Wikipedia

Order Świętego Aleksandra Newskiego: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
→‎Odznaczeni: drobne redakcyjne
źródła, drobne merytoryczne, drobne redakcyjne
Linia 1:
{{Inne znaczenia|carskiego orderu rosyjskiego|inne [[Order Aleksandra Newskiego|ordery o tej samej lub podobnej nazwie]]}}
{{Odznaczenie infobox
|nazwa = Order św. Aleksandra Newskiego <br />''Орден Святогосв. Александра Невского''
|awers = Order of st Alexander Nevsky.jpg
|awers opis = odznaki orderu z brylantami<br>(wer. do 1856)
|awers 2 = Badge to Order St Alexander Nevsky 1820-1830.jpg
|awers 2 opis = odznaki orderu <br />(wersja z latwer. 1820–1830)
|awers 3 = Order of Saint Alexander Nevsky Insignia.jpg
|awers 3 opis = gwiazdyodznaki orderu na wielkiej wstędze<br>(wer. do 1819)
|rewers =
|rewers opis =
|rewers 2 =
|rewers 2 opis =
|gwiazda = Star to Order St Alexander Nevsky.jpg
|gwiazda opis =
|baretka = RUS Order of St. Alexander Nevsky BAR.png
|baretka opis =
Linia 18 ⟶ 20:
|ustanowiono = [[1724]]
|wycofano = [[1917]] <small>(jako odzn. państwowe)</small>
|święto = [[30 sierpnia]]
|dewiza = ''ЗA TPYДЫ И OTEЧECTBO''<br />(ZAza PRACĘpracę Ii OJCZYZNĘojczyznę)
|wielkość =
|wielkość = odznaka: ∅ 55 mm<br>gwiazda: ∅ 90 mm
|kruszec =
|kruszec = odznaka: [[złoto]]<br>gwiazda: [[srebro]]
|wydano =
|commonswydano = ponad 3,5 tys.
|commons = Category:Order of St. Alexander Nevsky
}}
'''Order Świętego Aleksandra Newskiego''' ([[Język rosyjski|ros.]] ''Орден Святого Александра Невского'') – do 1917 wysokie odznaczenie [[Imperium Rosyjskie]]go nadawane w latach 1710–1917. W hierarchii carskich orderów[[order]]ów cywilnych znajdował się wraz z [[Order Świętej Katarzyny Męczennicy|Orderem Świętejśw. Katarzyny Męczennicy]] na drugim miejscu po [[Order Świętego Andrzeja (Imperium Rosyjskie)|Orderze Świętegośw. Andrzeja Pierwszego Powołania]]. Obecnie jest jednym z [[Order domowy|orderów domowych]] b. panującej dynastii [[Romanowowie|Romanow]].
 
== Historia ==
Już w roku 1710 car [[Piotr I Wielki]] zapragnął rozwinąć kult św. księcia [[Aleksander Newski|Aleksandra Newskiego]] i wzniósł w tym celu [[Ławra Aleksandra Newskiego w Petersburgu|monaster pod jego wezwaniem]] w [[Petersburg|Sankt Petersburgu]]. W roku [[1724]] przeniesiono relikwie świętego z [[Włodzimierz (Rosja)|Włodzimierza]] do nowej stolicy Rosji i car przy tej okazji ustanowił jednoklasowy order jego imienia, nie zdążył już jednak wydać statutów i przeprowadzić nadania nowego odznaczenia. Pierwszych nadań dokonała [[car]]yca [[Katarzyna I]] 26 maja 1725 roku, w dzień zaślubin swej córki Anny Pietrowny z [[Holsztyn|holsztyńskim]] księciem [[Karol Fryderyk Holsztyński|Karolem Fryderykiem]], który tego samego dnia ustanowił holsztyński (później carski) [[Order Świętej Anny]].

