Księstwo ziębickie: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Kalamarnica (dyskusja | edycje)
ilustracja, lit., drobne merytoryczne, drobne redakcyjne
Linia 1:
{{dopracować|źródła=2009-03}}
{{Państwo infobox
|nazwa_oryginalna = Księstwo ziębickie<br />Herzogtum Münsterberg
|nazwa_polska = księstwo ziębickie
|p1 = księstwo świdnickie
|p1_flaga = POL powiat ząbkowicki COA.svg
Linia 13:
|p5 =
|p5_flaga =
|lata_istnienia = 1322-17421322–1742/1791
|n1 = Królestwo Prus
|n1_flaga = Flag of the Kingdom of Prussia (1701-1750-1801).svg
|n2 =
|n2_flaga =
Linia 25:
|n5_flaga =
|flaga_obraz =
|godło_obrazherb_obraz = muensterberg.jpg
|nazwa_dopełniacz = księstwa ziębickiego
|dewiza =
Linia 37:
|stolica = [[Ziębice]]
|ustrój_polityczny = [[księstwo]]
|typ_państwa =
|pierwszy władca = [[Bolko II ziębicki]]
|głowa_państwaostatni władca = (ostatni, tytularny) [[Karl Josef von Auersperg|Karl Josef]] (do 1791, rokutytularny)
|głowa_państwa_opis = [[książęta ziębiccy|książę]]
|status_terytorium =
|zależne_od = [[Plik:Flag of Bohemia.svg|30px22px|border]] [[HistoriaKrólestwo Czech|Królestwa Czech]]<br />[[Plik:Flag of Matthias I of Hungary (variant).svg|22px|border]] [[Królestwo Węgier|Królestwa Węgier]]
|głowa_terytorium =
|głowa_terytorium_opis =
Linia 60:
|narodowości =
|ludność_miejsce =
|utworzenie_sposób = podziałwydzielenie
|od_kogo = z [[księstwo świdnickie|księstwa świdnickego]]
|utworzenie_data = [[14331322]]
|likwidacja_sposób = wcielenie
|przez_kogo = do [[Królestwo Prus|Prus]]
|likwidacja_data = [[1742]]/[[1791]]
|religia_dominująca =
|waluta_nazwa =
Linia 78:
|terytoria_zależne =
|terytoria_autonomiczne =
|mapa_obraz = Silesia 1322-1331.PNG
|uwagi = {{legenda|#8600b3|Księstwo ziębickie po utworzeniu w 1322 na mapie Śląska}}
}}
'''Księstwo ziębickie''' ([[Łacina{{w języku|la|łac.]] ''Ducatus Monsterbergensis''}}, niem.{{w ''języku|de|Herzogtum Münsterberg''}}) - dawne [[księstwa śląskie|księstwo śląskie]] ze stolicą w [[Ziębice|Ziębicach]], istniejące na obszarze obecnego [[Dolny Śląsk|Dolnego Śląska]] w latach [[1321]]/[[1322|22]]-[[1742]]. Obszar dawnego księstwa ziębickiego zbliżony był do obecnego [[powiat ząbkowicki|powiatu ząbkowickiego]]. Powstało poprzez wydzielenie z księstwa świdnickiego i pozostawało we władzy książąt z [[Piastowie|dynastii Piastów]] do 1428 i ponownie od 1542 do 1551.
 
Księstwo obejmowało miasta [[Ziębice]], [[Bardo (województwo dolnośląskie)|Bardo]], [[Złoty Stok]] i [[Ząbkowice Śląskie]].
 
