Jezuici: Różnice pomiędzy wersjami

Proces przygotowywania gruntu pod sprowadzenie jezuitów do Rzeczypospolitej został zapoczątkowany wraz z pojawieniem się w Polsce pierwszych przedstawicieli zakonu. [[Legat papieski|Legatowi]] papieża [[Paweł IV (papież)|Pawła IV]], kardynałowi Lippomaniemu, towarzyszył [[Alfons Salmeron|Alfonso Salmeron]], uważany za pierwszego jezuitę przybyłego do Polski. Kardynał Lippomani miał nakłonić króla [[Zygmunt II August|Zygmunta Augusta]] do bardziej stanowczego opowiedzenia się za duchowieństwem katolickim, zagrożonym w prawie [[Jurysdykcja|jurysdykcji]]. Salmeron uczestniczył w [[synod]]ach w [[Łowicz]]u w 1556 i w [[Piotrków Trybunalski|Piotrkowie]] w 1557, krytykując wraz z Lippomanim koncepcję Kościoła narodowego oraz pomysł zniesienia [[celibat]]u i odejścia od [[Eucharystia (sakrament)|Eucharystii]] pod jedną postacią. Jednocześnie pracował nad reformą duchowieństwa polskiego na synodach prowincjonalnych. Działał też w Polsce [[Piotr Kanizjusz]], który w 1557 przybył do [[Kraków|Krakowa]] wraz z [[Nuncjusz apostolski|nuncjuszem]] Kamilem Montovato, biskupem [[Satriano]]. Prowadził on dysputy łacińskie na [[Wawel]]u w obecności króla [[Zygmunt II August|Zygmunta Augusta]] i w [[Uniwersytet Jagielloński|Akademii Krakowskiej]] z polskimi uczonymi, duchownymi i senatorami, a następnie udał się na synod do Piotrkowa. Kanizjusz ponownie pojawiapojawił się na krakowskim dworze w 1565, aby wraz z legatem papieskim [[Giovanni Francesco Commendone|Commendonim]] nakłonić chwiejnego monarchę do przyjęcia uchwał [[Sobór trydencki|Soboru Trydenckiego]]<ref>Marek Żukow-Karczewski, ''Sprowadzenie jezuitów do Polski'', [w:] „[[Kalendarz Serca Jezusowego]] 1990”, [[Wydawnictwo WAM|Wydawnictwo Apostolstwa Modlitwy]], Kraków 1989, s. 75–82.</ref>. DoZakon do Polski sprowadziłw zakon1564 sprowadził [[Biskupi warmińscy|biskup warmiński]] (późniejszy [[kardynał]] Kościoła) [[Stanisław Hozjusz]], w 1564, fundując im [[Kolegium Jezuitów w Braniewie|kolegium w Braniewie]]. Przez wiele lat jezuici byli wyłącznymi nauczycielami i wychowawcami polskiej młodzieży [[magnateria polska|magnackiej]] i [[Szlachta w Polsce|szlacheckiej]]. W oparciu o istniejące od 1570 [[Kolegium Jezuitów w Wilnie]], w 1579 utworzona została [[Akademia i Uniwersytet Wileński Towarzystwa Jezusowego|Akademia Wileńska]], pierwsza szkoła wyższa w [[Wielkie Księstwo Litewskie|Wielkim Księstwie Litewskim]]. W 1661 w [[Korona Królestwa Polskiego|Koronie Królestwa Polskiego]] powstała jezuicka [[Uniwersytet Lwowski|Akademia Lwowska]]. Jezuici zamierzali także prowadzić [[Uniwersytet Jagielloński|Akademię Krakowską]], ale ta nie zgodziła się na to. Kilkakrotnie przyznawano również przywileje akademickie potężnemu [[Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu|kolegium poznańskiemu]], jednak i tym razem sprzeciw Krakowa uniemożliwił ich realizację.

W 1773 r. jezuici mieli na terenach polskich: 4 prowincje (wielkopolską, małopolską, litewską, mazowiecką), 137 placówek z 2362 zakonnikami, z czego na terenach zabranych po [[rozbiory Polski|I rozbiorze]] ok. tysiąca. Ogólna liczba kolegiów wynosiła 51, rezydencji zakonnych było 18, domów i stacji misyjnych przeszło 60, szkół 66 (w tym 23 szkoły wyższe z filozofią i teologią), [[konwikt]]ów szlacheckich 15 oraz 2 seminaria duchowne i 2 akademie<ref>Marek Żukow-Karczewski, op. cit.</ref>. Byli więc najliczniejszą rodziną zakonną w Polsce zarówno co do liczby placówek, jak i zakonników. Po [[sekularyzacja|kasacie zakonu]] i utworzeniu [[Komisja Edukacji Narodowej|Komisji Edukacji Narodowej]] szkoły jezuickie wykorzystano do budowy nowoczesnego systemu oświaty w Rzeczypospolitej.