Order św. Aleksandra Newskiego otrzymał [[statut]]y dopiero w 1797 za panowania cara [[Paweł I Romanow|Pawła I]], który mu przydzielił zaszczytne drugie miejsce w systemie cywilnych orderów carskich. Posiadanie Orderu Świętego Aleksandra Newskiego lub [[Order Orła Białego (Rosja)|Orderu Orła Białego]] było dla poddanych carskich warunkiem nadania Orderu[[Order Świętego Andrzeja Apostoła(Imperium PierwszegoRosyjskie)|Orderu Powołaniaśw. KawalerowieAndrzeja]] (kawalerowie tego odznaczenia nosili Order Świętegośw. Aleksandra na szyi).

Nadawany był zarówno za zasługi cywilne jak i wojskowe wobec państwa.
 
== Insygnia ==
[[Plik:Оrder St Alexander Nevsky s.png|left|thumb|120px|Błędny sposób posób noszenia (przez niewłaściwe ramię).]]
Insygniami orderu są [[Krzyż kawalerski (heraldyka)|krzyż kawalerski]] i gwiazda. Krzyż jest wykonany w złocie i emaliowany na czerwono. Medalion środkowy awersu zawiera wizerunek świętego w złotej zbroi, na koniu, medalion rewersu to ukoronowany monogram Aleksandra Newskiego. Między ramionami krzyża znajdują się ukoronowane dwugłowe orły rosyjskie typu kolistego. W XVIII wieku zamiast emalii pokrywano krzyż czerwonym szkłem, orły miały rozpostarte skrzydła i trzymały w szponach wiązki błyskawic i wieńce laurowe. Gwiazda orderu jest srebrna i ośmiopromienna i posiada w środku okrągły medalion z (łacińskim) monogramem świętego '''S A''' (''Sanctus Alexander''), otoczony dewizą orderu ЗA TPYДЫ И OTEЧECTBO. Za zasługi wojskowe nadawano order ze złotymi mieczami, które na krzyżu były podkładane pod orły między jego ramionami a na gwieździe w formie skrzyżowanej pod środkowym medalionem. Jako dowód wyjątkowej łaski cara order nadawany był z brylantami, którymi pokrywano orły krzyża i całą gwiazdę. Na krzyżu ozdabiano nimi orły oraz otoczkę medalionu środkowego. Order nadawano także niechrześcijanom, przy czym w medalionie awersu i gwiazdy umieszczano carskiego orła zamiast figury i monogramu św. Aleksandra. Noszony był na purpurowej wstędze z lewego ramienia na prawy bok. Świętem orderu był 30 sierpnia (starego stylu) – 11 września.
Odznaka orderowa miała kształt [[Krzyż kawalerski (heraldyka)|krzyża kawalerskiego]] wykonanego w złocie i emaliowanego na czerwono, a do 1815 ramiona wykonywano z czerwonego szkła rubinowego.
 
Medalion środkowy [[awers]]u zawierał wizerunek świętego w złotej zbroi i na koniu. Medalion [[rewers]]u to ukoronowany monogram Aleksandra Newskiego.
 
Między ramionami krzyża znajdowały się ukoronowane [[Herb Imperium Rosyjskiego|dwugłowe orły rosyjskie]] typu kolistego. W XVIII w. orły miały rozpostarte skrzydła i trzymały w szponach wiązki błyskawic i wieńce laurowe.
 
[[Krzyż (odznaczenie)|Krzyż]] orderu, w przypadku komandorii, noszony był na szyi poniżej krzyży orderowych [[Order Świętego Jerzego (Imperium Rosyjskie)|Orderu św. Jerzego]] II i III kl.
 
[[Gwiazda orderowa]] była srebrna, ośmiopromienna, z okrągłym medalionem środkowym z łacińskim [[monogram]]em świętego '''S A''' (''Sanctus Alexander''), otoczonym dewizą orderu ЗA TPYДЫ И OTEЧECTBO (''za pracę i ojczyznę''). Noszono ją poniżej gwiazd [[Order Świętego Jerzego (Imperium Rosyjskie)|Orderu św. Jerzego]] I i II kl. oraz gwiazdy [[Order Świętego Włodzimierza|Orderu św. Włodzimierza]] I kl., a zdejmowano przy gwieździe [[Order Świętego Andrzeja (Imperium Rosyjskie)|Orderu św. Andrzeja]].
 