== Historia księstwa ==
[[Plik:Guta i Bolko.jpg|mały|lewo|185px|Pierwszy samodzielny książę ziębicki [[Bolko II ziębicki|Bolko II]] z żoną Gutą, wizerunek z grobu księcia w [[Opactwo Cystersów w Henrykowie|klasztorze w Henrykowie]]]]
Po śmierci księcia [[Henryk IV Probus|Henryka IV Probusa]] w 1290 r., w związku z podziałem dzielnicowym Księstwa Wrocławskiego, [[Ziębice]] i okolice znalazły się w granicach [[Księstwo Świdnickie|Księstwa Świdnickiego]], rządzonego przez księcia [[Bolko I Surowy|Bolka I Surowego]]. Po śmierci Bolka I w 1301 roku, zgodnie z zasadą podziałów dynastycznych, księstwo świdnickie przypadło w udziale nieletnim synom Bolka I: [[Bernard Świdnicki|Bernardowi]], Henrykowi i [[Bolko II Ziębicki|Bolkowi]]. W 1322 r. najmłodszy z synów Bolko otrzymał we władanie wschodnią część Księstwa Świdnickiego z [[Ziębice|Ziębicami]] i [[Ząbkowice Śląskie|Ząbkowicami]], a Ziębice obrał za swoją siedzibę przybierając imię [[Bolko II Ziębicki|Bolka II]]. Powstało w ten sposób samodzielne piastowskie księstwo ziębickie. W latach 1327-1329 król Czech - [[Jan Luksemburski]] zmusił do złożenia [[hołd lenny|hołdu lennego]] większość książąt śląskich. Bolko II początkowo opierał się naleganiom czeskim, lecz uległ ostatecznie 1336 r., składając hołd lenny królowi Czech. Od tego momentu aż po 1742 r. księstwo ziębickie oraz cały [[Śląsk]] znajdowało się przy koronie czeskiej. Piastowskie księstwo ziębickie, istniało jeszcze do 1428 r. do czasu śmierci ostatniego Piasta ziębickiego - [[Jan ziębicki|Jana ziębickiego]], który poległ w bitwie z [[husyci|husytami]] pod [[Stary Wielisław|Starym Wielisławiem]]. Po wojnie obszar księstwa włączono do posiadłości koronnych i utworzono ziębicki [[dystrykt|dystrykt miejski]]. W 1454 r. [[Władysław Pogrobowiec]] przekazał księstwo namiestnikowi i wielkorządcy królestwa czeskiego [[Jerzy z Podiebradów|Jerzemu z Podiebradów]]. W 1455 roku od cesarza [[Fryderyk III Habsburg|Fryderyka III Habsburga]] Jerzy z Podiebradów uzyskał nadanie księstwa ziębickiego jako lenno dla swoich synów. Od 1455 roku aż do 1569 roku księstwo było własnością [[Podiebradowie|Podiebradów]] (jedynie z niewielką przerwą, gdy w latach 1480-1489 [[Maciej Korwin]] podporządkował sobie księstwo wraz z innymi księstwami śląskimi). Książę [[Karol I Podiebradowicz|Karol I]] z rodu [[Podiebradowie|Podiebradów]] w 1524 roku obrał Ząbkowice Śląskie za swoją siedzibę i rozpoczął budowę rezydencji - pierwszego renesansowego zamku na Śląsku. Od tego czasu Ząbkowice stały się stolicą księstwa ziębickiego i siedzibą władzy administracyjnej i sądowniczej. Panowanie [[Podiebradowie|Podiebradów]] trwało do 1569 roku. Po 1569 roku księstwo ponownie stało się własnością koronną. W dniu 30 maja 1570 roku na zamku w Pradze stany księstwa ziębickiego złożyły hołd lenny cesarzowi [[Maksymilian II Habsburg|Maksymilianowi II Habsburgowi]]. Cesarz nadał