Wojny diadochów: Różnice pomiędzy wersjami

'''Wojny diadochów''' – konflikty zbrojne pomiędzy wodzami [[Aleksander Macedoński|Aleksandra Wielkiego]] toczone po jego śmierci o panowanie nad stworzonym przez niego imperium. Toczyły się z przerwami w latach [[321 p.n.e.|321]]–[[281 p.n.e.]] Wodzów tych nazywano [[diadochowie|diadochami]] (z [[język grecki|gr.]] διάδοχοι ''diadochoi'', – ''następcy''). Tylko dwóch z nich chciało w pełni zachować imperium Aleksandra, natomiast inni pragnęli stworzyć własne, niezależne państwa.

Władcy stoczyli pomiędzymiędzy sobą kilka wojen (zwykle wyróżnia się pięć lub sześć). DoW decydującej rozgrywki doszło w [[301 p.n.e.|301 roku p.n.e.]] poddoszło do decydującej [[bitwa pod Ipsos|rozgrywki pod Ipsos]], po której ostatecznie załamała się dominacja [[Antygonidzi|Antygonidów]]., jednak Jednakprzez jeszcze kilkanaście lat diadochowie walczyli między sobą o poszczególne części imperium Aleksandra.

Wynikiem skomplikowanych przetargów i kompromisów było usunięcie ze stanowisk [[Satrapa (w Persji)|satrapów]] [[Persowie|Persów]], zniesienie podziału władzy na wojskową i cywilną (poza [[Persyda|Persydą]]). [[Antypater (wódz macedoński)|Antypater]] – zachował władzę nad Macedonią, która była mu powierzona jeszcze przez Aleksandra. [[Ptolemeusz I Soter|Ptolemeusza]] zgodnie z jego własnym życzeniem wyznaczono na satrapę [[Egipt]]uEgiptu. [[Antygon I Jednooki|Antygon]] dostał zachodnią [[Anatolia|Azję Mniejszą]]. [[Lizymach]] otrzymał [[Tracja|Trację]] wykrojoną z terenów przyznanych Antypatrowi. [[Eumenes z Kardii]] otrzymał [[Kapadocja|Kapadocję]] z [[Paflagonia|Paflagonią]] (tereny będące w tym czasie w ręku satrapy perskiego i wymagające dopiero podboju). Perdikkas wraz z wyznaczonym na jego zastępcę Meleagrem otrzymał dowództwo armii w [[Azja|Azji]]{{odn|Lach|2012|s=14}}.

Podczas obrzędu oczyszczenia armii (polegał on na przemarszu armii pomiędzy rozczłonkowanymi zwłokami psa) [[Perdikkas]] wykorzystał swoja władzę nad [[Jazda|jazdą]] i [[Słoniowate|słoniami]] do zastraszenia piechoty. Meleager i jego zwolennicy zostali pojmani i zabici{{odn|Lach|2012|s=16}}. Zwołana została następnie pośpiesznie kolejna narada, na której rozdzielono satrapie zgodnie z życzeniem Perdikkasa. Ludy pokonanego imperium [[Achemenidzi|Achemenidów]] były pod tak wielkim wrażeniem zwycięskiego pochodu Aleksandra i jego armii, że podczas niespokojnych lat po jego śmierci nie podniosły większych rewolt.

Spuścizną którą Aleksander pozostawił po sobie było nie tylko rozległe [[imperium]], ale także setki tysięcy żołnierzy którzy przewinęli się przez jego armię, olbrzymie skarby rozmieszczone w różnych częściach państwa, a także kilku ambitnych i zdolnych wodzów. Dzięki zwierzchności nad większością armii i rozesłaniu konkurentów po satrapiach całego imperium Perdikkas pozornie trzymał całą władzę w swoim ręku. W rzeczywistości jeszcze dwóch ludzi – Antypater i Krateros – mogło decydować o przyszłości{{odn|Lach|2012|s=18}}.

