Kultura archeologiczna: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
poprawa przek., brak źródeł ⇒ brak przypisów; artykuł jest częściowo uźródłowiony, WP:SK |
m poprawa linków, wikizacja |
||
Linia 14:
To początkowe '''realistyczne (obiektywistyczne) rozumienie kultur archeologicznych''' zostało poddane krytyce wychodzącej zarówno z założeń teoretycznych (np. w ujęciu [[Stanisław Tabaczyński|Stanisława Tabaczyńskiego]] kultura archeologiczna może być uznana co najwyżej za „rzeczowe korelaty kultury”<ref>{{Cytuj |autor = |autor r = [[Stanisław Tabaczyński]] |redaktor = Arkadiusz Marciniak |rozdział = Kultura i kultury |tytuł = Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji |data = 2012 |isbn = 978-83-7177-791-2 |miejsce = Poznań |wydawca = Wydawnictwo Poznańskie |s = 580-581}}</ref>), jak i opartej na wynikach obserwacji etnograficznych, m.in. dokonanych na terenie Stanów Zjednoczonych przez [[Franz Boas|Franza Boasa]] i [[Alfred Kroeber|Alfreda Louisa Kroebera]], którzy wykazali, że poszczególne elementy kulturowe mają odmienne, najczęściej przecinające się zasięgi geograficzne.
Obecnie{{od kiedy}} przeważa zatem pogląd konstruktywistyczny, głoszący że relacja pomiędzy kulturą archeologiczną a [[grupa etniczna|etnosem]] ([[plemię|ludem]]) jest nieznana, ponieważ kultura archeologiczna nie jest realnym bytem z przeszłości, ale jedynie '''epistemologicznym konstruktem''' archeologów, sposobem, w jaki porządkowany jest materiał źródłowy. W związku z tym kultury archeologiczne są tworzone (a nie odkrywane) przez archeologów, ale mogą być przez nich także likwidowane (taki los spotkał np. [[Kultura przeworska|kulturę grobów jamowych]]).
Dlatego też nie można udzielić konkluzywnej odpowiedzi na pytania np. o [[etniczność]] [[kultura łużycka|kultury łużyckiej]] czy [[kultura wielbarska|kultury wielbarskiej]]. Ostatnio podejmowane są{{przez kogo}} starania utożsamienia kultur archeologicznych ze [[
Nazwy kultur archeologicznych mogą pochodzić od:
* charakterystycznych cech narzędzi (np. [[Kultury z tylczakami łukowymi|kultura z tylczakami łukowymi]]);
* charakterystycznych cech [[ceramika|ceramiki]] (np. [[Kultura ceramiki wstęgowej rytej|kultura ceramiki wstęgowej]], [[kultura amfor kulistych]], [[kultura pucharów lejkowatych]]);
* sposobu grzebania zmarłych (np. [[Krąg kultur pól popielnicowych|kultury pól popielnicowych]]);
Linia 26:
Kultury archeologiczne mogą być definiowane przez archeologów w oparciu o jeden typ przewodni lub wyróżniane z uwzględnieniem całego zestawu typów. Pierwszy rodzaj definicji jednostek taksonomicznych, zwany monotetycznym, dominował przez długi okres w archeologii XX w. Wyróżniano więc kultury archeologiczne, np.:
* w oparciu o jeden określony typ naczyń lub sposób ich zdobienia ([[Kultura ceramiki wstęgowej rytej|kultura ceramiki wstęgowej]], [[kultura amfor kulistych]], [[kultura pucharów lejkowatych]])
* typ topora ([[Kultura ceramiki sznurowej|kultura toporów bojowych]] albo [[:de:Bootaxtkultur|kultura toporów łódkowatych]])
* typ pochówka ([[kultura grobów jednostkowych]], [[Kultura grobów jamowych (IV/III tys. p.n.e.)|kultura grobów jamowych]])
Obecnie definicje monotetyczne są coraz częściej zastępowane{{przez kogo}} przez definicje politetyczne, opierające się na obecności lub braku całych zestawów typów, także z uwzględnieniem ich frekwencji.
Jednostki taksonomiczne mogą w tych systemach klasyfikacyjnych łączyć się ze sobą na różnych poziomach podobieństwa, co pozwala tworzyć całą hierarchię tych jednostek. Obok zajmujących centralne miejsce '''kultur archeologicznych''' wyodrębnia się jednostki nadrzędne, np. [[Krąg kulturowy|kręgi kulturowe]], oraz jednostki niższego rzędu – [[grupy kulturowe]].
| |||