księstwu konstytucję krajową, w której zobowiązał się do zachowania wszystkich dotychczasowych przywilejów, oraz przyrzekł stanom, że księstwo ziębickie z Ziębicami i Ząbkowicami Śl. na zawsze pozostanie przy koronie czeskiej i nie będzie przedmiotem zastawu ani sprzedaży. Od 1570 roku księstwem w imieniu cesarza administrował starosta krajowy. W 1654 r cesarz [[Ferdynand III Habsburg]] za zasługi dla dworu habsburskiego w [[wojna trzydziestoletnia|wojnie trzydziestoletniej]] nadał księstwo ziębickie w dziedziczne posiadanie księciu [[Johann Weikhard von Auersperg|Johannowi Weikhardowi von Auerspergowi]]. Auerspergowie rządzili w księstwie aż do 1791 roku. W 1740 r. wojska pruskie pod dowództwem króla [[Fryderyk II Wielki|Fryderyka II]] niespodziewanie zajęły Śląsk rozpoczynając trwające do 1763 roku [[wojny śląskie]]. Na mocy [[pokój wrocławski|pokoju wrocławskiego z 11 czerwca 1742]] roku niemal cały Śląsk znajdujący się dotąd w Królestwie Czeskim został włączony do [[Królestwo Prus|Prus]]. W 1742 roku Fryderyk II w nowej prowincji dokonał zmian w administracji, dzieląc dotychczasowe księstwo na dwa powiaty - ziębicki i ząbkowicki, zgodnie z wcześniejszym podziałem na dystrykty miejskie. Po podziale księstwo przestało istnieć jako jednostka administracji państwowej. Taki podział, oraz granice księstwa ziębickiego, którego nazwę stosowano do 1815 r., pozostały praktycznie aż do 1932 r. mimo podejmowanych kilku reform administracyjnych.
Po śmierci księcia [[Henryk IV Probus|Henryka IV Probusa]] w 1290 r., w związku z podziałem dzielnicowym Księstwa Wrocławskiego, [[Ziębice]] i okolice znalazły się w granicach [[Księstwo Świdnickie|Księstwa Świdnickiego]], rządzonego przez księcia [[Bolko I Surowy|Bolka I Surowego]]. Po śmierci Bolka I w 1301 roku, zgodnie z zasadą podziałów dynastycznych, księstwo świdnickie przypadło w udziale nieletnim synom Bolka I: [[Bernard Świdnicki|Bernardowi]], Henrykowi i [[Bolko II Ziębicki|Bolkowi]]. W 1322 r. najmłodszy z synów Bolko otrzymał we władanie wschodnią część Księstwa Świdnickiego z [[Ziębice|Ziębicami]] i [[Ząbkowice Śląskie|Ząbkowicami]], a Ziębice obrał za swoją siedzibę przybierając imię [[Bolko II Ziębicki|Bolka II]]. Powstało w ten sposób samodzielne piastowskie księstwo ziębickie. W latach 1327-1329 król Czech – [[Jan Luksemburski]] zmusił do złożenia [[hołd lenny|hołdu lennego]] większość książąt śląskich. Bolko II początkowo opierał się naleganiom czeskim, lecz uległ ostatecznie 1336 r., składając hołd lenny królowi Czech. Od tego momentu aż po 1742 r. księstwo ziębickie oraz cały [[Śląsk]] znajdowało się przy koronie czeskiej. Piastowskie księstwo ziębickie, istniało jeszcze do 1428 r. do czasu śmierci ostatniego Piasta ziębickiego - [[Jan ziębicki|Jana ziębickiego]], który poległ w [[Bitwa pod Starym Wielisławiem|bitwie]] z [[husyci|husytami]] pod [[Stary Wielisław|Starym Wielisławiem]].
 