Aby zabezpieczyć drogę z Azji do Europy, Perdikkas rozkazał Antygonowi i [[Leonatos]]owi – dowódcom mającym wojska w Azji Mniejszej – połączenie się z [[Eumenesem]] w celu pokonania władcy Kapadocji Ariarathesa. Obaj odmówili. W tej sytuacji Perdikkas, wraz z głównymi siłami, oraz młodym Filipem III, wyruszył wiosną 322 roku p.n.e. do Kapadocji, podbił ją i zgładził Ariarathesa. Następnie nakłonił armię do uznania go za regenta obu młodych królów.

== Wojny diadochów (321-286321–286 p.n.e.) ==

=== Pierwsza (321-320321–320 p.n.e.) ===

Twarde dążenie Perdikkasa do utrzymania jedności politycznej imperium szybko doprowadziły do powstania koalicji wymierzonej przeciwko niemu. Przystąpili do niej Krateros, Antypater, Antygon Jednooki, Lizymach i Ptolemeusz. Jedynym sojusznikiem Perdikkasa był Eumenes z Kardii, któremu Perdikkas umożliwił objęcie przyznanej mu satrapii. Antypater i Krateros kończący właśnie [[wojna lamijska|wojnę lamijską]] mieli pod swoimi rozkazami 40-tysięczną armię, Ptolemeusz dysponował silną armią i [[Flota|flotą]]. Antygon wraz z częścią floty przejętej od Antypatra wylądował w [[Karia|Karii]] (w Azji Mniejszej). Perdikkas uznał, że stłumienie buntu należy rozpocząć od Egiptu. Ruszył więc na Ptolemeusza z początkiem [[321 p.n.e.]] Bez większych przeszkód dotarł do [[Delta Nilu|Deltydelty Nilu]]. Nie zdołał jednak sforsować [[Nil]]uNilu, a podczas próby przeprawy stracił wielu ludzi. W armii wybuchł bunt, a Perdikkas zginął z rąk spiskowców z własnego sztabu. Po śmierci Perdikkasa spiskowcy ofiarowali jego miejsce Ptolemeuszowi, ten jednak odmówił (z konsekwencją trzymał się obranej drogi budowy własnego państwa, którego centrum miał być Egipt).

O wiele lepiej niż Perdikkasowi powodziło się Eumenesowi – w bitwie pokonał Kraterosa, który przypłacił przegraną życiem. Zwycięstwo to dało mu panowanie na znacznymi obszarami Azji Mniejszej, jednak z czasem wobec śmierci Perdikkasa jego pozycja stawała się coraz gorsza – jako Grek nie mógł liczyć na poparcie armii macedońskiej. Dodatkowo śmierć Kraterosa jednego z najpopularniejszych wodzów Aleksandra naraziła go na nienawiść Macedończyków. Na [[Porozumienie z Triparadejsos|spotkaniu w Triparadejsos]] ([[321 p.n.e.]]) członkowie koalicji dokonali ponownego podziału stanowisk:

* Antypater –Antypaterowi przypadła mu opieka nad królami oraz kierownicze stanowisko.

* Antygon Jednooki – otrzymał tytuł „[[Strateg (Grecja)|stratega]] Azji”. Miał on zająć się także wykonaniem wyroku śmierci na Eumenesie z Kardii – na śmierć skazało go zgromadzenie wojska macedońskiego.

* [[Seleukos I Nikator|Seleukos]] – (jeden z zabójców Perdikkasa) otrzymał w nagrodę satrapie Babilonii.

* dokonano także zmian na stanowiskach satrapów.

