Strandża: Różnice pomiędzy wersjami

'''Strandża''' ([[język bułgarski|bułg.]] ''Странджа'', [[język turecki|tur.]] ''Yıldız Dağları'' lub ''Istranca Dağları'') – [[łańcuch górski]] w południowo-wschodniej [[Bułgaria|Bułgarii]] i w europejskiej części [[Turcja|Turcji]], zajmujący wschodnią część historycznej [[Tracja|Tracji]].

Łańcuch Strandży ma kształt nieregularnego trójkąta, którego najdłuższy bok stanowi zachodnie wybrzeże [[Morze Czarne|Morza Czarnego]] na odcinku od [[Zatoka Burgaska|Zatoki Burgaskiej]] niemal do [[Bosfor]]u. Większość łańcucha – część centralna i południowa – leży w granicach Turcji. Na wschodzie Strandża graniczy bezpośrednio z Morzem Czarnym, na południu opada w Nizinę Ergene, na zachodzie płynnie przechodzi w pasmo Wzgórz Derwenckich, a na północy graniczy z doliną [[Tundża|Tundży]] i z nadmorską Niziną Burgaską. Powierzchnia gór wynosi około 10 tys. km².

Strandża należy do gór niskich – najwyższy szczyt [[Mahya Dağı]] (''Голяма Махиада'' – ''Goljama Machiada'') ma tylko 1031 m n.p.m. Łańcuch składa się z trzech wyraźnie oddzielonych [[pasmo górskie|pasm]] przebiegających równolegle do siebie. Południowe, najwyższe, w całości leży w Turcji. Jego kulminacje to [[Kirazbayiri]] (759 m n.p.m.), Mahya Dağı oraz [[Kara Tepe]] (484 m n.p.m.) i [[Kuskaya Tepe]] (379 m n.p.m.) w nieco odizolowanej skrajnej południowej części pasma. Górne odcinki dolin [[Weleka|Weleki]] i [[Rezowska reka|Rezowskiej reki]] oddzielają od niego środkowe pasmo – [[Pasmo Rezowskie|Rezowskie]], którym przebiega granica bułgarsko-turecka i którego najwyższym szczytem jest [[Golamo Gradiszte]] koło [[Małko Tyrnowo|Małko Tyrnowa]] (710 m n.p.m., najwyższy szczyt bułgarskiej części Strandży). Wreszcie na północ od doliny Weleki, w całości w granicach Bułgarii, leży pasmo [[Bosna (góry)|Bosna]], najniższe ze wszystkich trzech. Jego najwyższe kulminacje to [[Papija]] (502 m n.p.m.) i [[Bosna (szczyt)|Bosna]] (454 m n.p.m.). Do tego pasma zalicza się również skrajne północne pasma wzgórz [[Medni Rid]] i [[Rosen Bair]] na południowym brzegu Zatoki Burgaskiej.

Masyw Strandży jest zbudowany ze starych, głównie [[paleozoik|paleozoicznych]] [[skały metamorficzne|skał metamorficznych]] i [[granit]]ów oraz z młodszych, przeobrażonych [[skały osadowe|skał osadowych]] z okresu [[trias]]u i [[jura|jury]]. Masyw jest silnie pocięty dolinami rzek, przede wszystkim Rezowskiej reki i Weleki. W górach występują złoża rud [[Miedź|miedzi]] i [[złoto|złota]].

Niemal cały teren Strandży należy do [[zlewisko|zlewiska]] Morza Czarnego. Środek masywu odwadniają Rezowska reka i Weleka, a wschodni, północny i zachodni skraj – pomniejsze rzeki pobrzeża czarnomorskiego. Tylko południowe zbocza Strandży należą do zlewiska [[Morze Egejskie|Morza Egejskiego]] i są odwadniane przez liczne dopływy rzeki [[Ergene]].

Klimat Strandży kształtuje przede wszystkim wpływ trzech pobliskich mórz – Czarnego, Egejskiego i [[Morze Marmara|Marmara]]. Jest więc cieplejszy i łagodniejszy, niż w pozostałej części Bułgarii – średnioroczna temperatura wynosi 11–12 °C. Zimy są łagodne, wiosny i lata – chłodne, jesień – długa i ciepła. Suma rocznych opadów wynosi 800–1000 mm z jesiennym maksimum i letnim minimum. Wybrzeże Strandży ma najwyższy w Bułgarii stopień nasłonecznienia.

Góry Strandży mają bogatą przyrodę z dużą liczbą gatunków reliktowych i [[endemit|endemicznych]]. W [[1995]] utworzono we wschodniej części gór park narodowy "Strandża". Góry nie mają charakteru alpejskiego – mają łagodne stoki i są niemal w całości pokryte lasami liściastymi.

Strandża jest najsłabiej zaludnioną częścią Bułgarii – mieszka tu tylko kilkanaście tysięcy osób, z tego połowa w wąskim pasie nadmorskim. Gęstość zaludnienia wynosi około 10 osób na km². Największym osiedlem jest miasteczko Małko Tyrnowo. Po drugiej wojnie bałkańskiej w [[1913]] region został przecięty granicą państwową, która odcięła ludność części bułgarskiej od naturalnego centrum gospodarczego regionu – [[Stambuł]]u. Doszło również do wysiedleń i wymiany ludności. Od tego czasu region jest pogrążony w stagnacji gospodarczej i demograficznej.

Bułgarska Strandża zachowała specyficzny folklor z wieloma reliktami pogańskimi. Najbardziej znany z nich to [[nestinarstwo]] – chodzenie po rozżarzonych węglach. Zachowało się tu również wiele historycznych pamiątek po starożytnych [[Trakowie|Trakach]].

== Linki zewnętrzne: ==