Orygenes: Różnice pomiędzy wersjami

 

Orygenes osiągnął w bardzo młodym wieku wysoki poziom wiedzy. Studiował filozofię w szkole [[Ammonios Sakkas|Ammoniosa Sakkasa]], do której uczęszczał także [[Plotyn]]. Wiedzę teologiczną Orygenesa dostrzegł [[Patriarcha Aleksandrii|biskup Aleksandrii]] [[Demetriusz z Aleksandrii|Demetriusz]] ([[189]]-[[232]]) i w wieku osiemnastu lat, jak podaje [[Euzebiusz z Cezarei]], Orygenes został mianowany przez biskupa kierownikiem szkoły [[katecheza|katechetycznej]].

 

Zdobywał sobie rozgłos i autorytet również poza Aleksandrią. Uciekając z miasta przed zamieszkami religijnymi, stłumionymi przez [[Karakalla|Karakallę]] w [[216]] roku, dotarł do [[Palestyna|Palestyny]], gdzie biskupi [[Cezarea Nadmorska|Cezarei]] i [[Jerozolima|Jerozolimy]] poprosili go o wygłaszanie kazań podczas nabożeństw, co w samej Aleksandrii obudziło sprzeciwy, jako że Orygenes był [[laicyzm|laikiem]]. Podczas następnej podróży do Palestyny około roku [[230]] z rąk tych samych biskupów otrzymał święcenia kapłańskie, ale i tym razem nie udało mu się uniknąć problemów. Biskup Demetriusz, którego od dawna raziły poglądy Orygenesa, wykorzystał zdarzenie z młodości Orygenesa, nazwane przez Euzebiusza z Cezarei „śmiałym czynem”{{r|Euzebiusz z Cezarei Historia}} (wspomniana kastracja) i zgodnie z prawem zakazującym udzielania święceń kapłańskich eunuchom stwierdził nieważność jego święceń. Potępiony przez [[synod]] aleksandryjski, został Orygenes w [[232]] roku usunięty z [[Aleksandria|Aleksandrii]]. Osiadł w [[Cezarea (Izrael)|Cezarei]], gdzie założył własną szkołę teologiczną, która osiągnęła duży rozgłos. Działająca przy szkole [[Biblioteka w Cezarei|biblioteka]] miała opinię najlepszej biblioteki teologicznej w końcu starożytności{{r|D C Parker Codex Sinaiticus}}.

== Działalność i teologia ==

[[Plik:Origen3.jpg|thumb|Orygenes na średniowiecznej miniaturze (ze zbioru homilii wyd. przez klasztor [[Benedyktyni|Benedyktynów]] w [[Schäftlarn]])]]

 

Umysłowość Orygenesa nie rozwijała się w próżni, lecz w świecie rozwiniętych i do dziś poważanych systemów filozoficznych i religijnych, wobec których musiała się opowiedzieć, nawet nie po to, by się ostać, ale przede wszystkim w celu przyciągnięcia do siebie umysłów należących do ówczesnej arystokracji ducha. Proces polegający na usystematyzowaniu, a także na ciągłym budowaniu chrześcijańskiej myśli religijnej i filozoficznej, będącej w pierwotnym Kościele najczęściej nauką moralną, znalazł swój wyraz w pracy rozpoczętej przez [[Klemens Aleksandryjski|Klemensa Aleksandryjskiego]], a zwieńczonej przez Orygenesa, określanego mianem pierwszego uczonego w łonie Kościoła. Jego uprawianie teologii odróżniało się od tego, jak rozumiano refleksję wiary w Kościele zachodnim, łacińskim. Gdy greccy teologowie na Wschodzie bardziej oddawali się refleksji spekulatywnej, filozoficznej, szanując dzieła filozofów, z którymi jednak także polemizowali – ówcześni autorzy łacińscy w Kościele zachodnim byli bardziej powściągliwi wobec filozofii.

Jest to lista podstawowa, więcej w pracy wskazanej niżej.

* ''Duch i ogień''. Wybór tekstów i wprowadzenie Hans Urs von Balthasar, tłum. i red. Stanisław Kalinkowski, Katarzyna Augustyniak, przekł. wstępu i tekstów red. Wincenty Myszor, Kraków-Warszawa 1995.

