Dynastia Tang: Różnice pomiędzy wersjami

Mając oparcie w licznej ludności, władcy byli w stanie stworzyć zawodowe i poborowe armie, liczące setki tysięcy żołnierzy i konkurować z nomadycznymi państwami o dominację w [[Azja Środkowa|Azji Środkowej]] i panowanie nad [[Jedwabny szlakSzlak|szlakiem jedwabnym]]. Wiele państw i królestw płaciło trybut dworowi tangowskiemu, a dynastia podbiła też szerokie obszary, nad którymi rozciągnęła pośrednią kontrolę poprzez system [[protektorat]]ów. Tangowie, oprócz kontroli politycznej, wywierali też ogromny wpływ kulturowy na sąsiadujące kraje, takie jak [[Korea]], [[Japonia]] i [[Wietnam]].

Okres 150 lat od początku VII do połowy VIII w. uważane są za szczytowy okres rozwoju cesarstwa tangowskiego. Za panowania cesarza Xuanzonga Chiny Właściwe przeżywały swój złoty wiek, kwitł handel na [[jedwabnyJedwabny szlakSzlak|Jedwabnym Szlaku]], a w granicach cesarstwa znajdowały się tak odległe kraje, jak znaczna część Indochin czy większość Azji Centralnej; [[Kaszmir (region)|Kaszmir]] nad granicą z [[Starożytny Iran|Persją]] był chińskim protektoratem, a armie chińskie panowały nad [[Pamir]]em (dzisiejszy [[Tadżykistan]]){{odn|Benn|2002|s=4}}.

Czasy dynastii Tang charakteryzowały się szeroką wymianą handlową, prowadzoną szlakami lądowymi (np. [[Jedwabny szlakSzlak|Jedwabnym Szlakiem]]) i morskimi. Dzięki niej pozyskano wiele nowych technologii, wieści ze świata, dóbr użytkowych i luksusowych. Nowe mody, nowe rodzaje ceramiki, ulepszone techniki przeróbki srebra przybywały do Chin z Bliskiego Wschodu, Indii, Persji i Azji Środkowej{{odn|Ebrey|2002|s=118–119}}. Na wzór „obcokrajowców” Chińczycy stopniowo porzucili dawny zwyczaj siedzenia na matach na podłodze i przyjęli obce im początkowo stołki i krzesła{{odn|Ebrey|2002|s=119}}. Z kolei na Bliskim Wschodzie, ludy muzułmańskie pożądały i nabywały wielkie ilości chińskich towarów, takich jak [[jedwab]]ie, wyroby z [[laka|laki]] i porcelany{{odn|Ebrey|Walthall|Palais|2006|s=112}}{{odn|Ebrey|Walthall|Palais|2006|s=112}}. Za czasów tangowskich pieśni, tańce i instrumenty muzyczne z tych obszarów stały się bardzo popularne{{odn|Ebrey|Walthall|Palais|2006|s=114}}{{odn|Whitfield|2004|s=255}}. Wśród tych instrumentów były [[obój|oboje]], [[flet]]y, niewielkie, lakierowane bębny z [[Kuche]] w [[Kotlina Kaszgarska|Kotlinie Tarymskiej]], a także instrumenty perkusyjne z Indii jak np. [[cymbały]]{{odn|Ebrey|Walthall|Palais|2006|s=114}}. Liczba dworskich zespołów muzycznych zwiększyła się z siedmiu (jak za czasów Sui) do dziewięciu. Reprezentowały one rozmaite style muzyki z całej Azji{{odn|Benn|2002|s=134}}.

[[Jedwabny Szlak|Jedwabny szlak]] był najważniejszą drogą handlową przednowoczesnej Eurazji. W okresie tangowskiego [[Pax Sinica]], droga ta osiągnęła swój szczyt rozwoju, a kupcy [[Persowie|perscy]] i [[Sogdiana|sogdiańscy]] robili fortuny na wymianie między wschodem a zachodem. W tym samym okresie, cesarstwo chińskie pozostawało otwarte na obcokrajowców i ich kultury, a jego główne centra miejskie nabierały przez to bardzo kosmopolitycznego charakteru.