Od 1855 za bohaterskie czyny wojenne można było otrzymać order ze złotymi [[miecz]]ami, które na krzyżu były podkładane pod orły między jego ramionami, a na gwieździe w formie skrzyżowanej pod środkowym medalionem.
 
Jako dowód wyjątkowej łaski cara order nadawany był z [[brylant]]ami, którymi pokrywano orły krzyża i całą gwiazdę. Na krzyżu ozdabiano nimi orły oraz otoczkę medalionu środkowego.
 
Order nadawano także niechrześcijanom, przy czym od 1844 w medalionie awersu i gwiazdy umieszczano carskiego orła zamiast figury i monogramu św. Aleksandra.
 
[[Wstęga orderowa]] była wykonywana z jedwabnej [[mora (tkanina)|mory]] koloru czerwonego o szerokości 100 mm i noszona z lewego ramienia na prawy bok. W przypadku posiadania [[Order Świętego Andrzeja (Imperium Rosyjskie)|Orderu św. Andrzeja]], wstęgę orderu z odznaką wieszano na szyi.
 
Świętem orderu był 30 sierpnia (starego stylu) – 11 września.
 
Pozbawiony carskich koron na orłach order był nadawany również przez rząd [[Aleksander Kiereński|Aleksandra Kiereńskiego]] jako najwyższe [[odznaczenie państwowe]].
 
== Odznaczeni ==
{{Kategoria główna|Odznaczeni Orderem Świętego Aleksandra Newskiego (Imperium Rosyjskie)}}
{{Kategoria główna|Polacy odznaczeni Orderem Świętego Aleksandra Newskiego (Imperium Rosyjskie)}}
Łącznie ordrem odznaczono ponad 3674 osób.
 
== Zobacz też ==
Linia 43 ⟶ 70:
 
== Bibliografia ==
* Arnhard Graf Klenau,: ''Europäische Orden ab 1700'', MünchenMonachium 1978 {{lang|de}}
* И. Г. Спасский,: ''Иностранные и русские ордена до 1917 года'', Leningrad 1963 {{lang|ru}}
* Alan W. Hazelton: ''The Russian Imperial Orders''. Nowy Jork 1932 {{lang|en}}
* Robert Werlich: ''Russian Orders, Decorations and Medals''. Waszyngton 1981, s. 6-8 {{lang|en}}
* Włodzimierz Jakubowski: ''Ordery i medale Rosji''. Toruń 1993, s. 19-20, 193-194
* {{Cytuj książkę | autor = [[Wiesław Bończa-Tomaszewski]] | tytuł = Kodeks orderowy | miejsce = Warszawa | data = 1939 | strony = 614 | url = http://kpbc.ukw.edu.pl/dlibra/plain-content?id=85516}}
* {{Cytuj stronę | url = http://medalirus.ru/rus-ordena/orden-svyatogo-alesandra-nevskogo.php | tytuł = Орден Святого Александра Невского | opublikowany = medalirus.ru | język = ru | data dostępu = 2020-10-27}}
* {{Cytuj stronę | url = http://mitropolia.spb.ru/news/av/?id=19865 | tytuł = Полный список кавалеров ордена святого Александра Невского издан в виде словаря | data = 2010-02-17 | opublikowany = mitropolia.spb.ru | język = ru | data dostępu = 2020-10-27}}
* ''[http://george-orden.narod.ru/statut1892s03.html Статут Императорского ордена Св. Благоверного Князя Александра Невского]'' [w:] Свод Учреждений Государственных. Книга Восьмая. Учреждение Орденов и Других Знаков Отличия {{lang|ru}} [statuty z 1892]
 
{{Ordery i odznaczenia Imperium Rosyjskiego}}
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Order_Świętego_Aleksandra_Newskiego”