|
== Działanie na organizm ==
Nikotyna jest dość silną [[Neurotoksyny|neurotoksyną]]{{fakt|data=2009-11}}<!-- Usuwam przypis - nie potwierdza tej informacji <ref name="JASzym">{{cytuj|autor=Jadwiga A. Szymańska, Barbara Frydrych, Elżbieta Bruchajzer|tytuł=Nikotyna. Dokumentacja dopuszczalnych wielkości narażenia zawodowego . |czasopismo = Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy |data = 2007 | numer wolumin= 2 (|numer=52 )|s=121-154|url=https://www.ciop.pl/CIOPPortalWAR/file/53972/2014072985248&Nikotyna.pdf|dostęp=o|data dostępu=2020-01-23}}</ref > -->. Stosuje się ją m.in. w mieszankach z innymi związkami jako [[Insektycydy|środek owadobójczy]]. Dawka [[Dawka śmiertelna|LD50]] to ok. 1–1,5 mg/kg masy ciała. Zawartość nikotyny w [[tytoń (produkt)|tytoniu]] [[papieros]]owym jest rzędu 1–2% suchej masy{{r|doi10.1021/jf990050r-s3713-3717|doi10.1021/jf062486-s1097-1102}}, natomiast w dymie papierosowym rzędu 0,2–1 mg/papieros (w zależności od rodzaju i marki papierosów). ▼
Nikotyna jest dość silną neurotoksyna<ref>{{Cytuj |autor = Jadwiga A. Szymańska |tytuł = Nikotyna.Dokumentacja dopuszczalnych
▲wielkości narażenia zawodowego. |czasopismo = Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy |data = 2007 |numer = 2(52)}}</ref>. Stosuje się ją m.in. w mieszankach z innymi związkami jako [[Insektycydy|środek owadobójczy]]. Dawka [[Dawka śmiertelna|LD50]] to ok. 1–1,5 mg/kg masy ciała. Zawartość nikotyny w [[tytoń (produkt)|tytoniu]] [[papieros]]owym jest rzędu 1–2% suchej masy{{r|doi10.1021/jf990050r-s3713-3717|doi10.1021/jf062486-s1097-1102}}, natomiast w dymie papierosowym rzędu 0,2–1 mg/papieros (w zależności od rodzaju i marki papierosów).
Do końca XX w. uważano, że czysta nikotyna nie prowadzi do rozwoju nowotworów{{r|Hecht-1999|Wu-2004}}. W pierwszej dekadzie XXI w. pojawiły się jednak prace podważające ten pogląd{{r|Wu-2004|Ye-2004|Wong-2007|Davis-2009|Chu-2013}}, wywołując debatę wśród naukowców na temat jej [[czynnik rakotwórczy|właściwości rakotwórczych]]{{r|Cardinale-2012}}.
Nikotyna zwiększa wydzielanie [[hormon antydiuretyczny|wazopresyny]]{{r|Marshall2007-s17}} oraz [[angiotensyna|angiotensyny]] II i [[endotelina|endoteliny]]-1, które zwiększają ryzyko stanu [[Zakrzepica żył głębokich|prozakrzepowego]]{{r|Wpływ palenia tytoniu na}}.
{{fakt|Palenie papierosów prowadzi do podwyższenia poziomu [[dopamina|dopaminy]] w [[Kresomózgowie|mózgu]], co jest efektem charakterystycznym dla wielu substancji uzależniających|data=2011-10}}.
== Historia ==
{{fakt|Nazwa nikotyny pochodzi od nazwiska [[Francja|francuskiego]] lekarza, [[Jean Nicot|Jeana Nicota]], który w XVI wieku zalecał tytoń jako [[lek]]|data=2016-04}}. {{fakt|Nikotyna została pierwszy raz wyizolowana w 1828 roku{{r|JBudzi}}, jej chemiczna budowa odkryta w roku 1843, a otrzymana została po raz pierwszy w 1904 roku<ref>{{Cytuj |autor = Budzianowski, Jaromir. |tytuł = Tytoń - niegdyś roślina lecznicza : czy zawiera substancje o właściwościach leczniczych? |data = 2013 |data dostępu = 20202016-01-23 |oclc = 999063388 |url = http://worldcat.org/oclc/99906338804}}</ref>.
