|
}}
'''Gubazes II''' ([[język gruziński|gruz.]] გუბაზ II, [[język grecki|gr.]] Γουβάζης) – król [[Lazyka|Lazyki]] od około 541 r. do śmierci w wyniku zabójstwa w 555 r. Był jedną z głównych postaci [[Wojna lazycka|wojny lazyckiej]] (541–562). Objął tron jako władca uznający zwierzchność [[Cesarstwo Bizantyńskie|Cesarstwa Bizantyjskiego]], ale intensywne działania władz tego imperium skłoniły go do szukania pomocy u głównego rywala Bizancjum – [[Sasanidzi|Persji sasanidzkiej]]. Bizantyjczycy zostali wyparci z Lazyki za sprawą perskiej armii w 541 r.roku, ale sasanidzka okupacja kraju okazała się gorsza i odw 548siedem r.lat później Gubazes przeszedł na stronę Bizancjum. Władca ten pozostał bizantyjskim sojusznikiem przez następne kilka lat, gdy dwa imperia walczyły o kontrolę nad Lazyką. Gubazes ostatecznie popadł w konflikt z bizantyjskimi dowódcami z powodu bezowocnego przebiegu wojny i został przez nich zamordowany.
==Biografia Życiorys ==
[[File:Kings of Lazica stemma (per C. Toumanoff).jpg|thumb|300px|Wstępna rekonstrukcja drzewa genealogicznego królów Lazyki autorstwa C. Toumanoffa]]
=== Młodość ===
Matka Gubazesa – Valeriana – byłapochodziła pochodzeniaz bizantyjskiego[[Cesarstwo Bizantyńskie|cesarstwa wschodniorzymskiego]]. Małżeństwo [[Tzat I (król Lazyki)| Tzata]] z Valerianąnią wydaje się być najwcześniejszym odnotowanym małżeństwem między elitami lazyckimi i bizantyjskimi{{odn|Braund|1994|s=286}}. Zwyczaj zawierania małżeństwmariaży z bizantyjskimi kobietami, zwykle z arystokracji senatorskiej, był powszechny wśród lazyckich członków rodziny królewskiej: jego wujekstryj, „król” Opsytes (dokładna data jego rządów pozostaje nieznana), był żonaty zpoślubił bizantyjską szlachciankąarystokratkę o imieniu Teodora. Wiadomo, że Gubazes miał młodszego brata Tzata,[[Tzat któryII zastąpił(król go na tronie,Lazyki)|Tzata]] i siostrę, której imię jest nieznane. Gubazes był żonaty i miał dzieci, ale ani imię jego żony, ani żadnego z jego potomstwadzieci nie jest znane{{odn|Martindale|Jones|Morris|1992|s=559, 955, 1242}}{{odn|Bury|1958|s=100}}. Imię ojca Gubazesa nie jest znane ze starożytnych annałów. Profesor [[Cyril Toumanoff]], specjalista od historii i genealogii rasy [[Kaukaz (region)|kaukaskiej]], wysunął hipotezę, że Gubazes był synem i bezpośrednim następcą króla Tzata I, a jego wujek Opsytes nigdy tak naprawdę nie został królem{{odn|Toumanoff|s=78–85}}.
Imię jego ojca nie pojawia się w przekazach z epoki. [[Cyril Toumanoff]], specjalista od historii i genealogii rasy [[Kaukaz (region)|kaukaskiej]], wysunął hipotezę, iż Gubazes był synem i bezpośrednim następcą króla Tzata I, a jego stryj Opsytes nigdy tak naprawdę nie został władcą{{odn|Toumanoff|s=78–85}}.
Dokładna data objęcia władzy przez Gubazesa jest nieznana, ale nie mogło to nastąpić na długo przed rokiem 541, kiedy został po raz pierwszy zaświadczony jako król [[Lazowie|Lazów]]. Jest bardzo prawdopodobne, że przed akcesją przez kilka lat mieszkał w bizantyjskiej stolicy – Konstantynopolu, ponieważ nadano mu tytuł [[Silentiarius|silentiariusa]], co oznaczało iż miał wpływową pozycję w pałacu cesarskim; alternatywna, ale mniej prawdopodobna teza głosi, że otrzymał on ten tytuł honorowo po wstąpieniu na tron{{odn|Martindale|Jones|Morris|1992|s=559}}. ▼
▲Dokładna data objęciarozpoczęcia władzy przezpanowania Gubazesa jest nieznana, ale nie mogło to nastąpić na długo przed rokiem 541, kiedy został po raz pierwszy zaświadczony jako król [[Lazowie|Lazów]]. Jest bardzo prawdopodobne, że przed akcesjąobjęciem tronu przez kilka lat mieszkał w bizantyjskiej stolicy – [[Konstantynopol|Konstantynopolu ]], ponieważ nadano mu tytuł [[Silentiarius|silentiariusa]], co oznaczało iż miał wpływową pozycję wna pałacudworze cesarskim; alternatywna, ale mniej prawdopodobna teza głosi, że otrzymał on ten tytuł honorowo po wstąpieniu na tron{{odn|Martindale|Jones|Morris|1992|s=559}}.
