Jezioro Aralskie: Różnice pomiędzy wersjami

W [[lata 60. XX wieku|latach 60. XX w.]] było to czwarte [[Największe jeziora świata|pod względem powierzchni]] jezioro na Ziemi. Od tego czasu stale kurczy się z powodu odprowadzania wody z zasilających jezioro rzek [[Amu-daria]] i [[Syr-daria]] w celach [[Irygacja (rolnictwo)|irygacyjnych]]. Już w roku [[1918]] władze radzieckie zdecydowały, że na suchych połaciach [[Kazachska Socjalistyczna Republika Radziecka|Kazachskiej SRR]], [[Uzbecka Socjalistyczna Republika Radziecka|Uzbeckiej SRR]] i [[Turkmeńska Socjalistyczna Republika Radziecka|Turkmeńskiej SRR]], wzdłuż Amu-darii i Syr-darii uprawiana będzie na wielką skalę [[Bawełna (roślina)|bawełna]], która ma się stać "białym„białym złotem"złotem”, podstawą ekonomii tych republik. W wyniku tych działań Republika Uzbecka wkrótce stała się (i do dziś [[Uzbekistan]] pozostaje) największym eksporterem bawełny na świecie. Jednocześnie w regionie doszło do jednej z największych katastrof ekologicznych w historii ludzkości.

Od [[lata 60. XX wieku|lat 60.]] poziom wody w Jeziorze Aralskim zaczął systematycznie opadać w tempie około 20 cm rocznie. W następnej dekadzie już 50-60 cm rocznie, potem nadal przyspieszył i dziś wynosi nawet 80-90 cm rocznie. W [[1960]] roku powierzchnia jeziora wynosiła 68,5 tys. [[Kilometr kwadratowy|km²]] (niemal tyle, co powierzchnia [[Irlandia|Republiki Irlandii]]), do roku 2009 zmniejszyła się o 4/5 (do 13,5 tys. km²){{r|data}}. W 1960 r. jezioro było czwartym co do wielkości na świecie, obecnie spadło na szesnaste miejsce. Zanikanie wód jeziora doprowadziło do jednej z największych katastrof ekologicznych na obszarze byłego [[Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich|ZSRR]], co nie było zresztą żadnym zaskoczeniem dla władz sowieckich, którym raporty o przewidywanym wyschnięciu jeziora przedstawiono już wiele lat wcześniej. Przeważyła jednak irracjonalna teza, że powstanie i istnienie jeziora Aralskiego jest "oczywistą„oczywistą pomyłką natury"natury”, i że bieżące potrzeby społeczeństwa sowieckiego Uzbekistanu są ważniejsze od opinii ekologów. Wykorzystanie wód Amu-darii i Syr-darii do nawadniania rosło więc nadal mimo obserwowanego zanikania jeziora i w okresie między [[1960]] a [[1980]] rokiem podwoiło się. W tym samym czasie podwoiła się też skala produkcji uzbeckiej bawełny. Woda z Amu-darii i Syr-darii wykorzystywana jest nie tylko do upraw bawełny, ale i ryżu. Na terenach niemal pustynnych zakładano plantacje monokultur roślin o gigantycznym zapotrzebowaniu wody. Irracjonalna gospodarka rolno-spożywcza i wodna (na utrzymanie sieci kanałów w czasach ZSRR wydawano około 25$/ha, obecnie 1,5$ - 10$) doprowadziła do zahamowania zasilania z rzek.