Wikipedysta:Nietzsche/brudnopis: Różnice pomiędzy wersjami
Usunięta treść Dodana treść
m j |
test |
||
Linia 21:
możemy zrekonstruować postać prasłowiańska jako ''Xъrvaté'' i ''Xorvaté'' - z pierwotnym tematem spółgłoskowym, z akcentowanym -é
========
{{Zamach infobox
|nazwa = Zamach stanu w Turcji
|grafika =
|opis grafiki =
|państwo = TUR
|miejsce = [[Ankara]] i [[Stambuł]]
|data = [[27 maja]] [[1960]]
|godzina =
|liczba zabitych =
|liczba rannych =
|typ ataku = [[zamach stanu]]
|sprawca = [[Türk Silahlı Kuvvetleri|Tureckie Siły Zbrojne]]
|współrzędne =
|opis miejsca = [[Ankara]]
|punkty mapy =
|commons =
|wikinews =
}}
'''Zamach stanu w Turcji w 1960''' ([[język turecki|tur.]] ''27 Mayıs Darbesi'') – był pierwszym zamachem stanu w [[Republika Turcji|Republice Turcji]]. Zamachu dokonała grupa młodych tureckich oficerów wojskowych. Został on zorganizowany przez pułkownika [[Alparslan Türkeş|Alparslana Türkeşa]] i przeprowadzony 27 maja 1960 r. Ostatecznie firmował go generał [[Cemal Gürsel]]. Zamach wymierzony był w rząd [[Adnan Menderes|Adnana Menderesa]] z [[Partia Demokratyczna (Turcja)|Partii Demokratycznej]]. Alparslan Türkeş został członkiem [[junta|junty]] o nazwie Komitet Jedności Narodowej ([[język turecki|tur.]] Millî Birlik Komitesi, MBK), która w wyniku zamachu przejęła władzę. Adnana Menderesa wraz z kilkorgiem członków rządu osadzono na wyspie [[Yassıada]], a następnie w pokazowym procesie oskarżono m.in. o zdradę stanu, łamanie konstytucji, inspirowanie pogromów mniejszości oraz sprzeniewierzanie pieniędzy z funduszy państwowych, skazano na karę śmierci i powieszono w 1961.
== Tło zamachu ==
Partia Demokratyczna powstała w 1946 w wyniku wprowadzenia w Turcji systemu wielopartyjnego i wygrała pierwsze wolne (tajne i powszechne) wybory w 1950 roku, a następnie dwukrotnie kolejne w 1954 i 1959. W pierwszych latach rządów doprowadziła do poprawy sytuacji gospodarczej w Turcji, co dużej mierze było zasługą korzystania ze środków płynących do Turcji w ramach doktryny Trumana i planu Marshalla, próbowała też utrzymywać poparcie dla siebie poprzez wykorzystywanie resentymentów [[nacjonalizm|nacjonalistycznych]] na tle napięć z Grecją dotyczących Cypru (w 1961 Adnan Menderes został oskarżony i skazany m.in. za zorganizowanie [[Pogrom w Stambule|Pogromu w Stambule]]) oraz religijnych, m.in. zalegalizował (zakazane przez Ataturka, by odciąć Turcję od wpływów arabskich) arabskie wezwanie do modlitwy ([[Adhan]]), ponownie otworzył tysiące zamkniętych dotychczas meczetów i zalegalizował ponownie bractwa religijne - było uznawane za odejście od świeckości państwa promowanej przez [[kemalizm]]<ref>{{Cytuj stronę |url = https://www.arte.tv/pl/videos/078148-000-A/ojcowieturcji-atatuerk-i-erdogan/ |tytuł = "Ojcowie Turcji: Atatürk i Erdogan" |nazwisko = Colosimo |imię = Jean François |opublikowany = arte.tv |data = 2019-30-29 |data dostępu = 2016-11-01}}</ref>.
Ze względu na na utrzymującą się stagnację gospodarczą, Menderes stawał się coraz bardziej nietolerancyjny wobec krytyki, przywrócił cenzurę prasy, doprowadził do aresztowań dziennikarzy, a także próbował uciskać przeciwne partie polityczne i przejmować pod swoją kontrolę niezależne instytucje takie jak np. uniwersytety. Sięgał też po coraz bardziej populistyczną retorykę, chcąc zdobyć poparcie biedoty miejskiej, stąd stawał się coraz mniej popularny wśród młodej inteligencji, w tym wojskowej. Czarę goryczy przelało ustanowienie Komisji Śledczej ([[język turecki|tur.]] ''Tahkikat Komisyonu''). Komisja, złożona wyłącznie z deputowanych Partii Demokratycznej, przyznała sobie uprawnienia prokuratorów publicznych i wojskowych oraz prawo do wydania wyroku. Było to sprzeczne z zasadą podziału władzy i dało posłom uprawnienia zarówno do ścigania, jak i do sędziowania, tym bardziej, że od ich wyroków nie obowiązywała apelacja przed sądami powszechnymi - co uważa się za główny powód przeprowadzenia zamachu. Znaczenie mogło mieć też to, że ze względu na osłabienie strumienia pieniędzy płynącego dotąd z USA, Menderes planował poprawienie stosunków z ZSRR i uzyskanie korzystnych kredytów z tego źródła.
== Przypisy ==
{{Przypisy}}
https://histmag.org/zamachy-stanu-w-turcji-sila-z-ktora-trzeba-sie-liczyc-13646
| |||