Bruzdnice: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m drobne redakcyjne |
korekta |
||
Linia 15:
'''Bruzdnice''' (''Dinoflagellata'') – [[glony]] zaliczane niegdyś do gromady [[tobołki (glony)|tobołków]], jedna z grup [[Protisty|Protista]]. Większość bruzdnic to organizmy jednokomórkowe, choć czasami można spotkać je w postaci kolonii. Bruzdnice często posiadają pancerzyk składający się z płytek [[celuloza|celulozowych]] oraz dwie [[wić|wici]]. Duża część organizmów należących do klasy ''Dinoflagellata'' to [[endosymbiont]]y [[Koralowce|koralowców]], [[Małże|małży]], [[Meduza|meduz]]. Bruzdnice [[Teoria endosymbiozy|endosymbiotyczne]] pozbawione są płytek celulozowych i wici. Takie bruzdnice zwane są [[zooksantelle|zooksantelami]] (''Zooxanthellae''). Poprzez proces [[Fotosynteza|fotosyntezy]] dostarczają one swojemu gospodarzowi niezbędnych [[Związki organiczne|związków organicznych]]. Te bruzdnice, które nie posiadają zdolności fotosyntezy, najczęściej [[Pasożytnictwo|pasożytują]] na swoim [[gospodarz (biologia)|gospodarzu]].
Większość bruzdnic [[Rozmnażanie bezpłciowe|rozmnaża się bezpłciowo]]. U nielicznych grup ''Dinoflagellata'' stwierdzono [[rozmnażanie płciowe]]. [[Chromosom]]y u bruzdnic są trwale skondensowane, nawet wtedy, gdy nie następuje [[mitoza]] lub [[mejoza]]. W istocie procesy mitozy, jak i mejozy u tych protistów, są również nietypowe, np. nie zanika [[błona jądrowa]]
Bruzdnice są ważnymi producentami w [[ekosystem]]ach morskich. Od czasu do czasu przechodzą eksplozje populacyjne, które są przyczyną ''czerwonych przypływów'' ([[zakwit]]ów). Podczas takich zakwitów, niektóre bruzdnice produkują [[toksyny]], będące przyczyną masowego wymierania [[Ryby|ryb]]. Toksyny te są nieszkodliwe dla [[Ostryga|ostryg]], czy chociażby omułków, żywiących się tymi organizmami. U ludzi, którzy spożyli takie ostrygi, może występować ''paralityczne zatrucie skorupiakowe'', objawiające się niewydolnością układu oddechowego.
== Historia ==
W 1753 roku pierwsze bruzdnice zostały opisane przez Henry'ego Bakera jako „żyjątka, które tworzą w wodzie morskiej iskrzące światło<ref>{{Cytuj |autor = Henry Baker |tytuł = Employment for the microscope |data = 1753 |data dostępu = 2019-06-18 |miejsce = London |wydawca = Printed for R. Dodsley |s = 403–406 |url = http://dx.doi.org/10.5962/bhl.title.51442 |dostęp = otwarty}}</ref>” i nazwane przez [[Otto Friedrich Müller|Otto Friedricha Müllera]] w 1773 roku<ref>{{Cytuj |autor = Otto Frederich Müller |tytuł = Vermium terrestrium et fluviatilium, seu Animalium Infusoriorum, Helmithicorum et Testaceorum, non marinorum, succincta historia |data = 1773 |data dostępu = 2019-06-18 |miejsce = Havniæ |wydawca = apud Heineck et Faber |s = 34, 135 |url = http://dx.doi.org/10.5962/bhl.title.12733}}</ref>. Termin ten wywodzi się z greckiego słowa δῖνος (dinos), oznaczającego „wirowanie”, i {{W języku|la|flagellum}}, zdr. od „bicz”.