=== Druga (319-316319–316 p.n.e.) ===

Kolejny konflikt wyłonił się w [[319 p.n.e.]], wraz ze śmiercią Antypatra. Antypater jako osoba o ograniczonych ambicjach i wielkiej lojalności wobec dynastii [[Argeadzi|Argeadów]] wyznaczył na swojego następcę [[Poliperchon]]a, dowódcę z czasów Filipa II. Z takim obrotem spraw nie mógł się pogodzić [[Kassander]], syn Antypatra, przez ojca obdarzony w testamencie funkcją [[Chiliarcha|chiliarchy]] armii macedońskiej. Stanowisko to nie zaspokajało jego ambicji, uciekł więc do Antygona do Azji Mniejszej. Powstała kolejna koalicja wymierzona tym razem w Poliperchona. W skład jej weszli wraz z Kassandrem i Antygonem również Ptolemeusz i Lizymach. Poliperchon był zdolnym wojskowym, jednak brakowało mu talentów politycznych. Nie udało mu się powstrzymać postępów Kassandra. W celu poprawienia swojej sytuacji zaczął – jako pierwszy z diadochów – używać hasła wolności miast greckich, by uzyskać poparcie [[polis]] greckich w wojnie. Dla wzmocnienia swojej pozycji sprowadził z [[Epir]]u [[Olimpias]], taktóra (korzystając z okazji) zleciła zabójstwo Filipa III, a także wielu popierających go arystokratów. Poliperchonowi udało się zachować władze jedynie nad częścią [[Peloponez]]u (nie jest pewne, jak długo ją sprawował). Kiedy Kassander przybył do [[Macedonia|Macedonii]], bez problemów uzyskał od armii wyrok skazujący Olimpias na śmierć ([[317 p.n.e.]]) – mordy, których dokonała po sprowadzeniu jej z Epiru[[Epir]]u przez Poliperchona, wywołały wielkie oburzenie w Macedonii). Chcąc oprzeć swoją władzę ciągle jeszcze silnym przywiązaniu Macedończyków do dynastii Argeadów, Kassander ożenił się z [[Tessalonika|TessalonikeTessaloniką]] (przyrodnią siostrą Aleksandra III Wielkiego). W tym czasie Antygon wypełniał powierzone mu zadanie usunięcia Eumenesa. Kampania prowadzona w Azji Mniejszej, [[Syria|Syrii]] i [[Iran]]ieIranie zakończyła się dopiero w [[316 p.n.e.]]

=== Trzecia (315-311315–311 p.n.e.) ===

W [[315 p.n.e.]] Antygon zaatakował Seleukosa, który został zmuszony do ucieczki do Egiptu. Tak poważny wzrost potęgi Antygona bardzo zaniepokoił innych diadochów. Zawiązali więc przeciwko niemu koalicję. Uczestniczyli w niej Ptolemeusz (a u jego boku Seleukos), Lizymach i Kassander. W pierwszej fazie wojny inicjatywa należała do Antygona, który opanował resztę Azji Mniejszej, południową Syrię ([[315 p.n.e.]]). W walce politycznej zaczął stosować na szeroką skalę hasło wolności miast greckich kreując się obrońcę odwiecznej wolności greckich [[polis]]. Stał się także patronem związku polis Cykladów (tzw. [[Związek Wyspiarzy]]). Działania te godziły głównie w Kassandra i Ptolemeusza którzy w swoich rękach posiadali znaczna część miast greckich. Poparcie Greków dawało również możliwość swobodnego zaciągu greckich najemników. Antygon rozporządzał na tyle potężnymi siłami że mógł prowadzić wojnę na kilku frontach. Osobiście poprowadził wyprawę przeciwko Lizymachowi. W tym samym czasie jego syn, [[Demetriusz I Poliorketes|Demetriusz]] walczył z Ptolemeuszem, a jego dowódcy zmagali się z Kassandrem na południu Grecji. W [[312 p.n.e.]] Ptolemeusz pokonał Demetriusza pod Gazą. Wykorzystując to, Seleukos wraz z małym oddziałem otrzymanym od Ptolemeusza udał się do Babilonu, gdzie został życzliwie przyjęty. W [[311 p.n.e.]] obie strony uznały za konieczne podpisanie pokoju. Pokój zawarto na następujących warunkach:

