Wersja z 23:20, 9 cze 2018 edytuj John Belushi (dyskusja \| edycje) Redaktorzy 117 892 edycje drobne techniczne ← poprzednia edycja		Wersja z 22:01, 10 mar 2019 edytuj anuluj edycję TheRed'18 (dyskusja \| edycje) Redaktorzy 1447 edycji mNie podano opisu zmian następna edycja →
Linia 58: \|- \|rowspan=2\| 5 \| <font style="font-family:times; font-size:180%"><font style="color:rgb(140,90,170)">י</font>  מלכ  <font style="color:rgb(20,150,70)">~~ישראל~~יִשְׂרָאֵל</font>  ויענו  את  <font style="color:rgb(20,150,70)">מאב</font>  ימנ  רבנ  כי  יאנפ  <font style="color:rgb(140,90,170)">כמש</font>  באר</font> \|- \| <font style="color:rgb(140,90,170)">-i</font> król <font style="color:rgb(20,150,70)">Izraela</font> upokarzał ''ten'' <font style="color:rgb(20,150,70)">Moab</font> dni wiele bo płonął_gniewem <font style="color:rgb(140,90,170)">Kemosz</font> przeciw_zie- Linia 80: \|- \|rowspan=2\| 7 \| <font style="font-family:times; font-size:180%">וארא  בה  ובבתה ׃ ו<font style="color:rgb(20,150,70)">~~ישראל~~יִשְׂרָאֵל</font>  אבד  אבד  עלמ  וירש  <font style="color:rgb(140,90,170)">~~עמרי~~עָמְרִי</font>  את  <font style="font-size:75%">[</font>כל<font style="font-size:75%">]</font></font>?<font style="font-family:times; font-size:180%">  אר</font> \|- \| a_ja_spogladałem z_góry_na_niego i_na_dom_jego \| i_<font style="color:rgb(20,150,70)">Izrael</font> zniszczony zniszczony wiecznie a_posiadał <font style="color:rgb(140,90,170)">Omri</font> ''tę'' [całą?] zie- Linia 135: \|- \|rowspan=2\| 12 \| <font style="font-family:times; font-size:180%">הקר  רית  ל<font style="color:rgb(140,90,170)">כמש</font>  ול<font style="color:rgb(20,150,70)">מאב</font> ׃ ואשב  משמ  את  אראל  <font style="color:rgb(140,90,170)">~~דודה~~דָּוִדה</font>  ואס</font> \|- \| ''tego''_miasta ofiarę?/miły_widok? dla_<font style="color:rgb(140,90,170)">Kemosza</font> i_dla_<font style="color:rgb(20,150,70)">Moabu</font> \| i_ja_przywróciłem stamtąd ''ten'' ołtarz <font style="color:rgb(140,90,170)">Dawida/Dodo</font> i_ja_za- Linia 157: \|- \|rowspan=2\| 14 \| <font style="font-family:times; font-size:180%"><font style="color:rgb(20,150,70)">מחרת</font> ׃ ויאמר  לי  <font style="color:rgb(140,90,170)">כמש</font>  לכ  אחז  את  <font style="color:rgb(20,150,70)">נבה</font>  על  <font style="color:rgb(20,150,70)">~~ישראל~~יִשְׂרָאֵל</font> ׃ וא</font> \|- \| <font style="color:rgb(20,150,70)">Meharot</font> \| i_powiedział do_mnie <font style="color:rgb(140,90,170)">Kemosz</font> idź pochwyć ''to'' <font style="color:rgb(20,150,70)">Nebo</font> od <font style="color:rgb(20,150,70)">Izraela</font> \| i_ja_ Linia 201: \|- \|rowspan=2\| 18 \| <font style="font-family:times; font-size:180%">לי  <font style="color:rgb(140,90,170)">יהוה</font>  ואסחב  המ  לפני  <font style="color:rgb(140,90,170)">כמש</font> ׃ ומלכ  <font style="color:rgb(20,150,70)">~~ישראל~~יִשְׂרָאֵל</font>  בנה  את</font> \|- \| -czynia? <font style="color:rgb(140,90,170)">~~Jahweh~~JHWH</font> i_ja_zaciągnąłem je przed_oblicze <font style="color:rgb(140,90,170)">Kemosza</font> \| i_król <font style="color:rgb(20,150,70)">Izraela</font> zbudował ''to'' \|- \|colspan=2\| Linia 385: == Stela Meszy a Biblia == Bunt Meszy przeciwko supremacji izraelskiej został opisany także w [[Biblia\|Biblii]] w [[2 Księga Królewska\|2 Księdze Królewskiej]] ~~1:1;~~ <ref>{{Biblia\|księga=2Krl\|rozdział=3:\|wersety=4-5}}</ref>. === Znaczenie królestwa Izraela === Linia 397: Wszystkie imiona z inskrypcji Meszy, z wyjątkiem Kemoszmeleka (ojca Meszy) oraz Asztar Kemosza (specyficzne określenie Kemosza różnie interpretowane) pojawiają się w [[Stary Testament\|Starym Testamencie]]. ; Dawid = <font style="font-family:times; font-size:160%">דודה</font> :Występuje w linii 12 oraz, prawdopodobnie, 31, różnie tłumaczony. Biblijne imię Dawid (<font style="font-family:times; font-size:160%">~~דוד~~דָּוִד</font> lub <font style="font-family:times; font-size:160%">דויד</font>) oznacza dosłownie ''umiłowany'' i pochodzi od słowa ''dode'' (<font style="font-family:times; font-size:160%">דוד</font> lub <font style="font-family:times; font-size:160%">דד</font>), które również oznacza ''umiłowany'', bądź też ''wujek''. Słowami pokrewnymi są ''doda'' (<font style="font-family:times; font-size:160%">דודה</font>), tj. ''ciotka'' oraz imię ''Dodo'' (<font style="font-family:times; font-size:160%">דודו</font>) o znaczeniu ''jego umiłowany''. Stąd też sceptycy bardzo niechętnie odnoszą zwrot <font style="font-family:times; font-size:160%">דודה</font> ze Steli Meszy do biblijnego króla [[Dawid (król Izraela)\|Dawida]], gdyż do chwili obecnej toczy się spór o historyczność tej postaci. Zamiast używać zwrotu ''ołtarz Dawida'' badacze często tłumaczą go jako ''ołtarz Dodo/Daduy'' (gdzie Dodo jest jakimś nieznanym bóstwem izraelskim), ''ołtarz jego umiłowanego'' (jako nawiązanie do ~~Jahweh~~JHWH, umiłowanego Izraelitów), bądź też ''ołtarz jego wujka''. ; Gad = <font style="font-family:times; font-size:160%">גד</font> :Wzmianka o biblijnym plemieniu Gad (<font style="font-family:times; font-size:160%">גד</font>) w linii 10 ma szczególne znaczenie. Po pierwsze, Mesza identyfikuje mężczyzn Gada jako stanowiących część [[Izrael]]a. Po drugie, lokalizuje ich po wschodniej stronie [[Jordan (rzeka)\|Jordanu]] w okolicach Atarot zgodnie z opisem biblijnym (Liczb 32:34). Po trzecie, stwierdza, iż zamieszkiwali oni rejon Atarot od wieków. Innymi słowy, inskrypcja Meszy potwierdza plemienną strukturę narodu izraelskiego oraz fakt istnienia predynastycznego Izraela złożonego z kilku plemion na wiele wieków przed królem Omrim. Linia 403: ; [[Tetragram\|JHWH]] = <font style="font-family:times; font-size:160%">יהוה</font> :Występuje w linii 18, zaś kontekst zdania (linie 17-18) jednoznacznie wskazuje, że chodzi o [[Jahwe]], Boga [[Izrael]]a. Tym samym Stela Meszy jest najstarszą znaną inskrypcją wymieniającą imię Boga Hebrajczyków. W [[Stary Testament\|Starym Testamencie]] słowo to w identycznej postaci zostało użyte 6828 razy w 5521 wersetach. ; Kemosz = <font style="font-family:times; font-size:160%">כמש</font> :Jedyne lub przewodnie bóstwo Moabitów, w księgach [[Stary Testament\|Starego Testamentu]] jako <font style="font-family:times; font-size:160%">~~כמוש~~כְּמוֹשׁ</font> (Liczb 