Pilsko: Różnice pomiędzy wersjami

|opis grafiki = Widok na Pilsko z [[Hala Rysianka|hali Rysianka]]

[[Plik:Pilsko BŻ2.jpg|thumb|Widok na Pilsko z [[Kalików Groń|Kalikowego Gronia]]]]

'''Pilsko''' ([[język{{w słowackijęzyku|sk|słow.]] ''Pilsko''}}) – drugi po [[Babia Góra|Babiej Górze]] co do wysokości szczyt górski w [[Beskid Żywiecki|Beskidzie Żywieckim]]. Znajduje się w [[Grupa Pilska|Grupie Pilska]]. Często nazwą Pilsko obejmuje się nie tylko jego główną kulminację (1557 &nbsp;m), w całości leżącą po stronie słowackiej, ale również cały masyw. Według słowackiej regionalizacji są to [[Oravské Beskydy|Beskidy Orawskie]] (''{{j|sk|Oravské Beskydy''|kursywa=tak}})<ref name=przewodnik>{{Cytuj książkę |nazwisko= Figiel|imię= Stanisław|nazwisko2 = Krzywda |imię2 = Piotr| tytuł= Beskid Żywiecki|wydawca= Oficyna Wydawnicza „Rewasz”Rewasz|miejsce= |rok= 2006| |isbn= 83-89188-59-7}}</ref>.

Przez grzbiet Pilska przebiega [[granica polsko-słowacka]] oraz [[Wielki Europejski Dział Wodny]] oddzielający zlewnię [[Morze Bałtyckie|Morza Bałtyckiego]] od [[Morze Czarne|Morza Czarnego]]. Właściwy szczyt masywu (Pilsko 1557 &nbsp;m) nie znajduje się jednak w tym grzbiecie, lecz w jego bocznej odnodze, która poprzez [[przełęcz Mechy]], szczyt [[Mechy (Pilsko)|Mechy]] i dalsze wierzchołki opada w południowym kierunku do [[Kotlina Orawska|Kotliny Orawskiej]] na Słowacji. W grzbiecie wododziałowym i zarazem na granicy polsko-słowackiej znajduje się natomiast niższy wierzchołek – [[Góra Pięciu Kopców]] (1543 &nbsp;m), położony około 200 &nbsp;m na północ od głównego wierzchołka<ref name=Compass>{{Cytuj książkę |tytuł=Beskid Śląski i Żywiecki. Mapa 1:50&nbsp;000|wydawca=Wyd. „Compass” Compass|miejsce=Kraków |data= 2011|isbn=978-83-7605-084-3}}</ref><ref name=SK>{{Cytuj stronę |url= http://mapy.hiking.sk/|tytuł= Turystyczna i satelitarna mapa Słowacji|data dostępu = 2012-01-10}}</ref>.

Szczyt Pilska przewyższa o 200-300200–300 metrów okoliczne wierzchołki, wznosząc się około 1000 metrów ponad otaczającymi dolinami<ref>{{Cytuj|tytuł=Pilsko|data dostępu=2017-05-03|opublikowany=orlegniazda.pl|url=http://orlegniazda.pl/Poi/Pokaz/3812/1106/pilsko|język=pl-PL}}</ref>.

== NazewnictwoNazwa ==

Istnieje kilka teorii dotyczących pochodzenia nazwy ''Pilsko''. Może ona pochodzić od dawnej, pojawiającej się w [[XVIII wiek|XVIII]]-wiecznych dokumentach nazwy podszczytowej hali ''Pielsko'', ta zaś od nazwiska właściciela, ''Piela''. Może też pochodzić od dawnego określenia miejsca "piłowania"„piłowania” czyli pozyskiwania drewna. Ludowy przekaz wiąże nazwę z "opijaniem„opijaniem się"się” orawskich zbójników, którzy mieli zbierać się na szczycie. Taką wersję podaje wójt [[Żywiec|Żywca]] [[Andrzej Komoniecki|A. Komoniecki]] w swoim "''Dziejopisie żywieckim''". Po raz pierwszy w druku nazwę Pilsko podaje w 1721 &nbsp;r. ks. [[Gabriel Rzączyński]], autor dzieła „''Historia Naturalis Curiosa Regni Poloniae ...''. Był on także pierwszym odnotowanym zdobywcą tego szczytu. A. Siemionow zaś uważa, że nazwa Pilsko jest zniekształceniem słowackiej nazwy Polski (''{{j|sk|Poľsko''|kursywa=tak}})<ref name=przewodnik/>.

