Liczby nadrzeczywiste: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Paweł Ziemian BOT (dyskusja | edycje)
m Dodaję nagłówek przed Szablon:Przypisy
Linia 1:
'''Liczby nadrzeczywiste''' ([[język angielski|ang.]] ''surreal numbers'') – klasa obiektów, spełniająca aksjomaty ciała, która zawiera w sobie zarówno [[liczby rzeczywiste]], [[Liczby hiperrzeczywiste|hiperrzeczywiste]], jak i [[liczby porządkowe|porządkowe]]. Tak jak liczby hiperrzeczywiste klasa ta zawiera również wielkości nieskończone oraz nieskończenie małe (infinitezymalne). Klasa liczb nadrzeczywistych oryginalnie została oznaczona<ref>http://links.jstor.org/sici?sici=0002-9947(198501)287%3A1%3C365%3ACFOSN%3E2.0.CO%3B2-R .</ref> '''No''', jednak ze względu na podobieństwo do oznaczenia liczb naturalnych z zerem <math>\mathbb{N}_0</math> poniżej użyty został symbol <math>F.</math>.
 
== Aksjomatyka liczb nadrzeczywistych ==
Trójka <math>(F,\;<,\; b)</math> jest systemem liczb nadrzeczywistych, jeśli:
* <math><</math> jest [[porządek liniowy|porządkiem liniowym]] w <math>F</math>
* <math>b</math> (tzw. '''funkcja urodzinowa''') jest funkcją określoną w <math>F,</math>, o wartościach będących liczbami porządkowymi.
* Niech <math>A</math> i <math>B</math> będących podzbiorami <math>F,</math>, takimi że <math>\forall_{x\in A}\, \forall_{y\in B}\; x<y.</math>.
: Wówczas istnieje <math>z\in F,</math>, takie że:
:: <math>\forall_{x\in A}\, \forall_{y\in B}\; x<z<y</math>
: i jeśli liczba porządkowa <math>a</math> jest większa od każdego <math>b(u)</math> dla <math>u\in A \cup B,</math>, to <math>b(z)\leleqslant a.</math>.
 
Funkcja urodzinowa reprezentuje w pewnym sensie kolejne generacje liczb nadrzeczywistych.
 
Linia 16 ⟶ 17:
Klasa liczb nadrzeczywistych wraz z porządkiem liniowym i funkcją urodzinową jest tworzona etapami, metodą [[indukcja pozaskończona|indukcji pozaskończonej]].
 
# W każdym etapie tworzone liczby nadrzeczywiste są parami zbiorów <math>(L,R)</math> liczb nadrzeczywistych utworzonych wcześniej, przy czym żadna liczba należąca do <math>L</math> nie jest większa lub równa żadnej liczbie należącej do <math>R</math> a wartość funkcji urodzinowej liczby <math>(L,R)</math> jest większa od wartości funkcji urodzinowej dla każdej liczby w <math>L</math> i <math>R.</math>.
# Jeśli <math>x=(X_L,X_R)</math> i <math>y=(Y_L,Y_R)</math> reprezentują liczby nadrzeczywiste, to <math>x\leleqslant y</math> wtedy i tylko wtedy, gdy
#:: <math>\forall_{x\in X_L}\, \forall_{y\in Y_L}\; x\leleqslant y</math>
#: oraz
#:: <math>\forall_{x\in X_R}\, \forall_{y\in Y_R}\; x\leleqslant y</math>
#: Definicja ta odwołuje się do porządku ustalonego we wcześniejszych krokach indukcji
# Dwie liczby nadrzeczywiste <math>x</math> i <math>y</math> są równe, jeśli <math>x\leleqslant y\leleqslant x.</math>.
# Indukcję rozpoczynamy od pary <math>(\empty,\empty)</math> utożsamianej z liczbą naturalną 0.
# W danym kroku indukcji do liczb nadrzeczywistych dołączamy wszystkie liczby możliwe do utworzenia w sposób opisany w punkcie 1.
 
Para <math>(L,R)</math> reprezentuje liczbę nadrzeczywistą większą od każdej liczby w <math>L</math> i mniejszą od każdej liczby w <math>R.</math>.
 
'''Działania arytmetyczne'''
 
Dodawanie jest w tej konstrukcji zdefiniowane następująco:
:: <math>x + y = (\{ X_L + y \cup x + Y_L\} , \{X_R + y \cup x + Y_R \}),</math>
 
:: gdzie <math>X + y = \{ x + y : x \in X \}</math>
gdzie:
::: <math>x + Y = \{ x + y : y \in Y \}</math>
:: gdzie <math>X + y = \{ x + y : x \in X \},</math>
::: <math>x + Y = \{ x + y : y \in Y \}.</math>
 
Negacja liczby:
:: <math>-x=(\{-X_R\},\{-X_L\})\ ,</math>
 
:: gdzie <math> -X = \{ - x : x \in X \} </math>
gdzie:
:: gdzie <math> -X = \{ - x : x \in X \} .</math>
 
Mnożenie:
: <math>\begin{align}
xy =\ &(\{ (X_L y + x Y_L - X_L Y_L) \cup (X_R y + x Y_R - X_R Y_R) \} ,</math>\\
::: <math>,& \{(X_L y + x Y_R - X_L Y_R) \cup (X_R y + x Y_L - X_R Y_L)\})</math>,
\end{align}</math>

gdzie:
: gdzie <math>XY = \{ xy : x \in X \wedge y \in Y \},</math>
::: <math>Xy = X\{y\},\ </math>
::: <math>xY = \{x\}Y\ .</math>
 
== Niektóre podklasy liczb nadrzeczywistych ==
Linia 55 ⟶ 64:
 
== Ujęcie intuicyjne ==
Można też stosować zapis pary zbiorów g = {a, b, c...|d, e, f...} i mówić, że g to najprostsza liczba ostro większa od a, b, c... i ostro mniejsza od d, e, f...<ref>[[John Horton Conway]], [[Richard Kenneth Guy]], ''Księga liczb'', {{ISBN|83-204-2969-2}}, strs. 277-284277–284, 290.</ref>.
 
Przykłady
Linia 61 ⟶ 70:
: {0| } = 1
: {0, 1| } = {1| } = {1|3} = {1½|4} = {1|ω} = 2
: {0, 1, 2, 3... |ω, ω/2, ω/4, ω/8... } = √ω
 
Można też utożsamiać je z grami ([[Hackenbush|gra Hackenbusha]]). Gra polega na tym, że jeden gracz usuwa z rysunku po jednej czerwone linie, a drugi czarne. Jednocześnie są usuwane linie, które straciły kontakt z podłożem. Przegrywa ten, kto nie może wykonać ruchu. Jeżeli strategię wygrywającą ma gracz czerwony, liczba jest dodatnia, jeżeli czarny – ujemna, a jeżeli drugi gracz zawsze może wygrać – liczba jest równa zeru. Liczbę przeciwną uzyskujemy przez zamianę kolorów linii. Dodawanie to po prostu postawienie rysunków obok siebie. To, która liczba jest większa, określa się sprawdzając znak sumy jednej liczby i liczby przeciwnej do drugiej. Można też zdefiniować mnożenie.
 
Liczby rzeczywiste określa się jako słupki – liczby naturalne to odpowiednia liczba czarnych kresek, przecinek zastępuje układ czarna – czerwona, a potem zera w [[układDwójkowy dwójkowysystem liczbowy|rozwinięciu dwójkowym]] to czerwone kreski, a jedynki – czarne. Ostatniego zera skończonej liczby nie zapisuje się.
 
* 10 to słupek z dziesięciu czarnych kresek.