== Przypisy ==
{{Przypisy|
* <ref name="Alfa">{{AlfaAesar|A12398|data dostępu=2016-04-11}}</ref>
* <ref name="Cardinale-2012">{{Cytuj cytuj|autor = Cardinale, A.; Nastrucci, C.; Cesario, A.; Russo, P. |tytuł = Nicotine: specific role in angiogenesis, proliferation and apoptosis |czasopismo = Crit Rev Toxicol |wolumin = 42 |numer = 1 |s = 68–89 |data = 2012 |doi = 10.3109/10408444.2011.623150 |pmid = 22050423}}</ref>
* <ref name="Chu-2013">{{Cytuj cytuj|autor = Chu, K.M.; Cho, C.H.; Shin, V.Y. |tytuł = Nicotine and gastrointestinal disorders: its role in ulceration and cancer development |czasopismo = Curr Pharm Des |wolumin = 19 |numer = 1 |s = 5–10 |data = 2013 |doi = 10.2174/1381612811306010005 |pmid = 22950507}}</ref>
* <ref name="CRC">{{CRC95|strony='''3'''-408, '''5'''-101}}</ref>
* <ref name="Davis-2009">{{Cytuj cytuj|autor = Davis, R.; Rizwani, W.; Banerjee, S.; Kovacs, M.; Haura, E. |tytuł = Nicotine promotes tumor growth and metastasis in mouse models of lung cancer |czasopismo = PLoS One |wolumin = 4 |numer = 10 |s = e7524 |data = 2009 |doi = 10.1371/journal.pone.0007524 |pmid = 19841737}}</ref>
* <ref name="doi10.1021/jf062486-s1097-1102">{{cytuj |autor = Jae Gon Lee, Chang Gook Lee, Jae Jin Kwag, Moon Soo Rhee, Alan J. Buglass, Gae Ho Lee |tytuł = Fast Analysis of Nicotine in Tobacco Using Double-Shot Pyrolysis–Gas Chromatography–Mass Spectrometry |czasopismo = J. Agric. Food Chem. |wydanie = 4 |wolumin = 55 |s = 1097–1102 |język = en |data = 2007 |doi = 10.1021/jf062486}}</ref>
* <ref name="doi10.1021/jf990050r-s3713-3717">{{cytuj |autor = Ciolino, L.A.; Fraser, D.B.; Yi, T.Y.; Turner, J.A.; Barnett, D.Y.; McCauley, H.A. |tytuł = Reversed phase ion-pair liquid chromatographic determination of nicotine in commercial tobacco products. 2. Cigarettes |czasopismo = J. Agric. Food Chem. |wydanie = 9 |wolumin = 47 |s = 3713–3717 |język = en |data = 1999 |doi = 10.1021/jf990050r}}</ref>
* <ref name="Guillem-2005">{{cytuj |autor = Guillem, K.; Vouillac, C.; Azar, M.R.; Parsons, L.H.; Koob, G.F. |tytuł = Monoamine oxidase inhibition dramatically increases the motivation to self-administer nicotine in rats |czasopismo = J Neurosci |wolumin = 25 |numer = 38 |s = 8593–8600 |data = 2005 |doi = 10.1523/JNEUROSCI.2139-05.2005 |pmid = 16177026}}</ref>
* <ref name="Hecht-1999">{{Cytuj cytuj|autor = S.S. Hecht |tytuł = Tobacco smoke carcinogens and lung cancer |czasopismo = J Natl Cancer Inst |wolumin = 91 |numer = 14 |s = 1194–1210 |data = 1999 |doi = 10.1093/jnci/91.14.1194 |pmid = 10413421}}</ref>
* <ref name="JBudzi">{{cytuj|autor=Jaromir Budzianowski|tytuł=Tytoń - niegdyś roślina lecznicza. Czy zawiera substancje o właściwościach leczniczych?|data=2013|data dostępu=2020-01-23|url=http://www.wple.net/plek/numery_2013/numer-10-2012/865-868.pdf|dostęp=o|czasopismo=Przegląd Lekarski|wolumin=70|numer=10|s=865-868}}</ref>