Już wcześniej stolice dynastii Han i Jin miały swe stolice na miejscu Chang’anu, lecz po zniszczeniach wojennych, wzorem dla tangowskiego Chang’anu stała się stolica wzniesiona przez poprzednią dynastię – Sui. Miasto miało kształt niemal kwadratowy – jego mury liczyły 10 km ze wschodu na zachód i 8 km z północy na południe{{odn|Ebrey|Walthall|Palais|2006|s=93}}. Z głównej bramy Mingde, położonej w centrum południowego muru, szeroka aleja prowadziła prosto na północ do centrum administracyjnego, za którym leżała brama Chentian, wejście do pałacu cesarskiego. Aleję tę przecinało pod kątem prostym 14 dużych ulic, biegnących ze wschodu na zachód, podczas gdy 11, skierowanych północ-południe, biegło do niej równolegle. Te główne ulice tworzyły siatkę 108 kwartałów; każdy z nich otoczony był osobnym murem z czterema bramami, a w środku znajdowały się liczne budynki i osiedla. Taki szachownicowy plan miasta stał się bardzo sławny, wspominał go nawet Du Fu w jednym ze swoich wierszy{{odn|Ebrey|Walthall|Palais|2006|s=103}} i był szeroko naśladowany w Chinach i poza ich granicami. W okresie [[Heian]], miasto [[Heian -kyō]] (dzisiejsze [[Kioto]]) w Japonii zostało oparte na takim samym założeniu siatki ulic przecinających się pod kątem prostym, prowadzących do głównych bram; zostało też posadowione zgodnie z tradycyjną [[Geomancja (pseudonauka)|geomancją]] podobnie jak Chang’an{{odn|Ebrey|Walthall|Palais|2006|s=92}}. Ze 108 kwartałów Chang’anu, dwa (o wymiarach pełnego kwartału) zostały przeznaczone na targi, nadzorowane przez rząd; w innych miejscach zabezpieczono grunty dla świątyń, ogrodów, stawów, itp.{{odn|Ebrey|Walthall|Palais|2006|s=93}}. W całym mieście było 111 klasztorów buddyjskich, 41 świątyń taoistycznych, 38 świątyń rodowych i 2 oficjalne, 7 kościołów zagranicznych religii, 10 kwartałów z biurami dla urzędników przybywających z prowincji, 12 głównych gospód i 6 cmentarzy{{odn|Benn|2002|s=xiii}}. Otwarte pola przeznaczone dla publicznych rozrywek, obszerne boiska do polo lub piłki ''cuju'', należące do bogatych domów, zajmowały niemal całą powierzchnię niektórych kwartałów{{odn|Benn|2002|s=xiv, xv, xvi, xvii, xviii}}.

Stolica Tang była podówczas największym miastem świata, a liczba jej ludności, miasta właściwego i posiadłości podmiejskich, sięgała 2 milionów{{odn|Ebrey|Walthall|Palais|2006|s=93}}. Było to bardzo kosmopolityczne miasto, wśród jego mieszkańców znajdowali się przybysze z [[Iran|Persji]], Azji Środkowej, Japonii, Korei, [[Wietnam]]u, Tybetu, Indii i wielu innych krajów. Przedstawiciele tak wielu narodów wyznawali oczywiście bardzo wiele religii, jak [[buddyzm]], [[nestorianizm]], [[manicheizm]], [[Zaratusztrianizm]], [[judaizm]] i [[islam]]. Otwarta droga do Chin, którą zapewniał [[Jedwabny Szlak|jedwabny szlak]], ułatwiała wielu cudzoziemcom z zachodu imigrację i osiedlanie się w Chinach; Chang’an, wschodni koniec Szlaku, miał ok. 25 tys. zagranicznych mieszkańców{{odn|Ebrey|Walthall|Palais|2006|s=112}}{{odn|Studwell|2003|s=4}}. Klientów przyciągały do tawern egzotyczne, blondwłose i zielonookie [[Tocharowie|tocharyjskie]] dziewczęta, serwujące wino w pucharach z [[agat]]u i [[bursztyn]]u, śpiewające i tańczące{{odn|Schafer|1985|s=21}}. Prawo z 628 roku, którego celem była ochrona chińskich kobiet przed krótkotrwałymi małżeństwami z wysłannikami obcych krajów, nakazywało cudzoziemcom, którzy chcieli poślubić Chinki, zamieszkanie w Chinach i zakazywało im zabrania żony ze sobą, gdyby zdecydowali się na powrót do ojczyzny{{odn|Schafer|1985|s=25}}. W czasie swego panowania, Tangowie wydali kilka praw, zmierzających do segregacji Chińczykow od cudzoziemców. W 779 wydano np. edykt, nakazywano mieszkającym w stolicy [[Ujgurzy|Ujgurom]] nosić stroje narodowe, zakazywano im małżeństw z Chinkami i podawania się za Chińczyków<ref>{{cytuj książkę|url=http://books.google.com/books?id=jqAGIL02BWQC&pg=PA22|tytuł=The golden peaches of Samarkand: a study of Tʻang exotics|autor=Edward H. Schafer|rok=1963|wydawca=University of California Press| isbn=0520054628 |strony=22, 399}}</ref>.