Alexandre Dumas: Różnice pomiędzy wersjami

Aleksander Dumas urodził się 24 lipca 1802 roku, w [[Villers-Cotterêts]], w domu przy ulicy Lormelet. Jego [[Thomas Alexandre Dumas|ojciec]] był synem markiza de la Pailleterie i czarnej niewolnicy, Cessette Dumas, urodzonyurodzonym na [[Haiti (wyspa)|San Domingo]]. W armii rewolucyjnej Francji dosłużył się stopnia generała. W 1792 roku poślubił Marię Ludwikę Labouret, córkę oberżysty z Villers-Cotterêts. W kampanii włoskiej odznaczył się brawurową odwagą. Podczas kampanii egipskiej poróżnił się z głównodowodzącym, [[Napoleon Bonaparte|Napoleonem Bonaparte]]. W trakcie samotnego powrotu do Francji został uwięziony w [[Neapol]]u. Po dwóch latach ciężko chory powrócił do żony. Z powodu niełaski Napoleona do końca życia rodzina generała żyła w ubóstwie. Ojciec pisarza zmarł w 1806 roku. Wdowa po generale otrzymawszy koncesję na prowadzenie [[Trafika|trafiki]], otworzyła mały sklepik w Villers-Cotterêts{{r|Maurois12-45}}.

W następnych miesiącach Dumas uniemożliwił mężowi Melanii przyjazd do Paryża, pisał do niej płomienne listy i jednocześnie zdradzał z Marią Dorval, Luizą Despteux i Wirginią Bourbier. Pisał w tym czasie kolejną sztukę ''[[Antony (dramat)|Antony’ego]]'', dramat już nie historyczny, lecz współczesny, w którym wprowadził na scenę –wiarołomną żonę, wzorowaną na Melanii Waldor – wiarołomną żonępostać, postać która na wiele dziesięcioleci zadomowi się na scenie XIX-wiecznego teatru. W maju zjawiła się w Paryżu Bella Krelsamer, która w następnych miesiącach wyprze z życia artysty nie tylko drobniejsze miłostki, lecz i Melanię Waldor{{r|Maurois99-107}}.

Na wieść o wybuchu [[Rewolucja lipcowa we Francji|rewolucji lipcowej]] Dumas przywdział strój republikański. Bił się na barykadach, a gdy rewolucjonistom zabrakło prochu, udał się, za zgodą generała [[Marie Joseph de La Fayette|La Fayette’a]], do Soissons i sprowadził stamtąd potrzebne zapasy. Próbował potem organizować gwardię narodową w [[Wandea (departament)|Wandei]], ale bez powodzenia. Miał nadzieję za swe zasługi otrzymać tekę ministra., Gdygdy król ją rozwiał, powrócił do teatru. Na prośbę Harela i panny George napisał w tydzień dla teatru Odeon ''[[Napoleon Bonaparte (dramat)|Napoleona Bonaparte]]''. Sztuka nie odniosła sukcesu. Tymczasem wskutek zniesienia cenzury Teatr Francuski rozpoczął próby ''Antony’ego''. Po raz kolejny panna Mars, której sztuka nie odpowiadała, doprowadziła w przeddzień premiery do odsunięcia daty wystawienia sztuki i jej zmarginalizowania. Dumas wycofał dramat i przekazał teatrowi Porte-Saint-Martin. Główną rolę kobiecą zagrała Maria Dorval. Sztuka miała premierę 3 maja 1831 roku i odniosła oszałamiający sukces. Była grana 130 razy w Paryżu i przez lata na prowincji. Krytycy uznali sztukę za spełnienie ideału miłości romantycznej, a Dumasa za najwybitniejszego dramaturga swego pokolenia. Francuzi nosili się na wzór Antony’ego, a Francuzki na wzór Adeli, głównej bohaterki dramatu{{r|Maurois107-129}}.

TymczasemW tym czasie w życiu prywatnym pisarza doszło do poważnych napięć. Bella Krelsamer urodziła mu w marcu 1831 roku córkę Marię Aleksandrę. Melania Waldor robiła sceny zazdrości, pisała listy, nachodziła Bellę, wreszcie uspokoiła się – była również pisarką i poetką, więc potrzebowała pomocy Dumasa. Bella zażądała tymczasem od Dumasa uznania córki, co również skłoniło pisarza również do podjęcia spóźnionych działań dla uznania syna Aleksandra. 17 marca uzyskał akt uznania syna, przekazujący mu władzę rodzicielską nad chłopcem. Matka, mimo walki, musiała ulec. Młody Aleksander stawił wszakże opór, nie uznał prawa kochanki ojca do kierowania swoim życiem i Dumas, zrezygnowany, ostatecznie umieścił go w internacie{{r|Maurois129-146}}.