W latach trzydziestych XIX wieku niemiecki mikroskopista [[Christian Gottfried Ehrenberg]] zbadał wiele próbek wody i [[plankton|planktonu]] i wyodrębnił kilka rodzajów bruzdnic, których
Te same bruzdnice zostały po raz pierwszy
== Morfologia ==
Bruzdnice są [[Organizm jednokomórkowy|jednokomórkowe]] i posiadają dwie odmienne wici
Bruzdnice mają złożone pokrycie komórek zwane [[Amfiesma|amfiesmą]], złożone z szeregu błon, spłaszczonych pęcherzyków i struktur pokrewnych<ref>{{Cytuj |autor = Lenita C. Morrill, Alfred R. Loeblich |redaktor = G. H. Bourne, J. F. Danielli, K. W. Jeon |tytuł = Ultrastructure of the Dinoflagellate Amphiesma |data = 1983-01-01 |data dostępu = 2019-06-18 |wolumin = 82 |wydawca = Academic Press |s = 151–180 |doi = 10.1016/s0074-7696(08)60825-6 |url = http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0074769608608256}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = David L. Spector |autor r = Harald Netzel, Georg Dürr |rozdział = Dinoflagellate cell cortex |tytuł = Dinoflagellates |data = 1984 |data dostępu = 2019-06-19 |isbn = 9780323138130 |miejsce = Orlando |wydawca = Academic Press |oclc = 681524682 |url = https://books.google.pl/books?id=qCcgFximE8oC&pg=PA43}}</ref>.
[[Chloroplast|Chloroplasty]]
== Klasyfikacja ==
Wiciowce są protistami, które zostały sklasyfikowane przez [[Międzynarodowy kodeks nomenklatury botanicznej|Międzynarodowy Kodeksu Nomenklatury Botanicznej]] oraz [[Międzynarodowy kodeks nomenklatury zoologicznej|Międzynarodowy Kodeks Nomenklatury Zoologicznej]].
Chociaż klasyfikowane jako [[eukarionty]], jądra bruzdnic nie są charakterystycznie eukariotyczne, ponieważ niektóre z nich nie mają [[Histony|histonów]] i [[Nukleosom|nukleosomów]] oraz utrzymują stale skondensowane chromosomy podczas [[Mitoza|mitozy]]. Jądro bruzdnicy zostało nazwane „mezokariotycznym” przez Dodge'a (1966)<ref>{{Cytuj |autor = Karen A. Steidinger, Karl Jangen |tytuł = Dinoflagellates |data = 1997 |data dostępu = 2019-06-18 |isbn = 9780126930184 |wydawca = Elsevier |s = 387–584 |url = http://dx.doi.org/10.1016/b978-012693018-4/50005-7}}</ref>, ze względu na posiadanie cech pośrednich między zwiniętymi obszarami DNA prokariotycznych [[Bakterie|bakterii]] a dobrze zdefiniowanym jądrem eukariotycznym
Prawie połowa wszystkich znanych gatunków ma chloroplasty, które są oryginalnymi plastydami perydyninowymi lub nowymi plastydami pozyskanymi z innych linii jednokomórkowych glonów poprzez endosymbiozę. Pozostałe gatunki utraciły swoje zdolności fotosyntetyczne i przystosowały się do heterotroficznego, pasożytniczego lub kleptoplastycznego stylu życia<ref>{{Cytuj |autor = Andrzej Bodył, Krzysztof Moszczyński |tytuł = Did the peridinin plastid evolve through tertiary endosymbiosis? A hypothesis |czasopismo = European Journal of Phycology |data = 2006-11-01 |data dostępu = 2019-06-18 |issn = 0967-0262 |wolumin = 41 |numer = 4 |s = 435–448 |doi = 10.1080/09670260600961080 |url = https://doi.org/10.1080/09670260600961080}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Kjetill S. Jakobsen, Claude Lemieux, Kamran Shalchian-Tabrizi, Monique Turmel, Christian Otis |tytuł = Genome Evolution of a Tertiary Dinoflagellate Plastid |czasopismo = PLOS ONE |data = 2011-04-26 |data dostępu = 2019-06-18 |issn = 1932-6203 |wolumin = 6 |numer = 4 |s = e19132 |doi = 10.1371/journal.pone.0019132 |url = https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0019132 |język = en}}</ref>.▼
▲Chociaż klasyfikowane jako [[eukarionty]], jądra bruzdnic nie są charakterystycznie eukariotyczne, ponieważ niektóre z nich nie mają [[Histony|histonów]] i [[Nukleosom|nukleosomów]] oraz utrzymują stale skondensowane chromosomy podczas [[Mitoza|mitozy]]. Jądro bruzdnicy zostało nazwane „mezokariotycznym” przez Dodge'a (1966)<ref>{{Cytuj |autor = Karen A. Steidinger, Karl Jangen |tytuł = Dinoflagellates |data = 1997 |data dostępu = 2019-06-18 |isbn = 9780126930184 |wydawca = Elsevier |s = 387–584 |url = http://dx.doi.org/10.1016/b978-012693018-4/50005-7}}</ref>, ze względu na posiadanie cech pośrednich między zwiniętymi obszarami DNA prokariotycznych [[Bakterie|bakterii]] a dobrze zdefiniowanym jądrem eukariotycznym. Ta grupa zawiera jednak zazwyczaj organelle eukariotyczne, takie jak aparaty Golgiego, mitochondria i chloroplasty<ref>{{Cytuj |autor = Carmelo R. Tomas, Grethe Rytter Hasle |autor r = Karen A. Steidinger, Karl Jangen |rozdział = Dinoflagellates |tytuł = Identifying marine phytoplankton |data = 1997 |data dostępu = 2019-06-19 |isbn = 9780126930184 |miejsce = San Diego |wydawca = Academic Press |oclc = 162128801 |url = https://books.google.com/books?id=8WLABHmo-K8C&pg=PA387}}</ref>.
