Kaldera Yellowstone: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja nieprzejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
zmiana mapy lokalizacyjnej
Poprawione błędy
Znaczniki: wulgaryzmy lub nieodpowiednie słownictwo (filtr nadużyć) VisualEditor
Linia 21:
Nazywana także "Yellowstone supervolcano" ([[Superwulkan]]em Yellowstone).
 
[[Kaldera]] Yellowstone o rozmiarach ok. 55 x 80 km znajduje się nad tzw. [[Plama gorąca|plamą gorąca]] i jest pozostałością po gigantycznych eksplozjach superwulkanusuperwulka, jakie miały miejsce 2,1 mln, 1,3 mln oraz 640 tys. lat temu. Były to [[erupcja|erupcje]] o najwyższym stopniu w 8-stopniowej skali VEI ([[Indeks Eksplozywności Wulkanicznej]]). W czasie ostatniej, 640 tys. lat temu, do atmosfery zostało wyrzucone ponad 1000 km³ [[materiał piroklastyczny|materiału piroklastycznego]]. Na zakończenie tej erupcji doszło do zapadnięcia się opróżnionej komory i powstania kaldery zapadliskowej. Obszar ten nazywany jest wielką [[kaldera|kalderą]]. Później następowały mniejsze erupcje lawowe, bez wyrzutu piroklastyków. Ostatni wypływ lawy miał miejsce 70 000 lat temu. Badania terenu [[Fala sejsmiczna|falami sejsmicznymi]] wykazały że komora magmowa znajduje się 5-10 kilometrów pod powierzchnią ziemi.
 
Ze względu na możliwość kolejnego wybuchu, kaldera jest monitorowana za pomocą rozmieszczonych na jej obszarze odbiorników [[GPS]] oraz pomiarów radarowych wykonywanych przez satelity. W obserwacje kaldery zaangażowane są zespoły uczonych z [[University of Utah]] w [[Salt Lake City]] oraz z [[United States Geological Survey|US Geological Survey]]. Dzięki tym pomiarom stwierdzono, że w latach 1987-1995 dno całej kaldery opadło o ok. 11 cm, a potem zaczęło się podnosić w północnej części oraz że w latach 1997-2003 północny skraj kaldery podniósł się o 12 cm, natomiast jej centralna część osiadła. Obserwacje te sugerowały, że gorąca magma, wypełniająca komorę magmową pod kalderą (na głębokości ok. 10 km pod powierzchnią ziemi), przepłynęła z jej centralnej części w stronę północnego skraju. Ostatnie pomiary, przeprowadzone między połową roku 2004 a końcem 2006, wskazują na gwałtowny zwrot, jaki nastąpił w tym czasie pod kalderą. Północna jej część, która puchła przez szereg ostatnich lat, nagle opadła o 8 cm, podczas gdy centrum, obniżające się od ponad 20 lat, podniosło się aż o 18 cm. Wynika z tego, że centralna część kaldery podnosiła się w tym czasie o 7 cm rocznie. Jest to najszybsze tempo zmian od czasu, gdy zaczęto przeprowadzać systematyczne pomiary (od 1923 r.)<ref>[[Świat Nauki]] nr 1/2008, str. 6-8 (artykuł pt. "Wyrok z odroczeniem")</ref>.
Szacuje się, że kolejna erupcja o skali tej sprzed 640 tys. lat zniszczyłaby znaczną część Stanów Zjednoczonych i doprowadziła do ochłodzenia klimatu z powodu olbrzymich ilości uwalnianych do atmosfery tlenków [[siarka|siarki]], które tworzą cienki welon [[Kwas siarkowy|kwasu siarkowego]] naokoło planety odbijający słoneczne światło przez wiele lat. Szacuje się, że około 5 miliardów ludzi umarłoby z głodu. Według niektórych hipotez, podobne skutki przyniósł wybuch superwulkanu [[Toba (jezioro)|Toba]] na [[Sumatra|Sumatrze]] ok. 75 tys. lat temu, stawiając na krawędzi zagłady gatunek [[Homo sapiens]] i ograniczając populację ludzką do zaledwie kilku tysięcy osobników. Scenariusz możliwej katastrofy, wywołanej kolejną erupcją superwulkanu Yellowstone, został przedstawiony w filmie dokumentalnym, zrealizowanym w koprodukcji [[BBC]] i [[Discovery Channel]] w 2005 r. Dokumentowi nadano tytuł "Superwulkan"<ref>[http://www.polskieradio.com/news_det.aspx?id=36500&kat=23 "Yellowstone wielkim wulkanem" (polskieradio.com)]</ref><ref>[http://usa.interia.pl/wasze-artykuly/ciekawe-miejsca/artykul/gorcy-kocio-pod-yellowstone,3208 "Gorący kocioł pod Yellowstone" (usa.interia.pl)]</ref>. MATEUSZ TWOJA STARA
 
{{Przypisy}}