* <ref name="Marshall2007-s17">{{cytuj |autor = Marshall, William J. |tytuł = Clinical Chemistry |data = 2007 |wydawca = Mosby |miejsce = Edinburgh |isbn = 978-0-7234-3328-6 |s = 17}}</ref>
* <ref name="Nakajima">{{cytuj |autor = Nakajima, M.; Yokoi, T. |tytuł = Interindividual Variability in Nicotine Metabolism: C-Oxidation and Glucuronidation | czasopismo = Drug Metab Pharmacokinet |wolumin = 20 |numer = 4 |s = 227–235 |data = 2005 |doi = 10.2133/dmpk.20.227 |pmid = 16141602}}</ref>
* <ref name="Nicotine Pathway Pharmacokinetics">{{cytuj |url = http://www.pharmgkb.org/do/serve?objId=PA2011 |tytuł = Nicotine Pathway, Pharmacokinetics |data dostępu = 2011-09-01}}</ref>
* <ref name="Nicotine Pathway Pharmacokinetics">{{cytuj|url=http://www.pharmgkb.org/do/serve?objId=PA2011|tytuł=Nicotine Pathway, Pharmacokinetics|data dostępu=2011-09-01}}</ref>
* <ref name="pmid20301889-s593-597">{{cytuj |autor = Piekoszewski, W.; Florek, E.; Kulza, M.; Wilimowska, J.; Loba, U. |tytuł = Opracowanie metody oznaczanie metabolitów nikotyny w moczu |url = http://wple.net/plek/numery_2009/numer-10-2009/593-597.pdf| czasopismo = Przegl Lek |wolumin = 66 |numer = 10 |s = 593–597 |data = 2009 |pmid = 20301889}}</ref>
* <ref name="psc">{{PSChem|strony=266}}</ref>
* <ref name="SA-US">{{Sigma-Aldrich|MSDS=tak|N3876|SIGMA|data dostępu=2016-04-11|język=en}}</ref>
* <ref name="Wong-2007">{{Cytuj cytuj|autor = Wong, H.P.; Yu, L.; Lam, E.K.; Tai, E.K.; Wu, W.K. |tytuł = Nicotine promotes colon tumor growth and angiogenesis through beta-adrenergic activation |czasopismo = Toxicol Sci |wolumin = 97 |numer = 2 |s = 279–287 |data = 2007 |doi = 10.1093/toxsci/kfm060 |pmid = 17369603}}</ref>
* <ref name="Wpływ palenia tytoniu na">{{cytuj |url = http://www.pamietajosercu.pl/artykuly/czynniki_ryzyka/wplyw_palenia_tytoniu_na_hemostatyczne_czynniki_ryzyka_chorob_sercowo-naczyniowych.html |tytuł = Wpływ palenia tytoniu na hemostatyczne czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych |autor = Marek Naruszewicz |opublikowany = Pamietaj o sercu – Narodowy Program Profilaktyki i Leczenia Chorób Układu Sercowo-Naczyniowego POLKARD |data dostępu = 2009-11-30}}</ref>
* <ref name="Wu-2004">{{Cytuj cytuj|autor = Wu, W.K.; Cho, C.H. |tytuł = The pharmacological actions of nicotine on the gastrointestinal tract |czasopismo = J Pharmacol Sci |wolumin = 94 |numer = 4 |s = 348–358 |data = 2004 |doi = 10.1254/jphs.94.348 |pmid = 15107574}}</ref>
* <ref name="Ye-2004">{{Cytuj cytuj|autor= Ye, Y.N.; Liu, E.S.; Shin, V.Y.; Wu, W.K.; Luo, J.C. |tytuł = Nicotine promoted colon cancer growth via epidermal growth factor receptor, c-Src, and 5-lipoxygenase-mediated signal pathway |czasopismo = J Pharmacol Exp Ther |wolumin = 308 |numer = 1 |s = 66–72 |data = 2004 |doi = 10.1124/jpet.103.058321 |pmid = 14569062}}</ref>
}}
| 