Rydwan z kosami: Różnice pomiędzy wersjami

[[Plik:The charge of the Persian scythed chariots at the battle of Gaugamela by Andre Castaigne (1898-1899).jpg|thumb|300px|Szarża perskich rydwanów[[rydwan]]ów z [[Kosa bojowa|kosami]] w czasie [[Bitwa pod Gaugamelą|bitwy]] pod [[Gaugamela|Gaugamelą]] w roku 331 p.n.e.]]

'''Rydwan z kosami''' – zmodyfikowany [[rydwan]] konny który na kołach zamontowane miał [[Kosa bojowa|kosy]] obracające się wraz z nimi. Rzymski historyk [[Tytus Liwiusz]] tak opisał jego budowę rydwanów z kosami<ref name="MK">{{Cytuj książkę | nazwisko = Cole | imię = Myke | autor link = Myke Cole | tytuł = Legion kontra falanga: epicka walka piechoty starożytnego świata | wydawca = Dom Wydawniczy Rebis | miejsce = Poznań | rok = 2020 | strony = 238-240 | isbn = 978-83-8062-522-8}}</ref>: {{Cytat|Wozy te były, w głównych zarysach, tak uzbrojone, że koło dyszla miały sterczące z przedniej poprzeczki zaprzęgowej dziesięciołokciowe [około 4,5 metra] ostrza niby rogi, żeby mogły przebijać wszystko, cokolwiek by stało na drodze. Z końców zaś tej poprzeczki wystawały po dwie zakrzywione kosy: jedna poziomo na wysokości poprzeczki, druga pod nią skierowana ku ziemi; tamta dla ucinania wszystkiego, co by podeszło pod nią z boku, ta dla dosięgania leżących i czołgających się po ziemi. Również u osi kół przymocowane były z obu stron po dwie kosy w tak samo różnym ułożeniu.}}

WynalezienieGrecki rydwanugenerał z[[Ksenofont]], kosamiuczestnik przypisuje[[Bitwa siępod Kunaksą|bitwy pod Kunaksą]] (401 p.n.e.), wspominał że [[Achemenidzi|perskiemuPersowie]] satrapiedowodzeni przez satrapę [[Cyrus Młodszy|CyrusowiCyrusa MłodszemuMłodszego]] najpóźniejużyli wpodczas rokustarcia 401rydwanów p.n.ez kosami, jednak współcześnihistoryk historycyAlexander poddająNefiodkin poddaje to w wątpliwość bowiem rydwany z kosami nie były „obecne” w czasie późniejszej [[II wojna perska|perskiej inwazji na Grecję]] (480–479 p.n.e.), pod przywództwem króla Persów [[Kserkses I|Kserksesa]]. HistorycyNefiodkin argumentująargumentuje że Persowie wprowadzili rydwany z kosami w okresie po [[Wojny perskie|wojnach grecko-perskich]], między 467 a 458 rokiem p.n.e., jako alternatywne rozwiązanie, biorąc pod uwagę wcześniejsze doświadczenia w walkach z ciężką piechotą grecką<ref name="AB">{{Cytuj stronę | url = http://www.arsbellica.it/pagine/antica/Gaugamela/Gaugamela_eng.html | tytuł = Battle of Gaugamela. The Scythed chariots | nazwisko = | imię = | autor = | autor link = | data = | rok = | miesiąc = | praca = | opublikowany = Ars Bellica | oznaczenie = | strony = | język = en | archiwum = | zarchiwizowano = | id = | cytat = | data dostępu = 2020-11-0809}}</ref>.

Rydwan z kosami, zwykle ciągnięty przez dwa lub cztery [[Koń|konie]], miałskładał załogęsię składającą sięnajczęściej z trzech ludzi, [[Woźnica|woźnicy]] i dwóch [[żołnierz]]y. Wykorzystywano go jako środek do przedarcia się przez linie [[Piechota|piechoty]] wroga za pomocą [[Szarża|szarży]] powodując przecięcie szeregów przeciwnika i utworzenie luk w jego liniach, które można było wykorzystać do rozbicia formacji. W tamtym okresie, gdy [[Jazda|kawaleria]] nie była jeszcze tak silna, rydwany z kosami uważano za najskuteczniejszą ofensywną broń do ataku na piechotę, pomimo tego że wymagały użyciapotrzebowały dużego i płaskiego terenu pola bitwy oraz dużo miejsca do manewrowania<ref name="AB" />. Dodatkowo konie ciągnące rydwan obciążony kosami i żołnierzami z ekwipunkiem, nie [[Galop (jeździectwo)|galopowały]] zbyt szybko stając się łatwiejszym celem dla przeciwnika który zasypywał je pociskami. Wierzchowce padały martwe w uprzężach, pociągając za sobą rydwany które koziołkowały, wyrzucając załogi w powietrze, a te konie które doznawały ran zbaczały z kursu, wpadały na sąsiednie rydwany i wywracały je. Zdarzało się także że konie wpadały w panikę i pędziły z powrotem w stronę swoich linii, tratując żołnierzy<ref name="MK" />.

Rydwan z kosami szybko okazał się bronią o ograniczonych zaletach taktycznych bo dobrze wyszkolona armia rozchodziła się, gdy rydwan się zbliżał, tworząc przestrzenie, przez które przejeżdżał, a następnie szybko zamykała się w zwartej formacji za sobą, pozwalając rydwanowi przejechać przez [[Szyk (ustalony porządek)|szyk]] bez powodowania wielu ofiar. Następnie otaczano żołnierzy w rydwanach eliminując ich z walki (przykład: persko-macedońska [[Bitwa pod Gaugamelą|bitwa]] pod [[Gaugamela|Gaugamelą]] w 331 p.n.e., w której wzięło udział 200 rydwanów). Dlatego od III wieku przedp.n.e. rydwan nasząz erąkosami został wyparty przez kawalerię która była bardziej zwrotna i elastyczna<ref name="AB" />.

* {{Cytuj stronę | url = http://adminstaff.vassar.edu/sttaylor/Cooley/ScythedChariot.html | tytuł = The Scythed Chariot | nazwisko = | imię = | autor = | autor link = | data = | rok = | miesiąc = | praca = | opublikowany = Vassar College | oznaczenie = | strony = | język = en | archiwum = | zarchiwizowano = | id = | cytat = | data dostępu = 2020-11-0809}}

* {{Cytuj stronę | url = http://www.universalleonardo.org/work.php?id=516 | tytuł = Scythed chariots - Biblioteca Reale Fol 1030 | nazwisko = | imię = | autor = | autor link = | data = | rok = | miesiąc = | praca = | opublikowany = Universal Leonardo | oznaczenie = | strony = | język = en | archiwum = | zarchiwizowano = | id = | cytat = | data dostępu = 2020-11-0809}}