Dolina Ciężka: Różnice pomiędzy wersjami

▲Już od XVII w. Dolinę Białej Wody wykorzystywali gospodarczo mieszkańcy [[Spisz|spiskich]] wsi: [[Jurgów|Jurgowa]], [[Czarna Góra (województwo małopolskie)|Czarnej Góry]], [[Lendak]]u i [[Rzepiska (województwo małopolskie)|Rzepisk]]. Pasterzom ciężko było wprowadzić owce przez stromy, 300-metrowej wysokości próg lodowcowy ([[ściana stawiarska]]) w jej górnej części, dlatego dla doliny utarły się wśród nich nazwy ''Ciężkie'', ''Do Ciężkiego'' i w końcu ''Ciężka Dolina''. W gwarze spiskich górali brzmiało to jak ''Ciezka'', ''Cieszka'', ''Czieszka'' lub ''Czeszka Dolina''.

▲W dziele "Reise in die Carpathen mit vorzüglicher Rücksicht auf das Tatra-Gebirge" (Wien u. Triest, 1807) spiskoniemieckiego badacza Tatr [[Christian Genersich|Christiana Genersicha]] występuje jeszcze nazwa ''do Ceszkého''<ref>Bohuš Ivan: ''Názvoslovie Vysokých Tatier'', w: „Vysoké Tatry” nr 1/1981, s. 33</ref>. Błędne zrozumienie słowa „ciężka” jak „czeska” przypisywane jest pruskiemu wojskowemu [[Topografia (geografia)|topografowi]] [[Albrecht von Sydow|Albrechtowi von Sydow]]. Swoją podróż w Tatry opisał on w dziele pt. „Bemerkungen auf einer Reise im Jahre 1827 durch die Beskiden über Krakau und Vieliczka nach die Central-Karpathen...” (Berlin,1830), do którego dołączona była mapa autorstwa Sydowa i Heinricha Wolffa w podziałce ok. 1 : 200 000<ref>Zbior.: ''První české výškopisné mapy Karla Kořistky'' (część ''Mapa Vysokých Tater 1863''), Vojenský zeměpisný ústav, Praha 1974</ref>. Przetłumaczona przez niego na język niemiecki jako ''Böhmisches Tal'' nazwa pojawiała się później na mapach austriackich z kolejnych mapowań prowadzonych w XIX w. Ponieważ położony w dolinie [[Ciężki Staw]] uzyskał automatycznie nazwę ''Böhmischer See'', więc jako oboczna nazwa funkcjonowała dla doliny nazwa ''Böhmischseetal''. Znacznie rzadziej używana była nazwa ''Verborgenes Tal'' (Ukryta Dolina) i analogiczna nazwa węgierska ''Rejtett-völgy''<ref name=whp/>.

▲Dziewiętnastowieczne mapy austriackie (austro-węgierskie) posłużyły po roku 1919 jako podkłady dla pierwszych topograficznych map czechosłowackich w podziałce 1 : 25 000, na bazie których powstały wkrótce mapy w podziałce 1 : 75 000, wykorzystywane przez turystów. To na nich pojawiła się przetłumaczona powrotnie z języka niemieckiego nazwa ''Česká dolina'' (podobnie jak np. ''Český štít'' czy ''České pleso'')<ref>''´Cieźki´ není ´český´, ale ´těžký´'', w: „Klub Přátel Vysokých Tater” [https://web.archive.org/web/20080308113957/http://www.tatrys.cz/cs/stity/cie-ki-neni-cesky-ale-tezky.html]</ref>. Nazwa ta utrwaliła się później na długi czas w świadomości czeskich i słowackich turystów oraz taterników i to pomimo iż np. mieszkańcy [[Jaworzyna Tatrzańska|Jaworzyny Tatrzańskiej]] cały czas używali nazwy Dolina Ciężka<ref name=whp/>. Stała się „obowiązującą” również w tamtejszym piśmiennictwie i kartografii, chociaż np. [[Miloš Janoška]] i [[Vojtěch Mrázek]] jeszcze w 1920 r. na mapie Tatr, załączonej do tekstu "Nárys Tatranské turistiky"<ref>''Almanach lázeňský republiky československé'', Praha 1920, rys. 2</ref> użyli nazwy ''Ťažká dolina''..