=== Ucieczka do Persji ===
Lazyka byłastanowiła bizantyjskimbizantyjski protektoratemprotektorat od 522 roku, kiedy jej król, Tzat I, odrzucił perskąperskie hegemonięzwierzchnictwo. Jednak rządy silnej ręki, sprawowane przez cesarza [[Justynian I Wielki|Justyniana I]] (527–565) sprawiły, że cesarstwo przestało być postrzegane jako korzystny sojusznik. W szczególności ustanowienie monopolu handlowego przez Jana Tzibusa, jednego z [[Magister militum|dowódcówmagistra militum]] Jana Tzibusa, któryna byłstraży kontrolowanyktórego zstała nowo zbudowanejzbudowana fortecyforteca Petra, zmusił Gubazesa do ponownego poszukiwania ochronywsparcia perskiego [[Szach (władca)|szacha]] – [[Chosrow I Anoszirwan|Chosrowa I]] (r. 531– 579531–579){{odn|Martindale|Jones|Morris|1992|s=638}}{{odn|Bury|1958|s=100–101}}.
W 540 r.roku Chosrow złamał tzw. „[[Pokój Wieczysty (532)|Pokójpokój Wieczysty”wieczysty”]] zsprzed 532ośmiu r.lat i najechał bizantyjską prowincję [[Mezopotamia|Mezopotamii]]{{odn|Greatrex|Lieu|2002|s=102ff}}. Wiosną 541następnego r.roku Chosrowsiły iwładcy jego żołnierzeperskiego, dowodzeniprowadzone przez przewodników z ludu Lazów, maszerowaliprzeszli przez przełęcze górskie do Lazyki, gdzie poddał się mu Gubazes. Bizantyjczycy pod wodzą Jana Tzibusa dzielnie stawili opór w Petrze, ale Tzibus został zabity, a forteca wkrótce potem została zdobyta{{odn|Martindale|Jones|Morris|1992|s=559, 639}}{{odn|Bury|1958|s=101–102}}. Chosrow opuściłosadził perskiswój garnizon w Petrze i opuścił kraj, ale wkrótce Lazowie zaczęli się buntować: jako chrześcijanie byli urażeni [[Zaratusztrianizm|zaratusztrianizmem]] Persów i byli bardzo dotknięci zaprzestaniem handlu z Bizancjum [[Morze Czarne|drogą morską]]{{odn|Greatrex|Lieu|2002|s=115–116}}{{odn|Bury|1958|s=113}}. Ówczesny historyk bizantyjski [[Prokopiusz z Cezarei]] donosi, że Chosrowszach, który był świadomy strategicznego znaczenia Lazyki, zamierzał przesiedlić cały lud Lazów i zastąpić go Persami. W pierwszej kolejności perski władca planował zamordować Gubazesa. OstrzeżonyTen, ostrzeżony o intencjach Chosrowa, Gubazes ponownie stał się lojalny wobec Bizancjum{{odn|Martindale|Jones|Morris|1992|s=559}}{{odn|Bury|1958|s=113}}{{odn|Greatrex|Lieu|2002|s=117}}.
