|
'''4X''' – gatunek [[Komputerowa gra strategiczna|strategicznych gier komputerowych]], w których rozgrywka opiera się na czterech podstawowych celach: ''eXplore'' (eksploracja), ''eXpand'' (ekspansja), ''eXploit'' (eksploatacja) i ''eXterminate'' (eksterminacja). Gra 4X może być [[Strategiczna gra turowa|grą turową]] lub [[Strategiczna gra czasu rzeczywistego|czasu rzeczywistego]]<ref name="DeafGamersSUDG">[http://web.archive.org/web/20120205064049/http://www.deafgamers.com/sudg.htm Starships Unlimited – Divided Galaxies] recenzja na deafgamers.com.</ref><ref>[http://jaguarusf.blogspot.com/2005/11/starships-unlimited-v3-review.html Starships Unlimited v3 Review].</ref><ref name="GamersInfo">[http://web.archive.org/web/20080317012225/http://www.gamersinfo.net:80/index.php?art/id:1753 GamersInfo.net – Interviews – Interview – Blair Fraser, Producer...]</ref>. Gry komputerowe tego gatunku wyróżniają się rozbudowaną i złożoną rozgrywką. Prawdopodobnie najlepiej znanym przykładem gier 4X jest [[Civilization (seria)|seria ''Civilization'']].
Termin „4X” został po raz pierwszy użyty przez [[Alan Emrich|Alana Emricha]] we wrześniu [[1993 w grach komputerowych|1993]] w recenzji gry ''[[Master of Orion]]'' dla czasopisma „[[Computer Gaming World]]”. Emrich uczestniczył później przy projektowaniu gry ''[[Master of Orion III|Master of Orion 3]]''<ref>[http://moo3.quicksilver.com/game/history.html Master of Orion: The History of a Game Series. By Alan Emrich].</ref>.
== Definicja ==
{{dopracować|sekcja|źródła=2017-02}}
=== Klasyczna definicja ===
„4X” jest skrótem od ''eXplore'', ''eXpand'', ''eXploit'', ''eXterminate''.
* ''Explore'' (eksploracja) oznacza, że gracz musi przemieszczać jednostki na obszarze gry, aby odsłonić mapę. Niektóre gry rozpoczyna się z częściowo odkrytą mapą (na przykład w ''[[Master of Orion]]'' gwiazdy są wstępnie odkryte, ale planety ukryte), podczas gdy w innych gracz na początku nie posiada żadnych informacji na temat mapy (np. ''[[Civilization (seria)|serii ''Civilization'']]).
* ''Expand'' (ekspansja) oznacza, że gracz musi powiększać obszar znajdujący się pod jego kontrolą, najczęściej poprzez budowę nowych osiedli. Niektóre gry 4X pozwalają graczowi również na poszerzanie wpływów politycznych lub ulepszanie istniejących zabudowań (''[[Civilization III]]'' i wersje późniejsze, ''[[Galactic Civilizations]]'').
* ''Exploit'' (eksploatacja) oznacza, że gracz zbiera i wykorzystuje zasoby na kontrolowanym terytorium i zwiększa efektywność już używanych.
* ''Exterminate'' (eksterminacja) oznacza atakowanie i eliminowanie rywali, powstrzymywanie ''ekspansji'' ich terytorium (por. ''expand'') i utrudnienie im ''wykorzystywanie'' zasobów na nim. Poza zadaniem strat przeciwnikowi daje to często agresorowi dodatkowe namacalne korzyści, takie jak zdobyte terytorium, łup lub zasoby.
Te cztery określenia w dużej mierze nachodzą na siebie w większości gier 4X. Niektóre tego typu gry są tak zaprojektowane, że odkrywanie i podbój nowych terenów trwają dość długo – na przykład w grach serii ''[[Master of Orion]]'' i ''[[Space Empires]]'' gracz musi przeprowadzić wiele badań, aby móc skolonizować wszystkie typy planet.
{{Commonscat|4X video games}}
| 