytuł=BDNF Val66Met polymorphism is associated with HPA axis reactivity to psychological stress characterized by genotype and gender interactions|czasopismo=Psychoneuroendocrinology|data=2009-04-01|data dostępu=2016-10-21|issn=0306-4530|wydanie=3|s=382–388|doi=10.1016/j.psyneuen.2008.09.017|pmid=18990498|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18990498}}</ref>.
* [[Hypoestrogenizm]] oraz suplementacja [[Melatonina|melatoniną]] zwiększają poziom kortyzolu u kobiet po menopauzie<ref>{{Cytuj|autor=A. Cagnacci, R. Soldani, S.s.c. Yen|tytuł=Melatonin enhances Cortisol levels in aged women: Reversible by estrogens|czasopismo=Journal of Pineal Research|data=1997-03-01|data dostępu=2016-10-21|issn=1600-079X|wydanie=2|s=81–85|doi=10.1111/j.1600-079X.1997.tb00307.x|url=http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1600-079X.1997.tb00307.x/abstract|język=en}}</ref>.
* Poważna [[trauma]] lub sytuacje stresowe mogą zwiększyć poziom kortyzolu we krwi przez dłuższy okres<ref>Smith JL, Gropper SA, Groff JL (2009).
* Podskórna tkanka tłuszczowa przetwarza [[kortyzon]] w kortyzol przy użyciu enzymu 11-beta HSD1<ref>{{Cytuj|autor=Roland H. Stimson, Jonas Andersson, Ruth Andrew, Doris N. Redhead, Fredrik Karpe|tytuł=Cortisol Release From Adipose Tissue by 11β-Hydroxysteroid Dehydrogenase Type 1 in Humans|czasopismo=Diabetes|data=2009-01-01|data dostępu=2016-10-21|issn=0012-1797|wydanie=1|s=46–53|doi=10.2337/db08-0969|pmid=18852329|pmc=2606892|url=http://diabetes.diabetesjournals.org/content/58/1/46|język=en}}</ref>.
* [[Jadłowstręt psychiczny|Anorexia nervosa]] może mieć związek z podwyższonym poziomem kortyzolu<ref>{{Cytuj|autor=Verena K. Haas, Michael R. Kohn, Simon D. Clarke, Jane R. Allen, Sloane Madden|tytuł=Body composition changes in female adolescents with anorexia nervosa|czasopismo=The American Journal of Clinical Nutrition|data=2009-04-01|data dostępu=2016-10-21|issn=0002-9165|wydanie=4|s=1005–1010|doi=10.3945/ajcn.2008.26958|pmid=19211813|url=http://ajcn.nutrition.org/content/89/4/1005|język=en}}</ref>.
* Gen receptora serotoniny 5HTR2C u mężczyzn jest powiązany ze zwiększoną produkcja kortyzolu<ref>{{Cytuj|autor=Beverly H. Brummett, Cynthia M. Kuhn, Stephen H. Boyle, Michael A. Babyak, Ilene C. Siegler|tytuł=Cortisol responses to emotional stress in men: association with a functional polymorphism in the 5HTR2C gene|czasopismo=Biological Psychology|data=2012-01-01|data dostępu=2016-10-21|issn=1873-6246|wydanie=1|s=94–98|doi=10.1016/j.biopsycho.2011.09.013|pmid=21967853|pmc=3245751|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21967853}}</ref>.
* [[Mowa ciała]] osoby niepewnej siebie, czyli zamknięta, podkurczona sylwetka, może być przyczyną zwiększonego poziomu kortyzolu<ref>{{Cytuj|autor=Dana R. Carney, Amy J. C. Cuddy, Andy J. Yap|tytuł=Power Posing Brief Nonverbal Displays Affect Neuroendocrine Levels and Risk Tolerance|czasopismo=Psychological Science|data=2010-10-01|data dostępu=2016-10-21|issn=0956-7976|wydanie=10|s=1363–1368|doi=10.1177/0956797610383437|pmid=20855902|url=http://pss.sagepub.com/content/21/10/1363|język=en}}</ref>.
* Wdychanie [[
{{Przypisy|2|przypisy=
# <ref name="Gajewski2013">{{Cytuj książkę | nazwisko = Gajewski | imię = Piotr | tytuł = Interna Szczeklika. Podręcznik chorób wewnętrznych 2013 | wydawca = Medycyna Praktyczna | data = 2013 | strony = 1250 | isbn = 978-83-7430-379-8 | rozdział = Glikokortykosteroidy | imię r = Anna A. | nazwisko r = Kasperlik-Załuska}}</ref>
# <ref name="Hintzpeter2014">{{Cytuj pismo | nazwisko = Hintzpeter | imię = Jan | nazwisko2 = Stapelfeld | imię2 = Claudia | nazwisko3 = Loerz | imię3 = Christine | nazwisko4 = Martin | imię4 = Hans-Joerg | nazwisko5 = Maser | imię5 = Edmund | nazwisko6 = Sun | imię6 = Kang | tytuł = Green Tea and One of Its Constituents, Epigallocatechine-3-gallate, Are Potent Inhibitors of Human 11β-hydroxysteroid Dehydrogenase Type 1 | czasopismo = PLoS ONE | data = 2014 | wolumin = 9 | wydanie = 1 | strony = e84468 | doi = 10.1371/journal.pone.0084468 | pmid = 24404164|pmc=3880318|url=http://www.plosone.org/article/fetchObject.action?uri=info%3Adoi%2F10.1371%2Fjournal.pone.0084468&representation=PDF | język = en}}</ref>
|