|
== Informacje geograficzne ==
{{osobny artykuł|Geografia Brytyjskiego Terytorium Oceanu Indyjskiego}}
[[Archipelag]] leży na [[Ocean Indyjski|Oceanie Indyjskim]], na południe od [[Indie|Indii]], w połowie drogi pomiędzy [[Afryka|Afryką]] a [[Indonezja|Indonezją]],. archipelagArchipelag obejmuje 55 [[wyspa koralowa|wysp koralowych]].
Wyspy geograficznie są kontynuacją [[azja]]tyckich [[Lakszadiwy|Lakszadiwów]] i [[Malediwy|Malediwów]] i znajdują się z nimi na jednym [[Grzbiet Czagos-Lakkadiwy|Grzbiecie Czagos-Lakkadiwy]]. Od afrykańskich wysp wchodzących w skład [[Seszele|Seszeli]] i [[Mauritius]]u są oddzielone [[Grzbiet Środkowoindyjski|Grzbietem Środkowoindyjskim]]. Odległość wysp Czagos od najbliższej wyspy (atol [[Addu]] w Malediwach) wynosi 520 km, od [[Cejlon]]u – 1540 km, a od przylądka [[Komoryn]] (kontynent azjatycki) – 1600 km; od najbliższych wysp afrykańskich dzieli je 1660 km (wyspa [[Coëtivy]] wchodząca w skład Seszeli oraz wyspy [[Wyspy Agalega|Algalega]] i [[Rodrigues]] wchodzące w skład Mauritiusu ), 1760 km od głównej wyspy Seszeli [[Mahé (wyspa)|Mahé]], 2080 km od wyspy Mauritius, 2450 km od [[Madagaskar]]u i 2830 km od kontynentu [[afryka]]ńskiego (wybrzeże [[Somalia|Somalii]]). Z tego powodu geograficznie wyspy zaliczane są do Azji<ref>{{Cytuj pismo | autor = Maciej Zych | tytuł = Osiemdziesiąte pierwsze posiedzenie Komisji Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej | czasopismo = Polski Przegląd Kartograficzny | wydawca = Polskie Towarzystwo Geograficzne, Oddział Kartograficzny | wydanie = nr 4 | wolumin = tom 45 | strony = 400-402 | issn = 0324-8321 | data = 2013}}</ref>.
Na największej i najbardziej wysuniętej na południe, [[Diego Garcia]], strategicznie położonej pośrodku Oceanu Indyjskiego, mieści się wspólna [[baza wojskowa]] [[Wielka Brytania|Wielkiej Brytanii]] i [[Stany Zjednoczone|USA]]. Linia brzegowa długościma długość 698 km. [[klimat równikowy|Klimat tropikalny]] morski; gorący, wilgotny, łagodzony przez [[pasat]]. [[rzeźba terenu|Ukształtowanie terenu]]: płaskie wyspy, większość terenu nie przekracza 2 m wysokości. Najwyższy punkt znajduje się na wyspie Diego Garcia i wynosi 15 m. Zasoby naturalne wysp to [[kokos właściwy|palmy kokosowe]], ryby oraz [[trzcina cukrowa]].
== Historia ==
Archipelag wysp [[Czagos]] zajęty został zajęty przez Francję w [[XVIII wiek|XVIII]] wieku i włączony do kolonii Ille de France (dzisiejszy [[Mauritius]]). W 1810 roku wyspy zostały odebrane Francuzom przez Brytyjczyków i przyłączone do brytyjskich wówczas [[Seszele|Seszeli]] (zostało to usankcjonowane [[pokój paryski (1814)|traktatem z 1814 r.]]). W 1903 roku wyspy Czagos odłączono od Seszeli i przyłączono do brytyjskiego MauritiusaMauritiusu. Brytyjskie Terytorium Oceanu Indyjskiego utworzono w 1965 roku z wysp Czagos ponownie odłączonych od MauritiusaMauritiusu i kilku wysp wyłączonych z terytorium Seszeli – [[Aldabra (archipelag)|Aldabra]], [[Farquhar (archipelag)|Farquhar]] i [[Desroches]] – w celu założenia baz wojskowych Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii, zgodnie z umową zawartą przez oba kraje na 50 lat. Wielka Brytania wykupiła te ziemie w 1967 roku. Dawni mieszkańcy wysp zostali przesiedleni w latach 1967-73, najpierw na Mauritius, później także na Seszele. W 1976 roku archipelagi Aldabra i Farquhar oraz wyspę Desroches zwrócono Seszelom po uzyskaniu przez nie niepodległości<ref>[[Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej]], [http://ksng.gugik.gov.pl/pliki/protokol_ksng/protokol_ksng-81_posiedzenie.pdf Protokół z LXXXI posiedzenia], str. 4 (ostatni dostęp: 28 listopada 2013 r.)</ref>. Obecnie Terytorium obejmuje tylko sześć głównych grup wysp tworzących archipelag [[Czagos]]. Od lat 70. na największej i najdalej na południe wysuniętej wyspie terytorium [[Diego Garcia]] mieści się wspólna baza [[marynarka wojenna|marynarki wojennej]] Wielkiej Brytanii i USAStanów Zjednoczonych. Pozostałe wyspy Brytyjskiego Terytorium Oceanu Indyjskiego są niezamieszkane. W 2000 roku brytyjski Sąd Najwyższy unieważnił decyzję lokalnych władz imigracyjnych, na mocy której wysiedlono dawnych mieszkańców wysp, ale podtrzymał specjalny status wojskowy Diego Garcia.
== Informacje polityczne ==
[[Mauritius]] i [[Seszele]] wysuwają roszczenia do archipelagu [[Czagos]] włącznie z [[Diego Garcia]]; w 2001 roku byli mieszkańcy archipelagu Chagos, wysiedleni w latach 1967-73, obecnie mieszkający głównie na Mauritiusie, otrzymali brytyjskie obywatelstwo i prawo do [[repatriacja|repatriacji]]; w maju 2006 roku Sąd Najwyższy w Londynie uchylił decyzję zakazującą zamieszkiwania na wyspach; w kwietniu 2006 grupa dawnych mieszkańców odwiedziła Diego Garcia; repatriację utrudni umowa z USA o dzierżawie Diego Garcia, ograniczająca dostęp do głównej wyspy archipelagu.
== Gospodarka ==
Cała działalność gospodarcza skupia się na największej wyspie, [[Diego Garcia]], na której znajduje się wspólna brytyjsko-amerykańska baza wojskowa. Prace budowlane i usługi na rzecz bazy wykonuje personel wojskowy oraz pracownicy kontraktowi z Wielkiej Brytanii, MauritiusaMauritiusu, [[Filipiny|Filipin]] i USA. Na wyspach nie prowadzi się żadnej działalności przemysłowej ani rolniczej. Ilois (rdzenni mieszkańcy archipelagu Czagos) po powrocie zamierzają reaktywować uprawę [[trzcina cukrowa|trzciny cukrowej]] i [[rybołówstwo]]. Źródłem dochodów terytorium jest sprzedaż praw do połowu ryb i znaczków pocztowych.
== Ludność ==
Dawniej na archipelagu Chagos mieszkało około 1.2001200 robotników rolnych, którzy zostali przesiedleni na Mauritius i Seszele w latach 60. i 70. [[XX wiek]]u; obecnie brak stałych mieszkańców; w listopadzie 2004 na archipelagu stacjonowało około 4000 żołnierzy amerykańskich i brytyjskich oraz personel pomocniczy (m.in. personel lotniska).
== Komunikacja i łączność ==
| 
