Rafa koralowa: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Znaczniki: Z urządzenia mobilnego Z wersji mobilnej (przeglądarkowej) |
m Wycofano edycje użytkownika 79.186.10.140 (dyskusja). Autor przywróconej wersji to Gdarin. Znacznik: Wycofanie zmian |
||
Linia 12:
== Pochodzenie ==
Pierwsze budowle rafowe pojawiły się we wczesnym [[kambr]]ze i utworzone były przez [[archeocjaty]] bez udziału koralowców. W [[ordowik]]u, [[sylur]]ze i [[dewon]]ie rafy tworzyły głównie [[gąbki]] (zwłaszcza [[stromatoporoidy]]) i koralowce, głównie [[Denkowce|denkowe]]. W [[perm]]ie większość raf budowały [[mszywioły]] wraz z [[Wieloszczety|wieloszczetami]], gąbkami i dużymi, [[Bentos|bentonicznymi]] otwornicami. Koralowce były wówczas podrzędnym składnikiem raf. W [[mezozoik]]u główną grupą rafotwórczą były gąbki wspólnie z [[Sinice|sinicami]] i [[Glony|glonami]] budujące pokaźne rafy. W [[Jura|jurze]] i [[Kreda (okres)|kredzie]] dość liczne były też rafy koralowe, a w kredzie późnej rafy utworzone przez duże [[Hippuritoida|małże rudysty]]. W [[kenozoik]]u główną grupą rafotwórczą są koralowce oraz glony, szczególnie [[krasnorosty]].
== Znaczenie ==
Linia 26:
Te zagrożenia można by zmniejszyć wprowadzając ściślejszy nadzór, jednak w tym celu należałoby otoczyć rafy koralowe ochroną prawną. Jak dotychczas, jedynie połowa krajów, u wybrzeży których znajdują się rafy koralowe, uznała je za [[Rezerwat przyrody|rezerwaty przyrody]]{{r|dziennik-20090219}}.
=== Blaknięcie ===
{{Szablon:Osobny artykuł|Blaknięcie raf koralowych}}
Blaknięcie (wybielanie) koralowców (właściwie: blaknięcie raf koralowych, jako że nie dotyczy wyłącznie koralowców){{r|ECSS-80}} jest bezpośrednim skutkiem wzrostu średniej temperatury mórz i oceanów, czego przyczyną jest globalne ocieplenie klimatu. Potwierdzają to liczne badania, ich meta-analizy, i konsensusy ekspertów. Powtarzalność i siła blaknięcia zależy wprost od długości i siły stresu temperaturowego. Wystarczy kilka tygodni w temperaturze kilka stopni większej od normalnej, aby doszło o rozpoczęcia procesu blaknięcia{{r|Nature-543}}.
Ilość doniesień o blaknięciu raf wzrosła gwałtownie w latach 80. XX wieku{{r|ECSS-80}}. Według badań o skali globalnej, przeprowadzonych metodami telemetrycznymi (satelitarnymi), ok. 97% raf na świecie doświadczyło stresu temperaturowego, w ty, 60% w stopniu poważnym. W pierwszej dekadzie XXI wieku częstość blaknięcia potroiła się, w stosunku do połowy lat 80. XX wieku{{r|Nature-SR-6}}. Mimo ograniczonych możliwości badania minionych epizodów, szereg prac wskazuje (np. wiążąc blaknięcie ze spowolnieniem wzrostu i zmianami strukturalnymi w szkieletach koralowców), że przed latami 80. XX wieku blaknięcie było zjawiskiem rzadkim<ref name="ECSS-80" />.
Dwie pierwsze fale masowego blaknięcia miały miejsce w 1998 i 2002. W obu przypadkach wzrost temperatury wody wzmocniony był efektem [[El Niño]]. Najdłuższy epizod z lat 2014-2017 dotknął ok. 70% raf na świecie{{r|RAlbright}}. Podczas każdego z nich, ok. 60% raf doznawało stresu temperaturowego mierzonego jako 4 lub więcej DWH<ref>ang. ''Degreee Heating Week'' - umowna skala (której jednostką jest °C-tydzień), określająca jak długo i o ile stopni woda była cieplejsza od rocznej średniej temperatury maksymalnej.</ref>. Wbrew początkowym hipotezom, nie stwierdzono, aby czystsza woda pomagała koralowcom i zmniejszała blaknięcie. Nie zmierzono również statycznie istotnych różnic w blaknięciu raf na obszarach chronionych i niechronionych. Różne gatunki koralowców różnie reagują na stres temperaturowy, ale efekt ten jest wyraźny jedynie przy krótkich/słabych epizodach blaknięcia. Silny stres nie jest już gatunkowo selektywny i równie silnie dotyka niemal wszystkie gatunki{{r|Nature-543}}.
Ostatnie blaknięcie było najpoważniejsze i najdłużej trwające{{r|Nature-SR-6}}. Najsilniej wystąpiło na 1000-kilometrowym odcinku północnym, odznaczając się silnym gradientem na osi północ-południe. Ze 171 monitorowanych raf tworzących Wielką Rafę 85% zostało dotkniętych blaknięciem. Ponad 60% koralowców wyblakło zupełnie. Niespełna 10% rafy nie było ani trochę objęte zjawiskiem. Biorąc pod uwagę łączny zasięg zjawiska, niemal cała Wielka Rafa Koralowa została nim dotknięta. Doznany stres temperaturowy sięgał 15 DWH. Południowa część Wielkiej Rafy została słabiej dotknięta blaknięciem najprawdopodobniej dzięki przejściu burzy tropikalnej po cyklonie Winston w 2016. Ochłodził on tamtejsze wody o kilka stopni Celsjusza. Naukowcy uważają, że Wielka Rafa Koralowa najpewniej już nigdy nie wróci do stanu sprzed tego blaknięcia{{r|Nature-543}}.
| |||