|
W latach 1510-20 [[Marcin Luter]] wykładał [[Księga Psalmów|Księgę Psalmów]] oraz Listy [[List do Hebrajczyków|do Hebrajczyków]], [[List do Rzymian|do Rzymian]] i [[List do Galatów|do Galatów]]. Studiując te pisma Nowego Testamentu, doszedł do nowego spojrzenia na pokutę i sprawiedliwość. Jego interpretacja różniła się od tego, z czym spotykał się w codziennym nauczaniu kościelnym – w [[Kościół łaciński|Kościele rzymsko katolickim]], którego był wtedy [[prezbiter|księdzem]]. Fragmenty szczególnie ważne dla tego tematu, to List do Rzymian 4,1–5, List do Galatów 3,1–7 oraz [[Księga Rodzaju]] 15,6. Mówią one o usprawiedliwieniu [[Abraham]]a przez wiarę. Ksiądz Luter doszedł do przekonania, że Kościół jest zepsuty i stracił z oczu to, co augustianin uważał za główne prawdy chrześcijaństwa. Najważniejszą dla niego była doktryna o usprawiedliwieniu. Rozumiał ją, jako akt, w którym Bóg uznaje grzesznika sprawiedliwym – przez wiarę, wyłącznie z łaski Bożej. Luter zaczął nauczać, że zbawienie lub odkupienie jest darem Bożej łaski, osiągalnym tylko przez wiarę w Jezusa{{odn|Wriedt|2003|s=88-94}}.
Francuski autor, [[Marie-Joseph Lagrange]] poddał krytyce interpretację Pawłowego rozdziału 4 rozdziału Listu do Rzymian dokonaną przez Marcina Lutra. Reformator zawarł ją w swoim łacińskim ''[[Komentarz do Listu do Rzymian (Marcin Luter)|Komentarzu do Listu do Rzymian]]'' z 1515 r. Wers 3 tego rozdziału brzmi następująco:
{{cytat|Bo cóż mówi Pismo? Uwierzył Abraham Bogu i zostało mu to policzone za sprawiedliwość (Rz 4,3; [[Biblia Tysiąclecia|BT]]).}}
Luter odniósł się w tym wersie do słowa „policzone”„policzyć za” (gr. λογίζεσθαι εἰς). W łacińskim przekładzie, którego używał, oddane zostało jako ''reputatum est''. Ojciec [[Reformacja|Reformacji]], jeszcze jako [[Augustianie|Augustianinaugustianin]] napisał: „policzenie bowiem jego nie w nas ani w mocy naszej jest. Przeto też ani nasza sprawiedliwość nie jest w nas, ani w naszej mocy” (''Reputatio enim eius non in nobis nec in potestate nostra est. Ergo nec iustitia nostra in nobis est nec in potestate nostra'') /Komentarz, wyd. 1515, t.2, s.104/. Lagrange zwrócił uwagę, że znaczenie słowa „policzone” w Księdze Rodzaju 15,6 nie polega na tym, że wiara umożliwiła przypisanie Abrahamowi nieistniejącej sprawiedliwości ani też, że sprawiedliwość została udzielona w zamian za wiarę. Tymczasem tak właśnie rozumieją luteranie, że Abraham uwierzył w Boga i ta wiara była wystarczająca, aby Bóg uznał, że jest sprawiedliwym, nawet jeśli nim nie był. Według uczonego „jest to wprowadzenie systemu równie sprzecznego ze zdrowym rozsądkiem, co z nauką Pawła”. Z wersu tego można jedynie wywnioskować, że „Abraham został uznany za sprawiedliwego z powodu swojej wiary, a nie z powodu jego uczynków”. I zdanie może być punktem wyjścia do poszukiwania odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób została osiągnięta sprawiedliwość. Biblista francuski zwrócił też uwagę, że w starszych wersjach łacińskich – przed [[Wulgata|Wulgatą]], którą posługiwał się Luter – słowo λογίζεσθαι„policzone za” tłumaczone było jako ''deputatum est'', nie jako ''reputatum est''. Lagrange udowadniał, że ''reputare'' sugeruje znaczenie „wyglądać jak”, podczas gdy ''deputare'' oznacza „zaliczać jako”, czyli uznać coś, co już istnieje. Na potwierdzenie przywołał inne Pawłowe miejsca, w których [[Apostoł]] użył słowa λογίζεσθαι „policzone”– „policzyć”, są to np. List do Rzymian 2,26: „jego nieobrzezanie będzie '''ocenione''' na równi z obrzezaniem”, czyli będzie prawdziwie ekwiwalentem obrzezania; List do Rzymian 9,8: „tacy są '''uznani''' za potomstwo”, czyli są prawdziwym potomstwem; [[Dzieje Apostolskie]] 19,27: „będzie za nic '''miana'''”. ''Deputatum est'' użył tłumacz [[Ireneusz z Lyonu|Ireneusza]] w Adversus Haereses IV, 5, 5. Użył tego słowa także [[Cyprian z Kartaginy|Cyprian]] w Liście 63. Podobnie [[Ennodiusz z Pawii]] w Opusculum 7, 4, (do Tesaloniczan). Również [[Tertulian]] znał tylko ''deputatum'' (''De patientia'' VI; ''Monogamia'' VI; ''Przeciwko Marcjonowi'' V,3){{odn|Lagrange|1922|s=85-86}}.
Współczesna XX w. egzegeza protestancka modyfikuje pierwotne pozycje, idąc w kierunku rozumienia sprawiedliwości chrześcijan jako daru Bożego, udzielanego człowiekowi przez wiarę. Według nowożytnego autora protestanckiego, Leona Morrisa, dla Pawła było oczywiste, że ktokolwiek zbliża się do Boga w wierze, otrzymuje zbawienie, usprawiedliwienie jako dar udzielany w wolności{{odn|Morris|1999|s=607}}.
|