Po śmierci księcia [[Henryk IV Probus|Henryka IV Probusa]] w 1290 r., w związku z podziałem dzielnicowym Księstwa Wrocławskiego, [[Ziębice]] i okolice znalazły się w granicach [[Księstwo Świdnickie|Księstwa Świdnickiego]], rządzonego przez księcia [[Bolko I Surowy|Bolka I Surowego]]. Po śmierci Bolka I w 1301 roku, zgodnie z zasadą podziałów dynastycznych, księstwo świdnickie przypadło w udziale nieletnim synom Bolka I: [[Bernard Świdnicki|Bernardowi]], Henrykowi i [[Bolko II Ziębicki|Bolkowi]]. W 1322 r. najmłodszy z synów Bolko otrzymał we władanie wschodnią część Księstwa Świdnickiego z [[Ziębice|Ziębicami]] i [[Ząbkowice Śląskie|Ząbkowicami]], a Ziębice obrał za swoją siedzibę przybierając imię [[Bolko II Ziębicki|Bolka II]]. Powstało w ten sposób samodzielne piastowskie księstwo ziębickie. W latach 1327-1329 król Czech - [[Jan Luksemburski]] zmusił do złożenia [[hołd lenny|hołdu lennego]] większość książąt śląskich. Bolko II początkowo opierał się naleganiom czeskim, lecz uległ ostatecznie 1336 r., składając hołd lenny królowi Czech. Od tego momentu aż po 1742 r. księstwo ziębickie oraz cały [[Śląsk]] znajdowało się przy koronie czeskiej. Piastowskie księstwo ziębickie, istniało jeszcze do 1428 r. do czasu śmierci ostatniego Piasta ziębickiego - [[Jan ziębicki|Jana ziębickiego]], który poległ w bitwie z [[husyci|husytami]] pod [[Stary Wielisław|Starym Wielisławiem]]. Po wojnie obszar księstwa włączono do posiadłości koronnych i utworzono ziębicki [[dystrykt|dystrykt miejski]]. W 1454 r. [[Władysław Pogrobowiec]] przekazał księstwo namiestnikowi i wielkorządcy królestwa czeskiego [[Jerzy z Podiebradów|Jerzemu z Podiebradów]]. W 1455 roku od cesarza [[Fryderyk III Habsburg|Fryderyka III Habsburga]] Jerzy z Podiebradów uzyskał nadanie księstwa ziębickiego jako lenno dla swoich synów. Od 1455 roku aż do 1569 roku księstwo było własnością [[Podiebradowie|Podiebradów]] (jedynie z niewielką przerwą, gdy w latach 1480-1489 [[Maciej Korwin]] podporządkował sobie księstwo wraz z innymi księstwami śląskimi). Książę [[Karol I Podiebradowicz|Karol I]] z rodu [[Podiebradowie|Podiebradów]] w 1524 roku obrał Ząbkowice Śląskie za swoją siedzibę i rozpoczął budowę rezydencji - pierwszego renesansowego zamku na Śląsku. Od tego czasu Ząbkowice stały się stolicą księstwa ziębickiego i siedzibą władzy administracyjnej i sądowniczej. Panowanie [[Podiebradowie|Podiebradów]] trwało do 1569 roku, z przerwą na lata 1542–1551, gdy powróciło we władanie [[Piastowie|Piastów]], po objęciu przez księcia [[Fryderyk II legnicki|Fryderyka II legnickiego]] w 1542<ref>[http://www.poczet.com/fryderykii.htm]</ref>. Po zrzeczeniu się praw do korony węgierskiej, od 1551 do 1559 nominalną księżną ziębicką była [[królewicz|królewna]] polska [[Izabela Jagiellonka]]. Po 1569 roku księstwo ponownie stało się własnością koronną. W dniu 30 maja 1570 roku na zamku w Pradze stany księstwa ziębickiego złożyły hołd lenny cesarzowi [[Maksymilian II Habsburg|Maksymilianowi II Habsburgowi]]. Cesarz nadał księstwu konstytucję krajową, w której zobowiązał się do zachowania wszystkich dotychczasowych przywilejów, oraz przyrzekł stanom, że księstwo ziębickie z Ziębicami i Ząbkowicami Śl. na zawsze pozostanie przy koronie czeskiej i nie będzie przedmiotem zastawu ani sprzedaży. Od 1570 roku księstwem w imieniu cesarza administrował starosta krajowy. W 1654 r cesarz [[Ferdynand III Habsburg]] za zasługi dla dworu habsburskiego w [[wojna trzydziestoletnia|wojnie trzydziestoletniej]] nadał księstwo ziębickie w dziedziczne posiadanie księciu [[Johann Weikhard von Auersperg|Johannowi Weikhardowi von Auerspergowi]]. Auerspergowie rządzili w księstwie aż do 1791 roku. W 1740 r. wojska pruskie pod dowództwem króla [[Fryderyk II Wielki|Fryderyka II]] niespodziewanie zajęły Śląsk rozpoczynając trwające do 1763 roku [[wojny śląskie]]. Na mocy [[pokój wrocławski|pokoju wrocławskiego z 11 czerwca 1742]] roku niemal cały Śląsk znajdujący się dotąd w Królestwie Czeskim został włączony do [[Królestwo Prus|Prus]]. W 1742 roku Fryderyk II w nowej prowincji dokonał zmian w administracji, dzieląc dotychczasowe księstwo na dwa powiaty - ziębicki i ząbkowicki, zgodnie z wcześniejszym podziałem na dystrykty miejskie. Po podziale księstwo przestało istnieć jako jednostka administracji państwowej. Taki podział, oraz granice księstwa ziębickiego, którego nazwę stosowano do 1815 r., pozostały praktycznie aż do 1932 r. mimo podejmowanych kilku reform administracyjnych.
 