=== Powrót do lojalności wobec bizancjumBizancjum === ▼[[File:Lazica in Late Antiquity.svg|thumb|300px|Królestwo Lazyki wraz z otaczającymi ją rejonami w VI w.wieku]] ▼
W 548 roku ( wglub 549 według innych źródeł – w 549 roku)<ref name=Barry>Bagnall Bury John, ''History of the later Roman Empire'', Skookum, 2011 r.</ref> Cesarzcesarz Justynian wysłał 8 000 ludziżołnierzy pod dowództwem Dagisteusza, który wraz z siłami lazyckimi , dokonałrozpoczał oblężenia perskiego garnizonu w Petrze. Ponieważ Persowie byli dobrze zaopatrzeni, oblężeniewalki się przedłużałowydłużyły. Dagisteusz zignorował kwestię ochrony przełęczy górskich prowadzących do Lazyki, przez co znacznie większe perskie siły pod dowództwem Mihr-Mihroe przybyły na pomocodsiecz i przerwały oblężenie{{odn| MartindaleGreatrex| JonesLieu| Morris|19922002|s= 380–381117}}{{odn| BuryMartindale| 1958Jones|Morris|1992|s= 113–114380–381}}{{odn| GreatrexBury| Lieu|20021958|s= 117113–114}}. Jednak Persom brakowało wystarczających zapasów, w związku z czym – po wzmocnieniu garnizonu w Petrze i pozostawieniu kolejnych 5000 ludzi pod dowództwem PhabrizusaFabrizusa, w celu zabezpieczenia szlaków zaopatrzeniowych – Mihr-Mihroe odszedłwycofał się. Wiosną następnego roku Gubazes i Dagisteusz połączyli swe siły, zniszczyli armię Fabrizusa w niespodziewanym ataku, a niedobitków ścigali aż do [[Królestwo Iberii|Iberii Kaukaskiej]]. Tego samego lata odnieśli kolejne zwycięstwo nad nową armią perską dowodzoną przez Khorianesa. Sojusznikom nie udało się jednak uniemożliwić wzmocnienia Petry przez kolejną armię Persówsasanidzką, a Dagisteusz został odwołany i zastąpiony przez Bessasa{{odn|Martindale|Jones|Morris|1992|s=381–382}}{{odn|Bury|1958|s=114}}{{odn|Greatrex|Lieu|2002|s=117–118}}. ▼▲===Powrót do lojalności wobec bizancjum===
▲[[File:Lazica in Late Antiquity.svg|thumb|300px|Królestwo Lazyki wraz z otaczającymi ją rejonami w VI w.]]
▲W 548 (wg innych źródeł – w 549 roku)<ref name=Barry>Bagnall Bury John, ''History of the later Roman Empire'', Skookum, 2011 r.</ref> Cesarz Justynian wysłał 8 000 ludzi pod dowództwem Dagisteusza, który wraz z siłami lazyckimi dokonał oblężenia perskiego garnizonu w Petrze. Ponieważ Persowie byli dobrze zaopatrzeni, oblężenie się przedłużało. Dagisteusz zignorował kwestię ochrony przełęczy górskich prowadzących do Lazyki, przez co znacznie większe perskie siły pod dowództwem Mihr-Mihroe przybyły na pomoc i przerwały oblężenie{{odn|Martindale|Jones|Morris|1992|s=380–381}}{{odn|Bury|1958|s=113–114}}{{odn|Greatrex|Lieu|2002|s=117}}. Jednak Persom brakowało wystarczających zapasów, w związku z czym – po wzmocnieniu garnizonu w Petrze i pozostawieniu kolejnych 5000 ludzi pod dowództwem Phabrizusa, w celu zabezpieczenia szlaków zaopatrzeniowych – Mihr-Mihroe odszedł. Wiosną następnego roku Gubazes i Dagisteusz połączyli swe siły, zniszczyli armię Fabrizusa w niespodziewanym ataku, a niedobitków ścigali aż do [[Królestwo Iberii|Iberii Kaukaskiej]]. Tego samego lata odnieśli kolejne zwycięstwo nad nową armią perską dowodzoną przez Khorianesa. Sojusznikom nie udało się jednak uniemożliwić wzmocnienia Petry przez kolejną armię Persów, a Dagisteusz został odwołany i zastąpiony przez Bessasa{{odn|Martindale|Jones|Morris|1992|s=381–382}}{{odn|Bury|1958|s=114}}{{odn|Greatrex|Lieu|2002|s=117–118}}.
