Pontifex maximus: Różnice pomiędzy wersjami

'''Pontifex maximus''' ([[łacina{{w języku|la|łac.]] ''najwyższy kapłan''}}; dosłownie: ''najwyższy budowniczy mostów'') – najwyższy w hierarchii kapłan w [[starożytny Rzym|starożytnym Rzymie]], przełożony kolegium kapłańskiego, tzw. [[Pontyfik|pontyfikówpontyfik]]ów.

Ogólnie przyjmuje się, że tytuł ''pontifex maximus'' znaczy ''najwyższy budowniczy mostów'' (od łacińskiego ''pons'' i ''facere'')<ref>{{cytuj książkę | tytuł = Encyklopedia historyczna świata | tom = II | wydawca = Agencja Publicystyczno-Wydawnicza Opres | miejsce = Kraków | rok = 2000 | isbn = 83-85909-54-0 | strony = 395}}</ref>. Mniejszym zainteresowaniem cieszy się teoria o etruskim pochodzeniu tytułu, który miałby wówczas znaczyć ''przygotowujący do drogi'' (od etruskiego słowa ''pont'' -– droga).

Jak podaje [[Tytus Liwiusz|tradycja]], kolegium kapłańskie wraz z jego przewodniczącym miał utworzyć [[Numa Pompiliusz]], drugi król Rzymu<ref>{{cytuj książkę | autor = Maria Jaczynowska | tytuł = Historia starożytnego Rzymu | wydawca = Państwowe Wydawnictwo Naukowe | miejsce = Warszawa | rok = 1978 | isbn = 83-01-00268-9 | strony = 57}}</ref>. Początkowo ''najwyższy kapłan'' mianowany był przez władcę, a po upadku monarchii wybierany dożywotnio przez pozostałych pontyfików z własnego grona. Pod koniec III wieku p.n.e. wprowadzono wybór pontifexa maximusa na komicjach trybusowych<ref>{{cytuj książkę | tytuł = Mała encyklopedia kultury antycznej | wydawca = Państwowe Wydawnictwo Naukowe | miejsce = Warszawa | rok = 1983 | isbn = 83-01-03529-3 | strony = 608-609}}</ref>.

Po śmierci [[Marek Emiliusz Lepidus (triumwir)|Lepidusa]] w [[12]] roku [[Przed naszą erą|p.n.e.]] urząd ''najwyższego kapłana'' objął [[Oktawian August]] i odtąd aż do roku [[375]] n.e. tytuł ten noszony był przez każdego kolejnego [[cesarze rzymscy|cesarza]]<ref>{{cytuj książkę | autor = Aleksander Krawczuk | tytuł = Poczet cesarzy rzymskich | wydawca = Iskry | miejsce = Warszawa | rok = 2006 | isbn = 83-207-1748-5 | strony = 26}}</ref>. W przypadku dwuwładztwa czy w okresie [[tetrarchia|tetrarchii]] tytuł ''najwyższego kapłana'' noszony był zawsze tylko przez jednego z augustów, gdyż prawo zabraniało jego dzielenia<ref>{{cytuj książkę | autor = Colin Wells | tytuł = Cesarstwo rzymskie | wydawca = Prószyński i S-ka | miejsce = Warszawa | rok = 2005 | isbn = 83-7337-946-0 | strony = 257}}</ref>. Cesarze pełnili swą sakralną funkcję podczas licznych świąt. Tytuł ten wskazywał także na opiekuńczą funkcję cesarza w stosunku do wszystkich religii w cesarstwie. Cesarz mógł więc ustanawiać kapłanów i kalendarz świąt wszystkich religii cesarstwa. Dopiero w [[375]] roku chrześcijański cesarz [[Gracjan (cesarz rzymski)|Gracjan]] po wstąpieniu na tron odmówił przyjęcia do swojej tytulatury godności ''najwyższego kapłana'' i zrzekł się związanych z tym urzędem funkcji<ref>{{cytuj książkę | autor = Aleksander Krawczuk | tytuł = Ostatnia olimpiada | wydawca = Ossolineum | miejsce = Wrocław | rok = 1988 | isbn = 83-04-02966-9 | strony = 77}}</ref>. Nie oznacza to jednak, iż od tego czasu cesarze zrezygnowali z interwencji w sprawy kościelne.

