Fasces: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
lit. |
Bibliografia i przypisy. |
||
Linia 1:
[[Plik:Fasces lictoriae.svg|thumb|100px|Rzymskie ''fasces'']]
'''Fasces''' ([[plurale tantum]] od [[Łacina|łac.]] ''fasci'' - wiązka) – '''rózgi liktorskie'''.
Linia 5 ⟶ 4:
Pierwotnie symbol władzy każdego [[Etruskowie|etruskiego]] króla - lukumona (''lucumo''), niesiony przez jego liktorów (''lictores''), stanowiących osobistą ochronę władcy. ''Fasces'' stanowił obwiązany rzemieniem pęk rózg z zatkniętym weń toporem (wojennym) o podwójnym żelaznym ostrzu<ref>M. Jaczynowska, ''Historia starożytnego Rzymu''. PWN, Warszawa 1988, s. 19–20.</ref>.
''Fasces'' w tej samej funkcji, z prawie identycznym rytuałem, zostały przejęte przez starożytnych Rzymian. Były noszone przed cesarzem i najwyższymi urzędnikami rzymskimi przez [[liktor]]ów, których liczba była uzależniona od rangi i miejsca pojawienia się dostojnika<ref>V. Bukowska-Wilk, [http://czasopisma.tnkul.pl/index.php/sn/article/viewFile/4174/4273 ''„Osobliwe filtry są...“''], „Studia Norwidiana“, 24-25, 2006-2007, s. 193, przypis nr 2.</ref>.
Czasami liktorzy towarzyszyli obywatelom rzymskim podczas specjalnych wydarzeń, np. pogrzebów lub kiedy dochodziło do pojednania, co miało wyrażać wdzięczność Miasta.
Rzymskie ''fasces'' różniły się od etruskich tym, że topór (zatknięty w wiązkę poza [[pomerium]] lub w czasie wojny) miał tylko jedno żelazne ostrze<ref>
W czasach nowożytnych rózgi liktorskie stały się symbolem:
* idei [[republika]]ńskiej; w tym charakterze znajdują się w [[Godło Francji|godle Francji]] i innych państw<ref>M. Marszał, [http://www.repozytorium.uni.wroc.pl/Content/41100/02_Maciej_Marszal.pdf ''Faszyzm i jego oblicza''], [w]: ''Varia doctrinalia'', red. Ł. Machaj, Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa, Wrocław 2012, s. 26.</ref>;
* przed 1914 ruchów lewicowych i włoskich rewolucjonistów<ref>R. Paxton, ''Anatomia faszyzmu'', Poznań 2005, s. 2 [cyt. za: R. Broniarek, ''Ruch Narodowo-Radykalny „Falanga“ w świetle pism programowych'', Dom Wydawniczy Ostoja, Krzeszowice 2011, s. 23. ISBN 978-83-60048-73-3].</ref><ref>M. Marszał, [http://www.repozytorium.uni.wroc.pl/Content/41100/02_Maciej_Marszal.pdf ''Faszyzm i jego oblicza''], [w]: ''Varia doctrinalia'', red. Ł. Machaj, Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa, Wrocław 2012, s. 26.</ref>;
* ruchu [[faszyzm|faszystowskiego]] (stąd nazwa ''faszyzm'') i narodowosocjalistycznego;
* wszechwładzy i siły [[Państwo|państwa]]; w tym charakterze wykorzystywany m.in. powszechnie w faszystowskich Włoszech i nazistowskich Niemczech oraz okazjonalnie w [[Sanacja|sanacyjnej]] Polsce (np. zachowane do dziś liczne rzymskie ''fasces'' na elewacji [[Gmach Sejmu Śląskiego|gmachu]] [[Sejm Śląski (II Rzeczpospolita)|Sejmu Śląskiego]] i Urzędu Wojewódzkiego w Katowicach, podkreślające supremację Rzeczypospolitej Polskiej nad autonomicznym Śląskiem<ref>{{Cytuj stronę|url = http://www.scdk.pl/new/index.php?option=com_content&view=article&id=403:architektura-narodowa-w-formie-i-treci-gmach-urzdu-wojewodzkiego-i-sejmu-lskiego-w-katowicach&catid=1:architektura-i-urbanistyka&Itemid=7|tytuł = Architektura narodowa w formie i treści. Gmach Urzędu Wojewódzkiego i Sejmu Śląskiego w Katowicach|autor = ŚCDK|data dostępu = 2015-05-13|opublikowany = |język =}}</ref>). W latach 1824–1826, z inicjatywy Stanisława Staszica i według projektu S. Stompfa, wzniesiono na wzgórzu Zamku królewskiego w Lublinie nową budowlę w stylu neogotyku angielskiego, przeznaczoną na więzienie Królestwa Kongresowego, z fasces etruskimi na dwóch wieżach wjazdowych oraz na zwieńczeniu Baszty.
Linia 20:
== Zobacz też ==
[[Liktor]]
{{Przypisy}}
== Bibliografia ==
* O. Jurewicz, L. Winniczuk, ''Starożytni Grecy i Rzymianie w życiu prywatnym i państwowym'', PWN, Warszawa 1968, s. 343, 367.
{{Kontrola autorytatywna}}
| |||