|
=== nie ma odpowiedzi na to ===
{{Inne znaczenia|Legionów Jana Henryka Dąbrowskiego we Włoszech|[[Legiony Polskie]] – stronę ujednoznaczniającą}}
[[Plik:Jan Henryk Dabrowski 2.jpg|mały|Gen. Jan Henryk Dąbrowski na czele Legionów]]
[[Plik:Banner of 1th Polish Legion in Italy.JPG|mały|Sztandar 1 Legii Legionów Polskich we Włoszech]]
[[Plik:Soldier of Polish Legions in Italy.JPG|mały|Żołnierz Legionów Polskich we Włoszech]]
[[Plik:January Suchodolski - Wjazd generała Jana Henryka Dąbrowskiego do Rzymu.jpg|mały|Wjazd Jana Henryka Dąbrowskiego do [[Rzym]]u, obraz [[January Suchodolski|Januarego Suchodolskiego]]]]
[[Plik:Battle for Palm Tree Hill.jpg|mały|Bitwa na San Domingo, [[January Suchodolski]]]]
'''Legiony Polskie we Włoszech''' – polskie formacje wojskowe, tworzone na terenie współczesnych [[Włochy|Włoch]], których celem była walka o [[niepodległość]] Polski. Walczące u boku wojsk francuskich i włoskich w latach 1797–1807, utworzone z inicjatywy [[Jan Henryk Dąbrowski|Jana Henryka Dąbrowskiego]] przez Francuzów w północnych Włoszech.
== Legiony polskie posiłkujące Lombardię ==
Po [[III rozbiór Polski|III rozbiorze]] nastąpiła emigracja żołnierzy i oficerów z Polski do Włoch i Francji. Dzięki wpływom [[Napoleon Bonaparte|Napoleona]], za pośrednictwem [[Agencja (organizacja polityczna)|Agencji]] (polska organizacja emigracyjna założona w Paryżu po upadku powstania kościuszkowskiego w 1794) [[Jan Henryk Dąbrowski]] podpisał 9 stycznia 1797 umowę z nowym rządem [[Republika Transpadańska|Republiki Lombardzkiej]]. Współtwórcami Legionów byli [[Karol Otto Kniaziewicz|Karol Kniaziewicz]], [[Józef Wybicki]] i [[Antoni Amilkar Kosiński]].
Oddziały otrzymały nazwę Legionów Polskich. Mundury i sztandary były zbliżone do polskich, język komend i stopnie wojskowe również były polskie. Na szlifach widniał włoski napis ''Ludzie wolni są braćmi''. Kokardy przypięte do mundurów były trójkolorowe w nawiązaniu do rewolucji francuskiej symbolizującą sojusz i protekcję Republiki. Dąbrowski zagwarantował ochotnikom obywatelstwo lombardzkie z prawem powrotu do kraju, gdy Lombardia będzie już wolna i bezpieczna.
W maju 1797 w szeregach Legionów stanęło około 7 tys. żołnierzy, głównie Polaków przebywających na emigracji oraz polskich jeńców i dezerterów z armii austriackiej generała Dogoberta Wu w Mantui (6 tys. Polaków), wcielonych do niej uprzednio i zmuszanych do walki z Francuzami. Utworzone zostały dwie legie po 3 bataliony każda. W skład każdego batalionu wchodziło 10 kompanii, w tym (8 fizylierskich, 1 grenadierska, 1 strzelecka – stan kompanii: 125 żołnierzy). Dowódcą pierwszej legii był gen. Józef Wielhorski, drugiej gen. Franciszek Rymkiewicz. Dąbrowski wprowadził w legionach nowoczesny system dowodzenia na wzór francuski, zniósł kary cielesne, dał możliwość awansu również żołnierzom niemającym pochodzenia szlacheckiego, nakazał naukę czytania i pisania oraz pogłębianie wiedzy z historii Polski.