Od [[V wiek|V]] w. za sprawą [[papież]]a [[Leon I (papież)|Leona I]] (440-461440–461) tytułem "pontifex„pontifex maximus"maximus” zaczęto określać biskupów Rzymu<ref>{{cytuj książkę | autor = Carl Koch | tytuł = A Popular History of the Catholic Church | wydawca = Saint Mary's Press | miejsce = Winona, Minnesota | rok = 2005 | isbn = 0-88489-395-2 | strony = 87}}</ref><ref>{{cytuj książkę | autor = Christopher Kleinhenz (red.) | tytuł = Medieval Italy: An Encyclopedia | tom = 2 | wydawca = Routledge | miejsce = New York | rok = 2004 | isbn = 0-415-93931-3 | strony = 846}}</ref><ref>{{cytuj książkę | autor = Donald Kagan, Steven E. Ozment, Frank Miller Turner | tytuł = The Western Heritage | wydawca = Pearson Prentice Hall | miejsce = Upper Saddle River, New Jersey | rok = 2004 | isbn = 9780131501058 | strony = 136}}</ref>. Pomimo, że tytuł ten stał się powszechny i pojawiał się w inskrypcjach na budynkach, monumentach i monetach w Watykanie, nigdy nie został włączony do oficjalnej tytulatury papieży ([[Annuario Pontificio]] jako czwarty oficjalny tytuł papieży podaje: ''Summus Pontifex Ecclesiae Universalis'').

* [[712 p.n.e.]] – [[Numa Marcius]]

* [[509509–493 p.n.e.]]-[[493 p.n.e.]] – [[Papirius]]

* [[460460–440 p.n.e.]]-[[440 p.n.e.]] – [[Furius]]

* [[431431–420 p.n.e.]]-[[420 p.n.e.]] – [[Cornelius Cossus]]

* [[420420–397 p.n.e.]]-[[397 p.n.e.]] – [[Minucius Folius]]

* [[397397–390 p.n.e.]]-[[390 p.n.e.]] – [[Minuncius Augurinus]]

* [[390 p.n.e.]] – [[Follius Flaccinator]]

* [[332332–304 p.n.e.]]-[[304 p.n.e.]] – [[Cornelius Callissa]]

* [[304 p.n.e.]] – [[Cornelius Scipio Barbatus]]

* [[254254–243 p.n.e.]]-[[243 p.n.e.]] – [[Tyberiusz Korunkaniusz|Tiberius Coruncanius]]

* [[243243–221 p.n.e.]]-[[221 p.n.e.]] – [[Lucjusz Cecyliusz Metellus Denter|Lucius Caecilius Metellus]]

* [[221221–213 p.n.e.]]-[[213 p.n.e.]] – [[Lucius Cornelius Lentulus Caudinus]]

* [[212212–183 p.n.e.]]-[[183 p.n.e.]] – [[Publius Licinius Crassus Dives]]

* [[183183–180 p.n.e.]]-[[180 p.n.e.]] – [[Gaius Servilius Geminus]]

* [[180180–153 p.n.e.]]-[[153 p.n.e.]] – [[Marek Emiliusz Lepidus (konsul 187 p.n.e.)|Marcus Aemilius Lepidus]]

* [[153153–150 p.n.e.]]-[[150 p.n.e.]] – ''wakat''

* [[150150–141 p.n.e.]]-[[141 p.n.e.]] – [[Publiusz Korneliusz Scypion Nazyka Korkulum|Publius Cornelius Scipio Nasica Corculum]]

* [[141141–132 p.n.e.]]-[[132 p.n.e.]] – [[Publiusz Korneliusz Scypion Nazyka Serapion|Publius Cornelius Scipio Nasica Serapio]]

* [[132132–130 p.n.e.]]-[[130 p.n.e.]] – [[Publius Licinius Crassus Mucianus]]

* [[130130–123 p.n.e.]]-[[123 p.n.e.]] – [[Publiusz Mucjusz Scewola|Publius Mucius Scaevola]]

* [[123123–103 p.n.e.]]-[[103 p.n.e.]] – [[Lucjusz Cecyliusz Metellus Dalmatyński|Lucius Caecilius Metellus Dalmaticus]]

* [[103103–89 p.n.e.]]-[[89 p.n.e.]] – [[Gnaeus Domitius Ahenobarbus]]

* [[8989–82 p.n.e.]]-[[82 p.n.e.]] – [[Quintus Mucius Scaevola]]

* [[8282–63 p.n.e.]]-[[63 p.n.e.]] – [[Kwintus Cecyliusz Metellus Pius|Quintus Caecilius Metellus Pius]]

* [[6363–44 p.n.e.]]-[[44 p.n.e.]] – [[Gajusz Juliusz Cezar|Gaius Iulius Caesar]] (Cezar)

* [[4444–12 p.n.e.]]-[[12 p.n.e.]] – [[Marek Emiliusz Lepidus (triumwir)|Marcus Aemilius Lepidus]] (triumwir)

* [[12 p.n.e.]] – [[Oktawian August]]

* [[12 p.n.e.]] do [[375]] n.e. – Tytułtytuł noszony przez [[cesarze rzymscy|cesarzy rzymskich]]