Kopuła szczytowa Pilska jest płaska i rozległa. Zbudowana jest z [[piaskowiec magurski|piaskowców magurskich]]. W górnych partiach występuje naturalnego pochodzenia [[kosodrzewina]], stanowiąca w tym masywie najwyższe [[Piętra roślinności|piętro roślinności]]. Szczyt porośnięty jest kępami kosodrzewiny, i trawą, oraz pokryty [[Rumosz skalny|rumoszem skalnym]]. Na najwyższej kulminacji, po stronie słowackiej, znajduje się ołtarz polowy i krzyż ustawione przez mieszkańców [[Orawa (region)|orawskiej]] wsi [[Mutne (Słowacja)|Mutne]] ([[Słowacja]]). Corocznie w lipcu proboszcz z Mutnego odprawia tutajtam mszę świętą. Na północno-wschodnim zboczu Góry Pięciu Kopców, przy żółtym szlaku, znajduje się krzyż upamiętniający jedną z pierwszych ofiar [[Kampania wrześniowa|kampanii wrześniowej]], poległego w tym miejscu [[1 września]] [[1939]] roku żołnierza Basika<ref name=przewodnik/>.

Pilsko objęte jest od [[1971]] roku ([[rezerwat przyrody Pilsko]]) po stronie polskiej na niewielkim obszarze (15,4 &nbsp;[[Hektar|ha]]) [[Rezerwat przyrody|ochroną rezerwatową]], po stronie słowackiej ustanowiony w [[1967]] roku rezerwat obejmuje 809 [[Hektar|&nbsp;ha]]<ref name=przewodnik/>.

Interesującymi przedstawicielami flory na [[Hala Słowikowa|Hali Słowikowej]] są między innymi: [[Knieć błotna górska|knieć górska]], [[rzeżucha łąkowa]], [[tojad mocny]], [[urdzik karpacki]], [[pięciornik złoty]]. Na [[Hala Miziowa|Hali Miziowej]] występują między innymi: [[Wełnianka|wełnianki]], [[ostrożeń błotny]], [[borówka brusznica]]. Najcenniejszymi zaś przedstawicielami roślinności hal są [[niebielistka trwała]], [[czosnek syberyjski]] i [[pełnik alpejski]], tworzące wyjątkowe w skali Polski zbiorowisko na [[Hala Cebulowa|Hali Cebulowej]]. W zaroślach kosodrzewiny spotkamyrosną [[borówka czarna|borówkę czarną]], [[podbiałek alpejski|podbiałka alpejskiego]], [[czosnek siatkowaty]], [[Widliczwidlicz alpejski|widłaka alpejskiego]], [[Szarotaszarota drobna|szarotę drobną]] i [[Marchwicamarchwica pospolita|marchwicę pospolitą]]{{fakt|data=2012-07}}. Z rzadkich w Karpatach gatunków roślin występuje m.in. [[modrzewnica zwyczajna]], [[wierzbownica zwieszona]] oraz rzadkie w całej Polsce [[wyblin jednolistny]], [[czosnek syberyjski]] i [[turzyca skąpokwiatowa]]<ref>{{Cytuj książkę |imię=Zbigniew |nazwisko=Mirek |imię2=Halina |nazwisko2=Piękoś-Mirkowa |tytuł=Czerwona księga Karpat Polskich |wydawca=Instytut Botaniki PAN |miejsce=Kraków |data=2008 |isbn =978-83-89648-71-6}}</ref>.