W 550 r.roku wybuchławybuchło pro-perska rewolucjapowstanie wśród ludu [[Abazgowie|Abazgów]], który sąsiadował z Lazyką na północy. ByłoSkorzystał toz okazjąniej dlaTerdetes, wysokiegowysokiej rangąrangi szlachcicaarystokrata lazyjskiego o imieniu Terdeteslazyjski, który popadł w konfliktskonfliktowany z Gubazesem, – zdradził swojego króla i przekazał Persom fortecę Tsebelda Persom. ByłByła to ważnyważna fortwarownia w ziemi Apsylów, plemienia pod zwierzchnictwem Lazyjczyków. Apsylowie przejęli fortją, ale odmówili początkowo uznania rządów Lazyjczyków, do czego przekonał ich jednak bizantyjski generałwódz, Jan Guzes{{odn|Martindale|Jones|Morris|1992|s=560, 1221}}{{odn|Greatrex|Lieu|2002|s=118}}. W 551 r.roku Bizantyjczycy w końcu zdobyli i zrównali z ziemią Petrę, ale nowa armia pod dowództwem Mihr-Mihroe była w stanie przejąć kontrolę nad wschodnią częścią Lazyki. Siły bizantyjskie w Lazycetym królestwie wycofały się na zachód do miasta [[Fasis]] nad rzeką [[Rioni]], podczas gdy Lazyjczycy, w tym Gubazes i jego rodzina, szukali schronienia w górach. Pomimo trudnych warunków w zimie na przełomie roku 551/552, Gubazes odrzucił propozycje zawarcia pokoju przekazane przez wysłanników Mihr-Mihroe. W 552 r.roku Persowie otrzymali znaczne posiłki, ale ich ataki na twierdze należące do Bizancjum i Lazyki zostały odparte{{odn|Martindale|Jones|Morris|1992|s=560}}{{odn|Greatrex|Lieu|2002|s=118–120}}.
=== Śmierć ===
W ciągu następnych dwóch lat Bizantyjczycy zwiększyli swoje siły w Lazyce, ale nie odnieśli decydującego sukcesu; – Gubazes pokłócił się ze swoimi generałamiwodzami i napisałskierował list do cesarza Justyniana, oskarżając ich o niekompetencję po porażce Persów. Bessas został odwołany, ale pozostali dwaj, Marcin i [[Sakelariuszsakelariusz]] Rustyk, postanowili pozbyć się Gubazesa. Wysłali wiadomość do Konstantynopola, oskarżając władcę Lazyki o kontakty z Persami. Cesarz Justynian, zamierzając przesłuchać samego Gubazesa, upoważnił dwóchobu generałówdowódców do aresztowania go, używającz użyciem siły siły, jeśliw torazie koniecznekonieczniści. Wówczas dwaj bizantyjscy generałowieto, (na przełomie września i października 555 r.)roku, bizantyjscy wodzowie zaprosili Gubazesa do obserwowania oblężenia twierdzy perskiej. Gdy się spotkali, Jan – brat Rustyka – dźgnąłzadał królowi królacios sztyletem. Gubazes spadł z konia, a jeden ze sług Rustyka zadał mu ostateczny cios{{odn|Martindale|Jones|Morris|1992|s=560, 841, 1103–1104}}{{odn|Bury|1958|s=118}}{{odn|Greatrex|Lieu|2002|s=120–121}}.
Po morderstwie Gubazesa Lazowie przestali na jakiś czas uczestniczyć w operacjach przeciwko Persom, co doprowadziło do niepowodzenia bizantyjskiego ataku na fortwarownię Onoguris. Zgromadzenie ludu lazyckiego poinformowało cesarza Justyniana o wydarzeniach, poprosiło o wszczęcie dochodzenia oraz o uczynienie młodszego brata Gubazesa, [[Tzat II (król Lazyki)|Tzata]], przebywającego w Konstantynopolu, nowym władcą. Bizantyjski cesarzCesarz spełnił ichte prośby: wysłano „wiodącego senatora” o imieniu Atanazy (być może byłego pretoriańskiego[[Prefektura (starożytność)|prefekta o tym samym nazwisku]]) w celu przeprowadzenia śledztwa w sprawie morderstwa Gubazesa, a Tzat został mianowany władcą Lazyki. Dochodzenie Atanazego oczyściło Gubazesa z podejrzeń o zdradę;, zaś Rustyk i jego brat Jan zostali uznani za winnych i– stracenistracono ich jesienią 556 rroku., natomiastNatomiast Marcin został jedynie usunięty ze swego stanowiska{{odn|Martindale|Jones|Morris|1992|s=144, 560, 661, 847, 1104}}{{odn|Bury|1958|s=118–119}}{{odn|Greatrex|Lieu|2002|s=121}}.
== Przypisy ==
|