Jeszcze była grana, a już przyniesiono Dumasowi szkic sztuki wytwórcy melodramatów, Aniceta Bourgeois, zatytułowanej ''[[Teresa (dramat)|Teresa]]''. Szkic niezbyt się Dumasowi podobał z wyjątkiem drugoplanowej roli kobiecej, do której Bocage zaproponował Idę Ferrier. Ida zdobyła w sztuce duże powodzenie, a Dumas tak się aktorką zachwycił, że została jego kochanką. Bella Krelsamer była wtedy na występach na prowincji. Po jej powrocie doszło do awantur między obydwomaobiema kobietami{{r|Maurois150-153}}.

Kiedy nadszedł karnawał, Bocage namówił Dumasa do wydania balu. Dumas wynajął w tym celu obszerne mieszkanie, które przyozdobili najlepsi ówcześni malarze. Na balu zjawili się najwybitniejsi pisarze, malarze i aktorzy, a także przedstawiciele świata polityki, łącznie ponad 400 osób. Nazajutrz prasa podkreślała, że nikt w Paryżu nie byłby w stanie wydać takiego balu poza Dumasem{{r|Maurois153-158}}.

W latach 1832–1833 Dumasowi udawało się dzielić życie pomiędzy Bellę i Idę. W pierwszym roku mieszkał z jedną, następnego przeniósł się do drugiej. Pokojową koegzystencję ułatwiał fakt, że obydwie były aktorkami, a on lansował zarówno jedną, jak i drugą. W 1832 roku pewne powodzenie miała ''[[Aniela (dramat)|Aniela]]'' Dumasa. Jeszcze w tym samym roku dramaturg, oskarżony o udział w republikańskiej demonstracji, z ostrożności udał się na kilka miesięcy do [[Szwajcaria|Szwajcarii]]. Owocem pobytu były dwa tomy ''Wrażeń z podróży'', które ukazały się w [[Revue des deux Mondes|''Revue de Deux Mondes'']]. Pisarz wprawiał się również w tym czasie w pisaniu opowiadań historycznych{{r|Maurois172-177}}.

W 1833 roku Ida zagrała w ''[[Katarzyna Howard (dramat)|Katarzynie Howard]]''. Sztuka zaszkodziła ''Marii Tudor'' Wiktora Hugo ioraz lansowanej przez niego aktorce i kochance, Julii Drouet. W odwecie, zaprzyjaźniony z Hugo dziennikarz, Granier de Cassagnac napisał paszkwil na Dumasa. Żyjący dotąd w zgodzie autorzy pokłócili się ze sobą. Jakiś czas potem Dumas poprosił Hugo na sekundanta w pojedynku i tym samym załagodził spór{{r|Maurois177-179}}.

1 sierpnia 1836 roku zmarła matka artysty. Po jej śmierci Dumas zamieszkał już na stałe z Idą Ferrier., Idaktóra patrzyła przez palce na jego miłostki. On z kolei w zamian utrzymywał ją po królewsku, zabierał we wszystkie swoje podróże, a w 1837 roku zapewnił jej stanowisko pierwszej amantki w Komedii Francuskiej, w zamian za dwie sztuki napisane specjalnie dla tej sceny. Ida zadebiutowała na scenie tego teatru rolą w ''Kaliguli'' Dumasa, który mimo skomplikowanej intrygi, zebrał dobre recenzje{{r|Maurois184-188}}.

W tym samym roku, pogodzeni już ze sobą Hugo i Dumas podjęli starania o otwarcie w Paryżu nowego teatru, którego dyrektorem mianowali Antenora Joly’ego. Na scenie nowego teatru, nazwanego Rennaisance, Dumas wystawił w 1838 roku ''Alchemika'', napisanego do spółki z [[Gérard de Nerval|Gerardem de Nerval]]. Już wcześniej obydwaj autorzy napisali wspólnie komedię ''Piquillo'' dla Jenny Colon, w której Nerval był zakochany, a równocześnie z ''Alchemikiem'' pisali ''Leo Burckarta'', którego ostatecznie podpisał sam Nerval. Główną rolę w ''Alchemiku'' zagrała Ida Ferrier, którą Dumas poślubił 1 lutego 1840 roku. Według anegdoty, zrobił to na wyraźne życzenie księcia Orleańskiego. Przeciw małżeństwu gwałtownie zaprotestowała Melania Waldor, a Bella Krelsamer wniosła skargę do sądu o oddanie jej córki{{r|Maurois188-202}}.