▲Nazwa ''Czeska Dolina'' weszła również do użytku wśród Polaków. Używał jej (podobnie jak nazw ''Czeski Staw'', ''Czeska Przełęcz'') m.in. w 1908 r. [[Janusz Chmielowski]] w swym „Przewodniku po Tatrach”<ref>Chmielowski Janusz: ''Przewodnik po Tatrach II. Tatry Wysokie'' (od Liliowego po Wagę), Lwów 1908</ref> (s. 190 i nast.). Stan taki trwał aż do późnych lat po II wojnie światowej. O ''Czeskiej Dolinie'' (a także ''Czeskim szczycie'', ''Czeskim Stawie'', ''Czeskiej Siklawie'') pisał w 1958 r. [[Tadeusz Zwoliński]] w swym „Przewodniku po Tatrach”<ref>Zwoliński Tadeusz: ''Przewodnik po Tatrach'', wyd. X, Sport i Turystyka, Warszawa 1958</ref> (s. 291-292), a w 1962 r. [[Lechosław Herz]] wymieniał ''Czeską Dolinę'' w informatorze pt. „Rejon Tatr. Obszar konwencji turystycznej w CSRS”<ref>Herz Lechosław: ''Rejon Tatr. Obszar konwencji turystycznej w CSRS'', Sport i Turystyka, Warszawa 1962</ref> (s. 31).

▲Pierwotną nazwę Ciężkiej Doliny przywrócił w polskim piśmiennictwie [[Witold Henryk Paryski]], który udowodnił, że nazwa ''Dolina Czeska'' jest błędna i powstała wskutek przekręcenia nazwy ''Dolina Ciężka''<ref name=whp/>. Już od połowy lat 50. w swym przewodniku taternickim „Tatry Wysokie”<ref>Paryski Witold H.: ''Tatry Wysokie. Przewodnik taternicki. Część VII. Żabia Przełęcz Wyżnia – Żabia Czuba'', Sport i Turystyka, Warszawa 1954, potem nast. tomy</ref> używał systematycznie nazw ''Ciężka Dolina'' (i analogicznie ''Ciężka Turnia'', ''Ciężki Staw'' itd.), jedynie wyjątkowo wspominając stosowaną przez Słowaków ''Czeską Dolinę''.

▲W latach 60. XX w., gdy polscy autorzy zaczęli już stosować na powrót nazwę ''Ciężka Dolina'' (i jej „Ciężkie” pochodne) w czechosłowackiej prasie turystycznej pojawiła się dyskusja nad sensownością takiej decyzji. Szczególnie przeciwni przywróceniu pierwotnej nazwy byli Czesi. [[František Kroutil]] w swym przewodniku wspinaczkowym „Vysoké Tatry pro horolezce” (t. 1) w 1974 r. pisał jedynie o ''Czeskiej Dolinie'' (''Česká dolina''), w ogóle nie wspominając nazwy pierwotnej<ref>Kroutil František: ''Vysoké Tatry pro horolezce. T. 1. Kriváň – Východná Železná brána'', Olympia, Praha 1974, s. 31 i dalsze</ref>.

▲Paradoksalnie, również Słowacy przez długi czas stosowali nazwę ''Czeska Dolina''<ref name=cw/>. Nazwa ta była usankcjonowana urzędowo decyzją nr P-42/1988 słowackiego Urzędu Geodezji, Kartografii i Katastru (ÚGKK SR), podobnie jak i pochodne nazwy: ''Czeski Szczyt'' (''Český štít'' ), ''Czeska Turnia'' (''Česká veža'') itd. Dopiero kolejna decyzja tego Urzędu nr P-2185/2006 wprowadziła od 1 czerwca 2006 r. oficjalnie do stosowania nazwę ''Ťažká dolina'', a także ''Ťažký štít'', ''Ťažká veža'' itd.<ref>p. strona Urzędu [http://www.skgeodesy.sk/files/slovensky/ugkk/geodezia-kartografia/standardizacia-geografickeho-nazvoslovia/nazvy-vrchov-dolin-priesmykov-sediel/vrchy_februar_2017.pdf]</ref>.