Wersja z 10:33, 6 wrz 2018 edytuj Selso (dyskusja \| edycje) Redaktorzy 192 090 edycji zamiana martwego linku na zinwentaryzowany ← poprzednia edycja		Wersja z 12:21, 6 wrz 2018 edytuj anuluj edycję Selso (dyskusja \| edycje) Redaktorzy 192 090 edycji przeredagaowanie, szczegółowe uźródłowienie następna edycja →
Linia 18: \|commons = Szpiglasowy Wierch }} '''Szpiglasowy Wierch''' ([[język słowacki\|słow.]] ''Hrubý štít'', [[język niemiecki\|niem.]] ''Gruby'', ''Liptauer Grenzberg'', [[język węgierski\|węg.]] ''Gruby'', ''Liptói-határhegy'')<ref name=slownik>{{Cytuj stronę \|url=http://web.archive.org/web/20060924174537/http://www.fsz.bme.hu:80/mtsz/mhk/nevtar/nevtarpl.htm \|tytuł=Tatry Wysokie. Czterojęzyczny słownik nazw geograficznych\|data dostępu =2018-09-02}}</ref> – szczyt o wysokości 2172 m [[n.p.m.~~]] położony~~ w [[grań główna Tatr\|głównej grani Tatr]] pomiędzy szczytami: [[Kopa nad Wrotami\|Kopą nad Wrotami]] (oddzielają je [[Wrota Chałubińskiego]]) a [[Wyżni Kostur\|Wyżnim Kosturem]] (oddziela je [[Wyżnia Liptowska Ławka]]). Szczyt stanowi kulminację odcinka nazywanego [[Liptowskie Mury\|Liptowskimi Murami]] (jest to najwyższy szczyt na odcinku od Wrót Chałubińskiego do [[Czarna Ławka\|Czarnej Ławki]]). Szpiglasowy Wierch znajduje się na [[granica polsko-słowacka\|granicy polsko-słowackiej]]. == Nazwa == Szpiglasowy Wierch to szeroki masyw o kilku wierzchołkach. Najwyższy jest zwornikiem głównej grani Tatr i bocznej [[Północno-wschodnia grań Szpiglasowego Wierchu\|grani północno-wschodniej]], w której znajduje się [[Miedziane]] (oddzielone [[Szpiglasowa Przełęcz\|Szpiglasową Przełęczą]]) i [[Opalony Wierch]]. Środkowy wierzchołek, położony w grani głównej kilkanaście metrów na południowy wschód, jest minimalnie niższy i oddzielony od głównego płytkim siodełkiem. Nieco dalej w stronę Wrót Chałubińskiego wznosi się wierzchołek południowy, a na zachód od głównej kulminacji (w stronę Czarnej Ławki) – wierzchołek zachodni. Nazwa pochodzi od spolszczonego niemieckiego słowa ''Spiessglas'' lub ''Spiessglanz'' oznaczających [[antymonit]]. Rudę tę dawniej wydobywano w kopalni Szpiglas założonej w drugiej połowie XVIII wieku. Pisał o niej Ładowki w 1783 r. Były też Szpiglasowe Perci – prowadzące do niej ścieżki. Od nich pochodzi nazwa Szpiglasowej Przełęczy. Nazwę Szpiglasowy Wierch wprowadził [[Witold Henryk Paryski]] w 1951 r. Wcześniej szczyt ten nazywano Hrubym Wierchem, Grubym, Liptowskimi Murami, Miedzianym. Co prawda [[Maria Steczkowska]] w 1856 r. podawała nazwę Szpiglas, ale w odniesieniu do [[Cubryna\|Cubryny]]<ref name=nyka>{{Cytuj książkę\|imię=Józef \|nazwisko=Nyka \|autor link= Józef Nyka\|tytuł=Tatry polskie. Przewodnik. Wyd. XIII \|miejsce=Latchorzew \|rok=2006 \|wydawca=Wyd. Trawers \|isbn= 83-915859-1-3}}</ref>. == Topografia == Wierzchołek wschodni jako jedyny nie leży w głównej grani, jest on kulminacją południowo-wschodniej ściany, opadającej do [[Dolina za Mnichem\|Doliny za Mnichem]]. Północna ściana Szpiglasowego Wierchu wznosi się nad [[Dolina Pięciu Stawów Polskich\|Doliną Pięciu Stawów Polskich]], południowo-zachodnie zbocza szczytu opadają natomiast do [[Dolina Ciemnosmreczyńska\|Doliny Ciemnosmreczyńskiej]] (''Temnosmrečinská dolina''), górnego piętra [[Dolina Koprowa\|Doliny Koprowej]] (''Kôprová dolina'') po stronie Słowacji.