Tyrol Południowy: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m Dodaję nagłówek przed Szablon:Przypisy |
|||
Linia 8:
Do 1919 roku Tyrol Południowy stanowił część austriackiego kraju koronnego Tyrol. Na mocy [[Traktat pokojowy z Austrią 1919|traktatu pokojowego]] w [[Saint-Germain-en-Laye|Saint-Germain]] został wcielony do Włoch wraz z Trydentem jako region [[Trydent-Górna Adyga]].
Po dojściu [[Benito Mussolini|Mussoliniego]] do władzy we Włoszech nastąpiła przymusowa italianizacja niemieckojęzycznej części Tyrolu Południowego, powodując głęboki konflikt polityczny i narodowościowy. Zabroniono używania języka niemieckiego, zmieniano oryginalne nazwy miejscowości i obiektów topograficznych na włoskie, rozwiązano administracyjnie niemieckojęzyczne organizacje kulturalne i zagarnięto ich majątek. Dochodziło nawet do ustalanych drogą administracyjną zmian oryginalnych nazwisk rodowitych mieszkańców na włoskie. Czynny opór rdzennej ludności spowodował surowe represje władz. Miejscowych urzędników i nauczycieli zwalniano, zatrudniając ludzi z innych rejonów Włoch, co spowodowało w 1925 roku powstanie podziemnego, niemieckojęzycznego szkolnictwa. Rozpoczęto wielką rozbudowę stolicy prowincji, [[Bolzano|Bozen]], które miało stać się nowym, włoskim Bolzano – w mieście osiedlono tysiące włoskich robotników<ref>
W 1939 roku, w wyniku umowy [[Adolf Hitler|Hitlera]] z Mussolinim, miejscowa ludność niemieckojęzyczna stanęła przed opcją wyboru między emigracją do Rzeszy i pozostaniem na miejscu, godząc się w ten sposób z italianizacją. Wybór ten spowodował głębokie podziały wśród społeczeństwa i zapaść gospodarczą, gdyż ponad 80% Tyrolczyków zdecydowało się na emigrację, zyskując później opinię [[Narodowy socjalizm|nazistów]] (wybuch wojny sprawił jednak, że z emigracji skorzystało stosunkowo niewiele osób). Z kolei ci, którzy pozostali byli piętnowani przez Niemców jako zdrajcy. Pełna wymiana ludności i italianizacja nie powiodła się jednak, a po zakończeniu wojny większość emigrantów powróciła do Południowego Tyrolu.
Problem statusu niemieckojęzycznej ludności Tyrolu Południowego stał się przyczyną długotrwałego konfliktu austriacko-włoskiego, a miejscowa ludność uciekała się nawet do ataków terrorystycznych na przedstawicieli państwa włoskiego oraz włoskiej infrastruktury – niszczono linie wysokiego napięcia, koszary, pomniki, dworce kolejowe. Ich apogeum nastąpiło w 1961 roku – podczas jednej nocy zniszczono 37 masztów wysokiego napięcia, a w wyniku opóźnionego wybuchu jednego z zapalników zginął włoski robotnik. Członkowie organizacji terrorystycznych stanęli przed sądem, ale jednocześnie włoscy politycy przystąpili do sformułowania pakietu autonomicznego. Zatwierdzony w 1972 roku „Statut Autonomiczny Prowincji Bozen”, zwany [[Pakiet (statut autonomiczny)|Pakietem]], gwarantujący równouprawnienie języków niemieckiego i włoskiego w całej prowincji, dwujęzyczność (względnie trójjęzyczność z [[język ladyński|językiem ladyńskim]]) napisów w miejscach publicznych, nauczanie w szkołach w języku niemieckim, tworzenie niemieckojęzycznych organizacji kulturalnych, rozwiązał w znacznym stopniu narodowościowe i polityczne problemy Południowego Tyrolu. Do tej pory jednak kontrowersje budzą sztuczne, włoskie nazwy wielu miejscowości z czasów faszystowskich oraz tzw. Pomnik Zwycięstwa w Bozen, gloryfikujący Mussoliniego i jego politykę<ref>
Obecnie ze względu na duży ruch turystyczny oraz wysoko rozwinięty poziom rolnictwa (głównie sadownictwo i uprawa winnej latorośli) Tyrol Południowy jest jedną z najbogatszych części Włoch. Wraz z prowincją [[Trentino]] (ze stolicą w [[Trydent|Trydencie]]) tworzy region [[Trydent-Górna Adyga]] (niem. ''Trentino-Südtirol'', wł. ''Trentino-Alto Adige'').
Linia 23:
* [http://www.suedtirol.info/pl O Tyrolu Południowym]
__notoc__
[[Kategoria:Krainy historyczne Włoch]]
[[Kategoria:Geografia Austrii]]
| |||