Towarzystwo Jezusowe dało Polsce szereg wyróżniających się postaci, takich jak ojcowie: [[Jakub Wujek]] (zm. 1597) – tłumacz katolickiego przekładu [[Wulgata sykstyńska|Wulgaty sykstyńskiej]] (poprawionego po jego śmierci na wersję zgodną z [[Wulgata klementyńska|Wulgatą klementyńską]]); [[Piotr Skarga|Piotr Skarga Powęski]] (zm. 1612), jeden z największych kaznodziejów polskich; [[Maciej Kazimierz Sarbiewski]] (zm. 1640), największy łaciński poeta polski, zwany polskim Horacym; [[Franciszek Bohomolec]] (zm. 1784), ojciec komedii polskiej; [[Adam Naruszewicz]] (zm. 1796), biskup smoleński, potem łucki, historyk, poeta; [[Franciszek Dionizy Kniaźnin|Franciszek Kniaźnin]] (zm. 1807), poeta; [[Jan Paweł Woronicz]] (zm. 1829), arcybiskup warszawski, prymas Królestwa Polskiego, poeta, kaznodzieja; [[Grzegorz Piramowicz]] (zm. 1801), sekretarz [[Komisja Edukacji Narodowej|Komisji Edukacji Narodowej]].

Na polu [[ascetyka|ascetyki]] chrześcijańskiej wyróżnili się ojcowie: [[Mikołaj Łęczycki]] (zm. 1653) i [[Kasper Drużbicki]] (zm. 1660) – ich pisma tłumaczono na inne języki – a także [[Tomasz Młodzianowski]], [[Daniel Pawłowski (jezuita)|Daniel Pawłowski]], [[Jan Morawski (jezuita)|Jan Morawski]]. Później było trzech dalszych wybitnych Morawskich: [[Marian Ignacy Morawski]] (zm. 1901) uznawany jako najwybitniejszy [[Neoscholastyka|neoscholastyk]] na polskim gruncie, jego owdowiały ojciec, Wojciech, za synem wstąpił do towarzystwa, a po nich, bratanek, [[Marian Morawski (1881–1940)|Marian Morawski]] znany [[Ekumenizm|ekumenista]], został umęczony w niemieckim obozie. Na polu misji katolickich położyli szczególne zasługi ojcowie: [[Mikołaj Smogulecki (misjonarz)|Mikołaj Smogulecki]] (zm. 1632), autor dzieł matematyczno-astronomicznych w [[język chiński|języku chińskim]]; [[Michał Boym]] (zm. 1659), autor pierwszej topografii i atlasu flory chińskiej; [[Maksymilian Stanisław Ryłło|Maksymilian Ryłło]] (zm. 1848), znany apostoł bliskiego Wschodu oraz Wojciech Szymanowski, duszpaterz w [[Stambuł|Stambule]] (1745-1750); czy wreszcie bł. [[Jan Beyzym]] (zm. 1912), apostoł trędowatych na [[Madagaskar]]ze. Kardynał [[Adam Kozłowiecki]], wychowawca młodzieży w konwikcie [[Zakład Naukowo-Wychowawczy Ojców Jezuitów w Chyrowie|Zakładu Naukowo-Wychowawczego Ojców Jezuitów w Chyrowie]]<ref>{{Cytuj książkę | tytuł = Sprawozdanie Dyrekcji Zakładu Naukowo-Wychowawczego OO. Jezuitów w Bąkowicach pod Chyrowem za rok szkolny 1936/37 | miejsce = Przemyśl | data = 1937 | strony = 12 | url = http://www.pbc.rzeszow.pl/dlibra/docmetadata?id=256}}</ref>, jeniec w [[KL-Auschwitz]] i [[KL Dachau]], po czym przez sześćdziesiąt lat misjonarz w [[Zambia|Zambii]], autor <ref>{{Cytuj książkę | autor = [[Adam Kozłowiecki]]| tytuł = Ucisk i strapienie. Pamiętnik Więźnia 1939-1945|miejsce = Kraków| data = 1967, 1995, 2008}}</ref>.