[[Jakob Schiller]] (1931–1937) przedstawił opis wszystkich znanych gatunków, zarówno morskich, jak i słodkowodnych<ref>{{Cytuj |autor = Gustav Lindau, Hans Melchior |tytuł = Klasse: Dinoflagellatae |data = 1926 |data dostępu = 2019-06-18 |isbn = 9783642984419 |miejsce = Berlin, Heidelberg |wydawca = Springer Berlin Heidelberg |s = 172–181 |url = http://dx.doi.org/10.1007/978-3-642-99255-1_12}}</ref>. Później [[Alain Sournia]] (1973<ref>{{Cytuj |autor = Alain Sournia |tytuł = Catalogue des espèces et taxons infraspécifiques de Dinoflagellés marins actuels publiés depuis la révision de J. Schiller, I. Dinoflagellés libres |czasopismo = Beihefte zur Nova Hedwigia |data = 1973 |issn = 0078-2238 |wolumin = 48}}</ref>, 1978<ref>{{Cytuj |autor = Alain Sournia |tytuł = Catalogue des espèces et taxons infraspécifiques de dinoflagellés marins actuels publiés depuis la révision de J. Schiller. III. (Complément) |czasopismo = Revue algologique |data = 1978 |issn = 0035-0702 |wolumin = 13 |numer = 1 |miejsce = Paryż |wydawca = Muséum national d'histoire naturelle |s = 3–40}}</ref>, 1982<ref>{{Cytuj |autor = Alain Sournia |tytuł = Catalogue des espèces et taxons infraspécifiques de Dinoflagellés marins actuels publiés depuis la révision de J. SCHILLER IV. (Complément) |czasopismo = Archiv für Protistenkunde |data = 1982-1 |data dostępu = 2019-06-19 |wolumin = 126 |numer = 2 |s = 151–168 |doi = 10.1016/S0003-9365(82)80046-8 |url = https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0003936582800468 |język = en}}</ref>, 1990<ref>{{Cytuj |autor = Alain Sournia |tytuł = Catalogue des espèces et taxons infraspécifiques de Dinoflagellés marins actuels publiés depuis la révision de J. Schiller. V (Complément) |czasopismo = Acta Protozoologica |data = 1990 |wolumin = 29 |numer = 4 |s = 321–346 |url = http://rcin.org.pl/Content/12036/WA488_17683_P1825-T29-nr4_AP.pdf#page=53 |dostęp = otwarty}}</ref>, 1993) skatalogował nowe wpisy taksonomiczne opublikowane po Schillerze. Sournia (1986) podał opisy i ilustracje rodzajów morskich wiciowców<ref>{{Cytuj |autor = Alain Sournia, Michel Ricard, Marie-Josèphe Chrétiennot-Dinet |tytuł = Atlas du phytoplancton marin |data = 1986 |data dostępu = 2019-06-19 |isbn = 2222038235 |wolumin = 1 |miejsce = Paris |wydawca = Editions du Centre national de la recherche scientifique |oclc = 15550593}}</ref>. Najnowszy indeks napisał Gómez<ref>{{Cytuj |autor = Fernando Gómez |tytuł = Checklist of Mediterranean Free-living Dinoflagellates |czasopismo = Botanica Marina |data = 2005 |data dostępu = 2019-06-18 |wolumin = 46 |numer = 3 |s = 215–242 |doi = 10.1515/BOT.2003.021 |url = https://www.degruyter.com/view/j/botm.2003.46.issue-3/bot.2003.021/bot.2003.021.xml}}</ref>.
Linia 44 ⟶ 42:
== Ekologia ==
=== Środowisko ===
Bruzdnice mogą występować we wszystkich środowiskach wodnych: słonych i słodkich, w tym w śniegu lub lodzie. Są one również powszechne w środowisku [[Bentos|bentonicznym]] i lodzie morskim.