Wobec niepowodzenia swych ostatnich dramatów, Dumas postanowił spróbować sił w komedii i w 1839 roku wystawił ''Pannę de Belle-Isle''. Akcja sztuki, rozgrywającej się w XVIII wieku, toczy się wokół zakładu księcia de Richelieu, zdobywcy serc niewieścich, że do wieczora zostanie kochankiem pierwszej kobiety, która wejdzie do salonu. Komedia wystawiona w Teatrze Francuskim zrobiła furorę i spotkała się z przychylną oceną krytyków. Zachęcony powodzeniem artysta wystawił w 1841 roku kolejną komedię ''Małżeństwo z czasów Ludwika XVI'', historię małżonków, którzy rozstawszy się, uznają swój błąd, porzucają swoich kochanków i ponownie się schodzą. Kolejna komedia: ''Panny de Saint-Cyr'' nie miała już takiego powodzenia. Zachęcony nominacją Wiktora Hugo, Dumas starał się w tym czasie, bez powodzenia, o przyjęcie do [[Akademia Francuska|Akademii Francuskiej]]{{r|Maurois202-210}}.

W tym czasie zamieszkał z Dumasem jego syn, Aleksander. Brał przez pewien czas udział w jego swawolnym i nieuporządkowanym życiu, wreszcie, nie mogąc znieść pani Dumas, wyjechał do [[Marsylia|Marsylii]]. Tymczasem małżeństwo Dumasów załamało się. Ida, która zdradziła Dumasa zaraz po ślubie, w jakiś czas potem uwiodła we [[Florencja|Florencji]] księcia Villafranca Edoardo Alliata i od 1840 roku spędzała u niego kilka miesięcy w roku. W 1844 roku Dumasowie zdecydowali się na rozstanie{{r|Maurois210-224}}.

Renesans powieści historycznej zapoczątkowany przez [[Walter Scott|Waltera Scotta]] i zapotrzebowanie na ten typ literatury we Francji po upadku Napoleona, za panowania którego Francuzi zetknęli się osobiście z wielką historią, pchnęło francuskich pisarzy ku powieści historycznej. Dumas, który nie był ani erudytą, ani badaczem, zajął się powieścią historyczną dzięki swym współpracownikom. Przyjaciel Nervala, z którym Dumas współpracował pod koniec lat 30-tych – August Maquet – przyniósł mu sztukę, która po poprawkach Dumasa, została wystawiona w 1839 roku jako ''Batylda'', pod nazwiskiem Maqueta. Rok później Maquet przyniósł Dumasowi szkic powieści ''Poczciwina Buvat'', historię spisku ambasadora Hiszpanii, Cellamare’a, który za spiskowanie przeciw regentowi został wydalony z Francji, oglądaną oczyma skromnego kopisty, niewiele rozumiejącego z zachodzących zdarzeń{{r|Maurois224-227}}.

''Trzej muszkieterowie'' ukazali się w 1844 roku. Rok później wyszła, osnuta wokół wydarzeń Frondy i rewolucji angielskiej, kontynuacja przygód walecznych muszkieterów: ''Dwadzieścia lat później''. W tym samym, 1845 roku, Dumas zainicjował jeszcze jedną trylogię, tym razem z czasów panowania ostatnich Walezjuszów, powieściąpowieść ''Królowa Margot'', opowiadającą o walce pomiędzy Katarzyną Medycejską a Henrykiem nawarskimNawarskim. W tym samym roku ukazał się jeszcze ''Kawaler Maison-Rouge'' – historia miłosna osnuta wokół wydarzeń rewolucji francuskiej{{r|Maurois237-241}}.

W 1842 roku podczas podróży po Włoszech, Dumas zobaczył niewielką wysepkę nazywającą się Monte Christo. Nazwa ta zachwyciła go. W następnym roku podpisał kontrakt na osiem tomów zatytułowanych ''Wrażenia z podróży po Paryżu''. Po sukcesie ''[[Tajemnice Paryża|Tajemnic Paryża]]'' wydawcy nalegali, by była to powieść przygodowa. Dumas sięgnął po ''Wspomnienia wydobyte z archiwów paryskiej policji'' Jakuba Peucheta, do rozdziału opowiadającego o losach paryskiego szewca Picauda. Zadenuncjowany przez zawistnych rywali, na kilka dni przed ślubem, trafia do więzienia, z którego wychodzi po siedmiu latach i pod przybranymi tożsamościami, zabija swoich trzech krzywdzicieli, po czym sam ginie{{r|Maurois290-296}}.