* Kassander pozostanie opiekunem Aleksandra IV aż do jego pełnoletności,pełnoletniości

* Lizymach i Ptolemeusz mieli pozostać przy swoich dziedzinach,

Pokój nie obejmował Seleukosa, któremu jednak po początkowych niepowodzeniach udało się zbudować własne państwo, a nawet rozszerzyć jego granice na wschód. Kassander zdawał sobie sprawę, że wraz z pełnoletnościąpełnoletniością Aleksandra IV straci on władzę w Macedonii. Zabił więc młodego króla w [[310 p.n.e.]], natomiast w [[308 p.n.e.]] zamordowany został nieślubny syn Aleksandra, [[Herakles]] wraz ze śmiercią którego przestała istnieć [[dynastia]] [[Argeadzi|Argeadów]].

=== Czwarta (302-301302–301 p.n.e.} ===

{{Legenda|#787CAD|Królestwokrólestwo [[Ptolemeusz I Soter|Ptolemeusza]]}}

{{Legenda|#50A249|Królestwokrólestwo [[Kassander|Kassandra]]}}

{{Legenda|#C38833|Królestwokrólestwo [[Lizymach]]a}}

{{Legenda|#C3B933|Królestwokrólestwo [[Seleukos I Nikator|Seleukosa]]}}

{{Legenda|#70A9BE|[[Republikarepublika rzymska]] (poza światem hellenistycznym)}}

Po śmierci Lizymacha (w 281 p.n.e.) większość obszarów oznaczonych na pomarańczowo stała się terenem sporów i wojen. Część tego obszaru zajęło [[Pergamon (państwo)|Królestwo Pergamonu]]. Nie pokazano: [[Królestwo Greko-Baktryjskie|Królestwa Greko-Baktryjskiego]].

Dążenie Antygona do ponownego zjednoczenia ziem podbitych przez Aleksandra III prowadziło do kolejnych tarć i konfliktów z innymi diadochami przerywanych okresowymi porozumieniami. Walki prowadzone były na wielu frontach. W latach [[311311–302 p.n.e.|311]]-[[302 p.n.e.]] udało się Antygonowi zdobyć morską [[Hegemonia|hegemonię]] i jedynie grecka wyspa [[Rodos (wyspa)|Rodos]] pozostała poza jego wpływami, (zdołała również zachować sojusz z Ptolemeuszem). W [[306 p.n.e.]] Antygon ogłosił się królem (gr. βασιλεύς ''basileus''). Proklamacja ta miała na celu podkreślenie jego aspiracji do odgrywania roli dziedzica Aleksandra III po zniknięciu Argeadów. W [[305 p.n.e.|305]]/[[304 p.n.e.]] oficjalnie tytuł królewski przyjął Ptolemeusz, syn Lagosa. Krok ten miał na celu podkreślenie jego niezależności względem Antygona (przed ogłoszeniem się królem Ptolemeusz oficjalnie sprawował funkcję satrapy Egiptu, choć rozporządzał władzą królewską, a sami Egipcjanie uważali go już wcześniej za króla. Wkrótce tytuły królewskie przyjęli Lizymach, Kassander i Seleukos. W [[301 p.n.e.]] członkowie koalicji zdecydowali się na ostateczne złamanie potęgi Antygona. W [[Bitwa pod Ipsos|bitwie, która rozegrała się pod [[Bitwa pod Ipsos|Ipsos]], wzięli udział osobiście Kassander, Lizymach i Seleukos. Wojska Antygona poniosły klęskę, a on sam zginął. Posiadłości jego zostały podzielone pomiędzymiędzy członków koalicji w sposób następujący:

* większa część Azji Mniejszej przypadła Lizymachowi.

* Syrię (bez części południowej) otrzymał Seleukos.

=== Piąta (288-286288–286 p.n.e.) ===

=== Szósta (282-281282–281 p.n.e.) ===