Szczyt jest bardzo popularnym wśród turystów miejscem widokowym, z szeroką panoramą na [[Beskidy Zachodnie]], [[Tatry]], góry Słowacji, a przy doskonałej widoczności także na wschodnie szczyty [[Sudety|Sudetów]]. Północne stoki masywu Pilska są bardzo popularne również zimą wśród narciarzy<ref name=przewodnik/>. Na stokach opadających w stronę Korbielowa zimą działają m.in. dwa ośrodki narciarskie:

Wyciągi orczykowe i trasy zjazdowe wybudowano na przełomie lat 80 i 90, w tym celu wycięto 10,5 [[hektar]]ów lasów oraz 0,25 hektara [[kosodrzewina|kosodrzewiny]]. Przeciwko dewastacji przyrody na Pilsku protestowało w latach 90. kilka organizacji pozarządowych między innymi [[Pracownia na rzecz Wszystkich Istot]], [[Liga Ochrony Przyrody]], [[Polski Klub Ekologiczny]], kilka organizacji czeskich i słowackich, organizacje te założyły koalicję na rzecz Pilska. Efektem tych działań było uzyskanie wyroku [[Naczelny Sąd Administracyjny|Naczelnego Sądu Administracyjnego]] nakazującego rozebranie nielegalnych wyciągów nr 8 i 9 do końca 2005 &nbsp;r. oraz wykonanie ekspertyzy naukowej, która wprowadziła ograniczenia w użytkowaniu tras i wyciągów (zakaz jeżdżenia po kosodrzewinie i na terenie [[rezerwat ścisły|rezerwatu ścisłego]] po stronie słowackiej, użytkowanie tras zależne od grubości pokrywy śnieżnej)<ref>{{Cytuj stronę|url=http://pracownia.org.pl/pilsko | tytuł=Strona poświęcona działaniom na rzecz ochrony przyrody Pilska | data dostępu = 15 czerwca 2009| autor = | język =pl}}</ref>.

U podnóża kopuły szczytowej (ok. 1270 &nbsp;m [[n.p.m.]]) na [[Hala Miziowa|Hali Miziowej]] znajduje się [[Schronisko PTTK na Hali Miziowej|schronisko]] [[Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze|PTTK]] oraz węzeł [[Szlak turystyczny|szlaków turystycznych]]<ref name=Compass/>.

Rozległa kopuła szczytowa Pilska podczas złej widoczności jest mylna orientacyjnie. Zimą 1980 we mgle zagubiła się tutajna niej grupa uczniów klasy sportowej w wieku 12 do 17 lat z trenerem, w wyniku czego troje zginęłozmarło z wyczerpania<ref name=przewodnik/><ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.dziennikzachodni.pl/artykul/747739,nie-ignorujmy-gor-beskidy-za-lekkomyslnosc-moga-zabic,id,t.html?cookie=1 | tytuł = Nie ignorujmy gór! Beskidy za lekkomyślność mogą zabić| data dostępu = 2014-01-24| język = pl}}</ref><ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.borowice.pl/pl/sportowcy.html | tytuł = "Biała„Biała śmierć"śmierć” wśród uczestników sportowego zgrupowania| data dostępu = 2015-09-02| język = pl}}</ref>.

{{OsobnyZobacz artykułteż|Przejście graniczne Pilsko-Pilsko}}

: {{szlak|niebieski}} graniczny szlak [[Glinne (przełęcz)|przełęcz Glinne]] – Góra Pięciu Kopców – [[Trzy Kopce (Beskid Żywiecki)|Trzy Kopce]].; Zz Góry Pięciu Kopców już tylko 200 &nbsp;m na szczyt Pilska

: {{szlak|zielony}} Góra Pięciu Kopców – Pilsko – Mechy – [[Orawskie Wesele]] (''{{j|sk|Oravské Veselé''|kursywa=tak}})

{{Duża grafika|Hala Rysianka panorama BŻ2.jpg|1000px|Widok na masywMasyw Pilska widziany z [[hala Rysianka|hali Rysianka]]}}