▼ Szpiglasowy Wierch jest [[Zwornik (geografia)\|zwornikiem]] dla trzech [[Grań\|grani]]: * [[Liptowskie Mury]] – grań północno-zachodnia od Szpiglasowego Wierchu do [[Gładka Przełęcz\|Gładkiej Przełęczy]], * [[Szpiglasowa Grań]] – grań południowo-wschodnia do [[Wrota Chałubińskiego\|Wrót Chałubińskiego]], #* boczna, [[północno-wschodnia grań Szpiglasowego Wierchu]] ze szczytami [[Miedziane]] i [[Opalony Wierch]]<ref name=wet>{{Cytuj książkę \|imię=Zofia \|nazwisko= Radwańska-Paryska \|imię2=Witold Henryk \|nazwisko2= Paryski\|tytuł= Wielka encyklopedia tatrzańska\|miejsce=Poronin\|wydawca= Wyd. Górskie\|rok=2004 \|isbn = 83-7104-009-1}}</ref>.▼ Od grani tych Szpiglasowy Wierch oddzielają trzy przełęcze: [[Wyżnia Liptowska Ławka]] (ok. 2055 m) w Liptowskich Murach, [[Wyżnie Szpiglasowe Wrótka]] (ok. 2135 m) w Szpiglasowej Grani i [[Szpiglasowa Przełęcz]] (2110 m) w grani północno-wschodniej. Przez szczyt Szpiglasowego Wierchu oraz grań Liptowskich Murów i Szpiglasową Grań biegnie granica polsko-słowacka<ref name=wit>{{Cytuj książkę\|tytuł= Tatry polskie. Mapa turystyczna 1:20 000 \|miejsce=Piwniczna \|rok=2006\|wydawca= Agencja Wyd. „WiT” s.c. \|isbn= 83-89580-00-4}}</ref>. ▲Szpiglasowy Wierch to szeroki masyw o kilku wierzchołkach. Zwornikiem jest najwyższy. Środkowy wierzchołek, położony w grani głównej kilkanaście metrów na południowy wschód, jest minimalnie niższy i oddzielony od głównego płytkim siodełkiem. Nieco dalej w stronę Wrót Chałubińskiego wznosi się wierzchołek południowy, a na zachód od głównej kulminacji (w stronę [[Czarna Ławka\|Czarnej Ławki]]) – wierzchołek zachodni. Wierzchołek wschodni jako jedyny nie leży w głównej grani, jest on kulminacją południowo-wschodniej ściany, opadającej do [[Dolina za Mnichem\|Doliny za Mnichem]]. Północna ściana Szpiglasowego Wierchu wznosi się nad [[Dolina Pięciu Stawów Polskich\|Doliną Pięciu Stawów Polskich]], południowo-zachodnie zbocza szczytu opadają natomiast do [[Dolina Ciemnosmreczyńska\|Doliny Ciemnosmreczyńskiej]] (''Temnosmrečinská dolina''), górnego piętra [[Dolina Koprowa\|Doliny Koprowej]] (''Kôprová dolina'') po stronie Słowacji<ref name=cw>{{Cytuj książkę\|imię=Władysław \|nazwisko=Cywiński \|autor link=Władysław Cywiński \|tytuł=Szpiglasowy Wierch. Tatry przewodnik szczegółowy tom 11 \|miejsce=Poronin \|rok=2005 \|wydawca=Wydawnictwo Górskie \|isbn=83-7104-034-2}}</ref>. ~~Południowo-wschodnia grań Szpiglasowego Wierchu, do Wrót Chałubińskiego, zwana jest [[Szpiglasowa Grań\|Szpiglasową Granią]]. Znajdują się w niej następujące obiekty:~~ * [[Wyżnie Szpiglasowe Wrótka]] (''Hrubá štrbina'', ok. 2135 m), * [[Szpiglasowa Czuba]] (Szpiglasowy Kopiniec, ''Malý Hrubý štít'', ok. 2160 m), * [[Pośrednie Szpiglasowe Wrótka]] (''Západná Deravá štrbina'', ok. 2110 m), * [[Szpiglasowy Ząb]] (''Hrubý zub'', 2120 m), * [[Szpiglasowa Szczerbina]] (''Hrubá štrbinka'', ok. 2115 m), * [[Szpiglasowa Turniczka]] (''Deravá vežička'', ok. 2125 m), * [[Niżnie Szpiglasowe Wrótka]] (''Východná Deravá štrbina'', ok. 2100 m), * [[Dziurawa Czuba]] (Dziurawy Kopiniec, ''Deravá veža'', ok. 2155 m), * [[Głaźne Wrótka]] (''Krivé sedlo'', ok. 2090 m), * [[Głaźna Czuba]] (''Piargová veža'', ok. 2095 m). {\|- \|[[Plik:Szpiglasowy Wierch LM2018 (2).jpg\|mały\|Widok z zachodu]] Linia 40 ⟶ 37: \|[[Plik:Szpiglasowa Przełęcz LM 2018 (2).jpg\|mały\|Widok z południowego wschodu]] \|} == Opis szczytu == Szczyt jest dostępny ze Szpiglasowej Przełęczy – łatwo od strony [[Morskie Oko\|Morskiego Oka]] („Ceprostradą”), trudniej od strony [[Dolina Pięciu Stawów Polskich\|Doliny Pięciu Stawów Polskich]] (ubezpieczenia za pomocą łańcuchów)<ref name=nyka/>. Obecna nazwa szczytu pochodzi od sąsiadującej z nim Szpiglasowej Przełęczy i została wprowadzona przez [[Witold Henryk Paryski\|Witolda Henryka Paryskiego]] w 1951 r. Dawniej był nazywany Grubym Wierchem (''Hrubý štít''). Drogi prowadzące na szczyt znane były góralom już w XIX wieku. Nie znamy nazwiska pierwszych turystów, którzy byli na wierzchołku. Znany jest opis widoku ze szczytu autorstwa [[Christian Genersich\|Christiana Genersicha]], żyjącego na przełomie XVIII i XIX wieku profesora liceum w [[Kieżmark]]u. Odnotowano dopiero wejście [[Zygmunt Klemensiewicz (fizyk)\|Zygmunta Klemensiewicza]] z 20 sierpnia 1905 r. Pierwsze odnotowane zimowe wejścia na szczyt: [[Adam Karpiński]] i [[Wilhelm Smoluchowski]] 8 kwietnia 1925 r.<ref name=whp>{{Cytuj książkę \|nazwisko=Paryski \|imię=Witold Henryk \|autor link=Witold Henryk Paryski \|tytuł=Tatry Wysokie. Przewodnik taternicki. Część IV. Walentkowa Przełęcz – Przełączka pod Zadnim Mnichem \|data=1951 \|wydawca=Spółdzielczy Instytut Wydawniczy „Kraj” \|miejsce=Warszawa \|strony=127–128}}</ref> Linia 55 ⟶ 50: == Przypisy == {{Przypisy}} ~~== Bibliografia ==~~ ▲# {{Cytuj książkę \|imię=Zofia \|nazwisko= Radwańska-Paryska \|imię2=Witold Henryk \|nazwisko2= Paryski\|tytuł= Wielka encyklopedia tatrzańska\|miejsce=Poronin\|wydawca= Wyd. Górskie\|rok=2004 \|isbn = 83-7104-009-1}} ~~# {{Cytuj książkę\|imię=Józef \|nazwisko=Nyka \|autor link= Józef Nyka\|tytuł=Tatry polskie. Przewodnik. Wyd. XIII \|miejsce=Latchorzew \|rok=2003 \|wydawca=Wyd. Trawers \|isbn= 83-915859-1-3}}~~ # {{Cytuj książkę\|imię=Władysław \|nazwisko=Cywiński \|autor link=Władysław Cywiński \|tytuł=Szpiglasowy Wierch. Tatry przewodnik szczegółowy tom 11 \|miejsce=Poronin \|rok=2005 \|wydawca=Wydawnictwo Górskie \|isbn=83-7104-034-2}} == Linki zewnętrzne ==

Szpiglasowy Wierch: Różnice pomiędzy wersjami