* ''Filokalia'', tłum., wstęp i opr. K. Augustyniak, Warszawa: PAX, 1979.

* ''Homilie o Ewangelii św. Łukasza'', tłum. i opr. S. Kalinkowski, wstęp [[Marek Starowieyski|M. Starowieyski]], Pisma Starochrześcijańskich Pisarzy (odtąd skrót: PSP) 36, Warszawa: Wydawnictwo ATK, 1986.

<ref name="uwaga1" group="uwaga">Orygenes komentując Mt 19,12 pisze o doświadczeniu osób trzecich, wśród których jednak mógł być on sam: „/Człowiek ten/ zamiast wznieść się do ducha przeczytanych słów, pozostał przy ich literze. Otóż niektórzy moi poprzednicy nie zawahali się w swoich pismach dostarczyć pobudek do tego, że pewni ludzie dla królestwa niebieskiego odważyli się doświadczyć trzeciej, jako podobnej do dwóch pierwszych, niezdolności do małżeństwa. My, którzyśmy kiedyś rozumieli Chrystusa, Słowo Boże, według ciała i według litery, lecz teraz już nie rozumiemy Go w ten sposób (por.2 Kor 5, 16), nie uznajemy za właściwą interpretacji tych, którzy rzekomo dla królestwa niebieskiego zadali sobie trzecią niezdolność do małżeństwa. I nie traciłbym dłużej czasu na zbijanie poglądu tego, kto i trzecią niezdolność na podobieństwo do dwóch pierwszych chce pojmować cieleśnie, gdybym nie widział takich, co się na to odważyli i nie spotkał tych, którzy do takiego czynu potrafią skłonić co gorętszą duszę wierzącą, lecz nie bardzo słuchającą rozumu”. Dalej Orygenes cytuje [[Sekstus Empiryk|Sekstusa Empiryka]] /''Sentencje'', 13 i 273/ oraz [[Filon z Aleksandrii|Filona aleksandryjskiego]] /''Quod Deterius Potiori Insidiari Soleat'' (''O tym, że gorszy zazwyczaj robi zasadzki na silniejszego''), 176/ i pisze: ''Lecz nie należy im wierzyć, bo nie zrozumieli myśli Pism Świętych traktujących o tym zagadnieniu. Jeśli bowiem wśród owoców ducha obok miłości, radości, cierpliwości oraz innych cnót wyliczone zostało także opanowanie (por. Ga 5, 22), to raczej powinno ono wydawać owoce i raczej należy zachować dane od Boga męskie ciało, niż odważać się na coś innego. (...) Niech więc ten, co zamierza odważyć się na tego rodzaju czyn, pomyśli, co musi wycierpieć od tych, którzy go będą łajać''. (''Komentarz do Ewangelii według św. Mateusza'', ŹMT 10, Kraków: WAM, 1998, s. 232-233). Podobną figurę retoryczną pisania o osobach trzecich, gdy chce opowiedzieć o swoim przeżyciu, stosuje św. Paweł w [[2. List do Koryntian|2 Kor]] 12, 2.</ref>

<ref name="uwaga2" group="uwaga">W tekście oryginalnym, greckim Ewangelii Mateusza słowo ''bezżenny'' brzmi dosłownie ''eunuch'' (''ευνουχονται''): „Bo są niezdatni do małżeństwa, którzy z łona matki takimi się urodzili; i są niezdatni do małżeństwa, których ludzie takimi uczynili; a są i tacy bezżenni, którzy dla królestwa niebieskiego sami zostali bezżenni. Kto może pojąć, niech pojmuje!”</ref>

}}

== Przypisy ==

{{Przypisy-lista|l. kolumn=2|

<ref name="D C Parker Codex Sinaiticus">D. C. Parker, ''Codex Sinaiticus: The Story of the World’s Oldest Bible'', London: The British Library, 2010, s. 85.</ref>

<ref name="Euzebiusz z Cezarei Historia">Euzebiusz z Cezarei, ''Historia Kościoła'', VI, 8</ref>