[[Plik:Dinoflagellate bioluminescence 3.jpg|mały]]
=== Odżywianie ===
Bruzdnice stosują trzy sposoby odżywiania: [[Fototrofia|fototrofię]], [[Miksotrofizm|miksotrofię]] i [[Heterotrofizm|heterotrofię]]. Około połowa żywych gatunków bruzdnic to [[autotrofy]] posiadające chloroplasty. Fototrofami mogą być fotoautotrofy lub auksotrofy. Mieszanki dinotroficzne są fotosyntetycznie aktywne, ale są również heterotroficzne. Mikrofotrofy fakultatywne, w których autotrofia lub heterotrofia są wystarczające do odżywiania, są klasyfikowane jako amfitroficzne. Niektóre wolno żyjące bruzdnice nie mają chloroplastów, ale są gospodarzami fototroficznych endosymbiontów. Kilka z nich może wykorzystywać obce chloroplasty (
▲Prawie połowa wszystkich znanych gatunków ma chloroplasty, które są oryginalnymi plastydami perydyninowymi lub nowymi plastydami pozyskanymi z innych linii jednokomórkowych glonów poprzez endosymbiozę. Pozostałe gatunki utraciły swoje zdolności fotosyntetyczne i przystosowały się do heterotroficznego, pasożytniczego lub kleptoplastycznego stylu życia<ref>{{Cytuj |autor = Andrzej Bodył, Krzysztof Moszczyński |tytuł = Did the peridinin plastid evolve through tertiary endosymbiosis? A hypothesis |czasopismo = European Journal of Phycology |data = 2006-11-01 |data dostępu = 2019-06-18 |issn = 0967-0262 |wolumin = 41 |numer = 4 |s = 435–448 |doi = 10.1080/09670260600961080 |url = https://doi.org/10.1080/09670260600961080}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Kjetill S. Jakobsen, Claude Lemieux, Kamran Shalchian-Tabrizi, Monique Turmel, Christian Otis |tytuł = Genome Evolution of a Tertiary Dinoflagellate Plastid |czasopismo = PLOS ONE |data = 2011-04-26 |data dostępu = 2019-06-18 |issn = 1932-6203 |wolumin = 6 |numer = 4 |s = e19132 |doi = 10.1371/journal.pone.0019132 |url = https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0019132 |język = en}}</ref>.
Sposoby wychwytu i spożycia w wiciowcach są dość zróżnicowane. Kilka bruzdnic (np. ''Ceratium hirundinella''<ref>{{Cytuj |autor = John D. Dodge, Richard M. Crawford |tytuł = The Morphology and Fine Structure of Ceratium Hirundinella (dinophyceae)1 |czasopismo = Journal of Phycology |data = 1970 |data dostępu = 2019-06-18 |issn = 1529-8817 |wolumin = 6 |numer = 2 |s = 137–149 |doi = 10.1111/j.1529-8817.1970.tb02372.x |url = https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1529-8817.1970.tb02372.x |język = en}}</ref>, ''Peridinium globulus''<ref>{{Cytuj |autor = Adam S. Bursa |tytuł = The Annual Oceanographic Cycle at Igloolik in the Canadian Arctic: II. The Phytoplankton |czasopismo = Journal of the Fisheries Research Board of Canada |data = 1961-04-01 |data dostępu = 2019-06-18 |issn = 0015-296X |wolumin = 18 |numer = 4 |s = 563–615 |doi = 10.1139/f61-046 |url = https://www.nrcresearchpress.com/doi/10.1139/f61-046}}</ref>) przyciąga zdobycz przez prądy wodne utworzone przez wici do regionu bruzdowatego komórki. U niektórych bruzdnic duża zasłona do karmienia jest wyciągana w celu chwytania zdobyczy, która jest następnie trawiona pozakomórkowo<ref>{{Cytuj |autor = F. J. R. Taylor, Gregory Gaines |tytuł = Extracellular digestion in marine dinoflagellates |czasopismo = Journal of Plankton Research |data = 1984-01-01 |data dostępu = 2019-06-18 |issn = 0142-7873 |wolumin = 6 |numer = 6 |s = 1057–1061 |doi = 10.1093/plankt/6.6.1057 |url = https://academic.oup.com/plankt/article/6/6/1057/1490727 |język = en}}</ref>. ''Oblea'', ''Zygabikodinium'' i ''Diplopsalis'' są jedynymi innymi rodzajami
=== Bioluminescencja ===
|