== Granice księstwa ==
[[Plik:Podebradovci.jpg|thumb|150px|<center>Herb rodu Podiebradów w XVI wieku. Herb księstwa ziębickiego jest w 1. polipolu.]]
 
W połowie [[XVIII wiek]]u skrystalizowały się granice księstwa ziębickiego, które w dużej mierze przypominają granice powiatu ząbkowickiego. Granica zachodnia przechodziła grzbietami [[Góry Sowie|Gór Sowich]], [[Góry Bardzkie|Bardzkich]] i [[Góry Złote|Złotych]], przez które księstwo graniczyło z Hrabstwem Kłodzkim. Granica południowo-wschodnia z [[Księstwo Nyskie|Księstwem Nyskim]] - księstwem biskupów wrocławskich - przebiegała od szczytu Jawornika Wlk. w Górach Złotych aż po miejscowość [[Szklary (województwo opolskie)|Szklary]] w pobliżu [[Ziębice|Ziębic]]. Fragment tej granicy w pobliżu Ziębic stanowiła [[Granica świętego Jana|granica św. Jana]]. Od wschodu i północnego wschodu księstwo ziębickie graniczyło przez [[Wzgórza Strzelińskie]] i Dolinę Oławy z Księstwem Legnicko-Brzeskim. Najbardziej płynną była granica północno-zachodnia i północna na [[Nizina Śląska|Nizinie Śląskiej]] z Księstwem Świdnickim.
Linia 95 ⟶ 100:
 
== Kalendarium ==
: do 1290 - Ziębice w granicach [[Księstwo wrocławskie|Księstwa Wrocławskiego ]] w [[Polska w okresie rozbicia dzielnicowego|rozbitej dzielnicowo Polsce]]
: 1290-13221290–1322 - Ziębice w granicach księstwa świdnickiego w rozbitej dzielnicowo Polsce
: 1322-13361322–1336 - Samodzielnesamodzielne piastowskie księstwo ziębickie
: 1336-15691336–1428 -– piastowskie księstwo ziębickie, lennem korony czeskiejpod (podobniezwierzchnictwem jak[[Królestwo całyCzech|Korony Śląsk). Czeskiej]]
: 1569-16541428–1542 - księstwo ziębickie pod bezpośrednim panowaniem królówrodów czeskich., pod zwierzchnictwem Korony Czeskiej, a także przejściowo [[Królestwo Węgier|Korony Węgierskiej]] w latach 1480-tych
: 1542–1551 – piastowskie księstwo ziębickie, związane z [[Księstwo legnicko-wołowsko-brzeskie|księstwem legnicko-wołowsko-brzeskim]], pod zwierzchnictwem Korony Czeskiej
: 1654-1791 - księstwo ziębickie pod panowaniem Auerspergów
: od1551–1569 1741 - księstwo ziębickie przechodzipod panowaniem czeskiego rodu [[Podiebradowie|Podiebradów]], pod panowaniezwierzchnictwem Korony Prus. Czeskiej
: 17421569–1654 - księstwo ziębickie zostałopod podzielonebezpośrednim napanowaniem dwakrólów powiaty: ziębicki i ząbkowickiczeskich.
: 1654–1791 – księstwo ziębickie pod panowaniem austriackiego rodu [[Auersperg]]ów, pod zwierzchnictwem Korony Czeskiej do 1742
: od 1742 – księstwo ziębickie przechodzi pod panowanie Prus.
: 1742 – księstwo ziębickie zostało podzielone na dwa powiaty: ziębicki i ząbkowicki.
 
== Uwagi ==
Daty w niektórych przypadkach są orientacyjne.
 
== Przypisy ==
{{przypisy}}
 
[[Kategoria:Księstwa śląskie|Ziębickie, Księstwo]]