21 lutego 1847 roku Dumas otworzył własny teatr, który nazwał Teatrem Historycznym. Inicjujący działalność teatru spektakl ''KrólowejKrólowa Margot'' trwał dziewięć godzin. Przed budynkiem w dniu premiery zebrał się dziesięciotysięczny tłum gapiów. Premierę zaszczycił swą obecnością książę de Montpensier. Rolę królowej matki zagrała Beatrycze Person, ówczesna faworyta pisarza. Po ''Królowej Margot'' Dumas wystawił ''Hamleta'', z własnym, szczęśliwym, zakończeniem. Pierwszy sezon Teatru Historycznego przyniósł 707.905 franków dochodu. Drugi rozpoczął się sukcesem ''Kawalera de Maison Rouge''. 7 lutego 1848 roku teatr wprowadził nowość, sztukę graną przez dwa wieczory: ''Monte Christo''. Również ta sztuka miała znakomitą frekwencję do 24 lutego, dnia wybuchu rewolucji 1848 roku{{r|Maurois311-313}}.

Sale teatrów opustoszały. Dumas próbował zająć się polityką. Wystartował bez powodzenia w wyborach do Izby Deputowanych z departamentu [[Yonne]]. Kasa Teatru Historycznego świeciła pustkami, natomiast pisarz zamawiał kolejne sztuki i angażował nowych aktorów. Rezydencja Monte Christo została zajęta za długi wynoszące ponad 230 tysięcy franków. Z pozwem o zwrot posagu w wysokości 100 tysięcy franków wystąpiła też Ida Ferrier. Trybunał orzekł separację dóbr małżeńskich i zobowiązał Dumasa do zwrotu posagu w kwocie 120 tysięcy franków i do płacenia alimentów w wysokości 6 tysięcy franków rocznie. Chcąc ratować swą posiadłość Dumas wystawił ją na fikcyjną sprzedaż. Pisarz, choć zrujnowany, nadal był bardzo szczodry. Wspomagał pozostających bez pracy aktorów. Zorganizował pogrzeb Marii Dorval za zaniesione do lombardu wszystkie swoje medale i odznaczenia. W hołdzie aktorce wydał broszurkę: ''Ostatni rok Marii Dorval''. Na początku 1849 roku wystawił ''Trzy antrakty do «Miłości lekarzem''»'' Moliera''. Sztuka została wygwizdana przez publiczność. Nadal sporo pisał. W 1849 roku wydał drugą część cyklu ''Pamiętniki lekarza'', zatytułowaną ''Naszyjnik królowej'', a w 1850: ''Czarnego tulipana'', a w 1851: ''Anioła Pitou'' – trzecią część ''Pamiętników lekarza''{{r|Maurois313-326}}.

Parfait egzekwował dawne należności. Dzięki nowemu intendentowi sytuacja Dumasa się poprawiła: mógł prowadzić wystawne życie, i podejmować wygnańców obiadami. Pisarz snuł w tym czasie projekt napisania cyklu powieści od czasów Jezusa do współczesności. Jego sytuację osobistą dodatkowo komplikowały przygody z kobietami. Sprowadził do Belgii swą córkę Marię, w której chciał mieć pomocnicę przy miłosnych manewrach pomiędzy paniami Guidi, Person i Constant. Maria jednak albo nie potrafiła, albo nie chciała kryć ojcowskiej niestałości, narażając pisarza na liczne nieporozumienia{{r|Maurois348-354}}.

W 1858 roku Dumas odbył podróż do Rosji. W tym samym, 1858 roku, Maquet wytoczył mu proces o niedotrzymanie zobowiązań finansowych, który jednak przegrał. Dumas nie dotrzymywał i innych zobowiązań – obiecał wypłacić córce posag w wysokości 120 tysięcy franków i nie zrobił tego. W 1860 roku dostał zaliczkę w wysokości 120 tysięcy franków, na poczet zawartej umowy dotyczącej wydania całości swoich dzieł. Kazał za te pieniądze wybudować sobie w Marsylii dwumasztowiec “Emmę” i wyruszył ze swą nową kochanką Emilią Cordier w podróż na wschód{{r|Maurois395-423}}.