Spisek lekarzy kremlowskich: Różnice pomiędzy wersjami

[[Plik:Vrachi-timashuk.png|thumb|right|200px|Sowiecki [[ukaz]] z [[20 stycznia]] [[1953]], nadający Lidii Timaszuk [[Order Lenina]], za „zdemaskowanie lekarzy-morderców”]]

Jednym z aspektów „spisku lekarzy” była wcześniejsza tzw. [[sprawa krymska]], w której [[Żydowski Komitet Antyfaszystowski]] (JAFK), pod przywództwem działacza żydowskiego [[SalomonSolomon Michoels|Salomona Michoelsa]], zaproponował w lutym 1944 roku rządowi ZSRR powołanie na Krymie „Żydowskiej Republiki Autonomicznej” (na wzór nieudanego eksperymentu z „narodowym państwem żydowskim” przeprowadzonego w [[Birobidżan]]ie w [[lata 30. XX wieku|latach 30.]]). Reakcja Stalina była gwałtowna, uznał on propozycję JAFK za działanie na rzecz pogwałcenia integralności terytorialnej państwa sowieckiego i próbę oderwania Krymu od ZSRR, a następnie domniemanego związania się z [[Stany Zjednoczone|USA]] i przekazania nowej republiki pod kontrolę tego państwa.

Stalin nakazał zorganizowanie zamachu na przewodniczącego JAFK, Salomona Michoelsa w zainscenizowanym wypadku samochodowym, w wyniku którego poniósł on śmierć w styczniu 1948 w [[Mińsk|Mińsku]]u. Aresztowania dotknęły wielu członków JAFK. Niektórych z nich osądzono, wcześniej wymuszając zeznania torturami. Proces (tzw. sprawa syjonistów), zakończył się 12 sierpnia 1952 roku wykonaniem [[kara śmierci|wyroków śmierci]] na Salomonie Łozowskim - członku KC KPZR, wiceministrze spraw zagranicznych i zastępcy szefa Radzieckiego Biura Informacyjnego (''Sowinformbiura'') - oraz 13 innych działaczach JAFK.

"Spisek lekarzy” miał szerszy kontekst polityczny, propaganda sowiecka dopatrywała się rzekomego „międzynarodowego spisku syjonistycznego”, który miał obejmować kraje komunistyczne znajdujące się w orbicie wpływów ZSRR (zwłaszcza [[Węgry]] i [[Czechosłowacja|Czechosłowację]]). Wcześniej, w 1949 r., odbył się na Węgrzech proces polityczny lokalnego działacza komunistycznego [[László Rajk]]a (w tle przewijał się wątek oskarżeń o [[syjonizm]]). Także w 1952 r. wobec Żydów węgierskich wysuwano oskarżenia o sprzyjanie syjonizmowi (lub poglądy syjonistyczne) i współpracę z wywiadem Wielkiej Brytanii i [[Izrael]]a. Osądzono m.in. byłego szefa policji bezpieczeństwa [[Államvédelmi Hatóság|AVO]] pochodzenia żydowskiego, [[Péter Gábor Péter|Pétera Gábora]] - zbiegło się to w czasie ze zorganizowaniem na Węgrzech prowokacji politycznej, podobnej do „spisku lekarzy” w ZSRR. Z kolei w Czechosłowacji, w listopadzie 1952 r., odbył się proces [[Rudolf Slánský|Rudolfa Slansky`ego]], polityka komunistycznego żydowskiego pochodzenia i byłego sekretarza generalnego [[Komunistyczna Partia Czechosłowacji|Komunistycznej Partii Czechosłowacji]]. Zgodnie z instrukcjami płynącymi z ZSRR, komunistyczna propaganda i środki masowego przekazu łączyła proces Slansky`ego i sprawę „spisku lekarzy” jako „ogniwa tego samego łańcucha zbrodniczej działalności angielsko-amerykańskich imperialistów oraz ich lokai, którzy chcą rozpętać nową wojnę światową”.