21:29; Sędziów 11:24; 1 Królewska 11:7.33; 2 Królewska 23:13; Jeremiasza 48:13.46) oraz <font style="font-family:times; font-size:160%">כמיש</font> (Jeremiasza 48:7). Na steli pojawia się w liniach 3, 5, 9, 12, 13, 14, 17, 18, 19, 32, 33. ; Mesza = <font style="font-family:times; font-size:160%">משע</font> :[[język hebrajski\|Hebrajski]] odpowiednik <font style="font-family:times; font-size:160%">~~מישע~~מֵישַׁע</font> pojawia się w 2 Królewskiej 3:4. Na szczególną uwagę zasługuje nie tylko zgodność z przekazem [[Biblia\|biblijnym]], który umiejscawia bunt Meszy tuż po śmierci [[Achab]]a, syna [[Omri]]ego (2 Królewska 1:1), prawdopodobnie jeszcze za rządów [[Ochozjasz (król Izraela)\|Ochozjasza]] i następnie za czasów jego brata, [[Joram (król Izraela)\|Jorama]]. Także wzmianka w królewskiej inskrypcji o hodowcach owiec (linie 30 i 31) wskazuje na szczególną troskę, którą Mesza darzył pasterzy i potwierdza tym samym unikalne stwierdzenie biblijne opisujące obcego władcę: ''Mesza, król Moabu, był hodowcą trzód i dostarczał królowi izraelskiemu sto tysięcy owiec i wełnę ze stu tysięcy baranów.'' (2 Księga Królewska 3:4) ; Omri = <font style="font-family:times; font-size:160%">~~עמרי~~עָמְרִי</font> :[[Stary Testament\|Starotestamentowy]] zapis tego imienia jest identyczny i w odniesieniu do króla [[Izrael]]a został użyty 12 razy w 1 Królewskiej 16:16-30 oraz pozostałe 3 razy w 2 Królewskiej 8:26, 2 Kronik 22:2 i Micheasza 6:16. Inskrypcja moabicka wspomina o nim w liniach 4-5 oraz 7 nazywając go ''królem Izraela'', który panował za czasów ojca Meszy. === Nazwy geograficzne === Większość miejsc i miejscowości wymienionych na steli (poza Kerchoh i Meharot) występuje także w księgach [[Stary Testament\|Starego Testamentu]]. Analiza tekstu pozwala zauważyć, iż w [[język moabicki\|języku moabickim]] [[język hebrajski\|hebrajskim]] końcówkom liczby mnogiej rodzaju męskiego <font style="font-family:times; font-size:150%">ימ</font>- odpowiadała końcówka <font style="font-family:times; font-size:150%">נ</font>- (inaczej <font style="font-family:times; font-size:150%">ן</font>-). Ponadto użycie znaku <font style="font-family:times; font-size:150%">ו</font> (waw) było nierzadko opcjonalne w wyrazach, gdzie odpowiadał on głosce ''u'' lub ''o'' (cechę tę można zauważyć także w [[język hebrajski\|języku hebrajskim]] na podstawie różnych wariantów tych samych nazw). ; Izrael = <font style="font-family:times; font-size:160%">~~ישראל~~יִשְׂרָאֵל</font> :Sposób zapisu słowa na [[stela\|steli]] jest identyczny z formą spotykaną w księgach [[Stary Testament\|Starego Testamentu]]. W inskrypcji Meszy wyraz ten został użyty 6-krotnie (linie 5, 7, 10-11, 14, 18, 26), zaś w hebrajskich rękopisach starotestamentowych występuje on 2505 razy. ; Moab = <font style="font-family:times; font-size:160%">מאב</font> :W języku hebrajskim zapisywane jako <font style="font-family:times; font-size:160%">מ<font style="color:red">ו</font>אב</font>. Na [[stela\|steli]] występuje 6-krotnie (linie 1, 2, 5, 6, 12, 20), zaś w [[Stary Testament\|Starym Testamencie]] 181 razy.

Stela Meszy: Różnice pomiędzy wersjami