Wkrótce rozpoczęto śledztwo, którym Józef Stalin kierował osobiście, na bieżąco instruując oficerów śledczych MGB co do metod przesłuchań i postępowania z aresztowanymi i formułowania zarzutów przeciwko nim. W efekcie zarzuty postawiono 5 wybitnym lekarzom i profesorom, byli to: Etinger, Feldman, Grinstein, Kogan i Wowsi. Zarzucono im udział w nacjonalistycznej organizacji syjonistycznej „Joint” (którego szefem miał być nieżyjący od sierpnia szef JAFK, Solomon Michoels - rodzony brat M. Wowsiego), która miała być założona przez amerykańską [[Centralna Agencja Wywiadowcza|Centralną Agencję Wywiadowczą]]. Kolejne zarzuty otrzymali Jegorow, Kogan, Majorow i osobisty lekarz Stalina (przez ponad 20 lat), Winogradow - zarzuty dotyczyły długoletniej współpracy z wywiadem [[Wielka Brytania|brytyjskim]] oraz domniemanego otrucia [[Andriej Żdanow|Andrieja Żdanowa]] i [[AleksanderAleksandr Szczerbakow|Aleksandra Szczerbakowa]] (byłego szefa Centralnego Zarządu Politycznego [[Armia Czerwona|Armii Czerwonej]]). Dodatkowe zarzuty dotyczyły domniemanej próby zabójstwa kilku [[admirał]]ów i [[Marszałek (stopień wojskowy)|marszałków]] ZSRR, w tym [[Iwan Koniew|Iwana Koniewa]] i [[Aleksandr Wasilewski|Aleksandra Wasilewskiego]]. Podczas aresztowania lekarzy poddawano torturom, w wyniku czego przyznali się do zarzucanych im czynów. Dwaj lekarze, Kogan i Etinger, zmarli w czasie śledztwa na skutek obrażeń.

Wkrótce po doniesieniach prasowych o „spisku lekarzy” i zapadnięciu wyroków skazujących, w ZSRR rozpoczęła się wielka kampania antysemicka. 20 stycznia 1953 r. Lidia Timaszuk, autorka donosu do Stalina (i jednocześnie tajny współpracownik MGB, o czym wówczas opinia publiczna nie wiedziała), została odznaczona [[Order Lenina|Orderem Lenina]]. Prasa sowiecka rozpisywała się o jej zasługach dla ZSRR, przyrównując ją do [[Joanna d’Arc|Joanny d’Arc]] i nazywając „wielką córą narodu radzieckiego”. Wkrótce [[massŚrodki mediamasowego przekazu|publikatory]] w ZSRR ogłosiły Timaszuk „wyzwolicielką ojczyzny od zaprzysięgłych wrogów”. Równolegle rozpoczęło się wyrzucanie osób narodowości żydowskiej ze szpitali, laboratoriów, placówek naukowych, uczelni medycznych (w szczególności z [[Katedra (jednostka organizacyjna)|katedr]]). Niektóre instytucje straciły ok. 50 [[procent]] personelu. Zakazano również wydawania książek, których autorami byli Żydzi. Zabroniono nawet stosowania leków, które opracowali żydowscy lekarze. Na skutek kampanii propagandowej wielu ludzi bezrefleksyjnie uwierzyło w pierwsze doniesienia „Prawdy” z 13 stycznia 1953 r., dotyczące „spisku lekarzy”, dochodziło na tym tle do pobić osób narodowości żydowskiej - przybierających również formę [[pogrom]]ów. Sytuacja środowiska lekarzy w ZSRR, w związku z „wykryciem” domniemanego spisku, stała się kłopotliwa. Ryzykowne stało się wykonywanie zawodu lekarza, w szczególności dla osób narodowości żydowskiej. MGB stosowały również represje i aresztowania (również wobec lekarzy nie-Żydów), często na skutek zadenuncjowania przez pacjentów. O absurdach, które rządziły w tym okresie środowiskiem medycznym oraz naukowym pisał w swoich klasycznych wspomnieniach patomorfolog Jakow Rapoport<ref>Jakow Rapoport, ''Ostatnia zbrodnia Stalina. 1953: Spisek lekarzy kremlowskich'', Instytut Wydawniczy Erica, Warszawa 2011. Przykłady w artykule: Aleksandra Zaprutko, [http://ciekawostkihistoryczne.pl/2011/04/06/morderca-w-bialym-kitlu-o-wujku-stalinie/ ''Morderca w białym kitlu o wujku Stalinie''], „Ciekawostki historyczne”, 6 kwietnia 2011.</ref>.