=== Polski korpus posiłkowy Republiki Cisalpińskiej ===
Początkowo Legiony walczyły u boku Napoleona. Pierwszy raz w kwietniu 1797 pod Rimini, Weroną i nad jeziorem Garda, w akcji przeciw zbuntowanemu ludowi włoskiemu. Po [[Pokój w Campo Formio|zawarciu pokoju z Austrią]] (w październiku tegoż roku w [[Campoformido|Campo Formio]]) przeistoczyły się w Korpus Posiłkowy [[Republika Cisalpińska|Republiki Cisalpińskiej]]. Część legionistów została wysłana do Rzymu, gdzie Francja obaliła wkrótce rządy papieskie. W listopadzie 1798 uczestniczyli oni w obronie [[Republika Rzymska (XVIII wiek)|Republiki Rzymskiej]]. Miesiąc później oddziały legionistów pod dowództwem Karola Kniaziewicza przyczyniły się do zwycięstwa Francuzów pod [[Civita Castellana]]. Potem brali udział w zwycięskiej ofensywie republikanów na [[Królestwo Neapolu]]. Następnie tłumili antyfrancuskie powstanie chłopskie w [[Republika Partenopejska|Republice Patrenopejskiej]], utworzonej w południowych Włoszech. Tu sformowano pułk jazdy istniejący potem pod różnymi nazwami, m.in. jako ułani nadwiślańscy.
W 1799 polscy legioniści (ok. 8 tys.) wzięli udział w walkach z wojskami [[II koalicja antyfrancuska|II koalicji antyfrancuskiej]]. W tym okresie legiony poniosły szereg porażek i ciężkie straty, np.: w bitwach pod Weroną, Magnano, w oblężonej Mantui, bitwach nad Trebbią i pod Novi. Straty pierwszej legii wynosiły 2 tys. zabitych i rannych; w drugiej legii, dowodzonej wówczas przez Dąbrowskiego, pozostało tylko 800 żołnierzy zdolnych do walki. W 1799 powstał nad Renem, dowodzony przez gen. Kniaziewicza, legion zwany [[Legia Naddunajska|naddunajskim]], a w 1800 Dąbrowski odbudował 6-tysięczny legion pod nazwą Pierwsza Polska Legia.
W tym czasie Francuzi odnosili kolejne zwycięstwa nad wojskami koalicji na wielu frontach, m.in.: pod Zurychem (Szwajcaria), Castricum (Holandia) w 1799 oraz pod Marengo (Włochy) i Hohenlinden (Bawaria) w 1800. Rosja poróżniona z Austrią i Wielką Brytanią wycofała się z koalicji antyfrancuskiej, a Austria zawarła [[Pokój w Lunéville|pokój z Francją w Lunéville]] w 1801, ale skończona wojna nie przyniosła jednak pozytywnego rozwiązania kwestii polskiej. To powodowało rozprzężenie w armii, zwątpienie, dochodziło do otwartej krytyki polityki Francji. Oficerowie podawali się do dymisji. Niewygodne Napoleonowi legie zostały wysłane na wyspę [[Haiti (wyspa)|Hispaniola]]/[[Haiti (wyspa)|San Domingo]] (obecnie [[Haiti]]) do tłumienia [[rewolucja haitańska|antyfrancuskiego powstania]] niewolników murzyńskich. Do Europy powróciło zaledwie kilkuset legionistów, którzy nie zostali zabici przez tubylców, nie zmarli wskutek chorób tropikalnych i nie osiedlili się w Ameryce. {{fakt|data=2014-08|Istnieją także przesłanki, iż znaczna część Legionów Polskich, widząc haitańską walkę wyzwoleńczą, odniosła się do historii swojego narodu i przyłączyła się do walki przeciwko dodatkowym siłom francuskim}}.
We Włoszech pozostała 1 półbrygada piechoty dawnych legionistów, przeformowana następnie w polski pułk piechoty oraz regiment jazdy (ułani nadwiślańscy).
Po zawarciu [[Pokój w Lunéville|pokoju w Lunéville]] Legia polska została 21 grudnia 1801 roku przekształcana w dwie półbrygady, które w 1802 roku wcielono do armii włoskiej jako oddziały posiłkowe pod nazwą ''Polacchi al soldo della Republica Italiana''. 1 pułkiem dowodził płk [[Józef Joachim Grabiński]], batalionami: I – [[Szymon Białowiejski]], II – [[Józef Chłopicki]], III - Świderski, IV – [[Stanisław Ignacy Jakubowski]]<ref>[[Henryk Stanisław Mościcki|Henryk Mościcki]]: Z dziejów masonerii w Legiach polsko-włoskich (1805 r.), w: [[Kwartalnik Historyczny]], t. LII 1938, z. 1, s. 34.</ref>.
W 1803 legioniści polscy jako wojsko najemne walczyli z Anglikami w Apuli, a w 1805 przyczynili się do zwycięstwa wojsk napoleońskich we Włoszech pod [[Bitwa pod Castelfranco|Castelfranco]]. Następnie w 1806 brali udział w walkach z ekspedycją sił brytyjskich w Kalabrii (południowe Włochy). W 1807 r. gdy armia napoleońska dotarła na Śląsk podczas wojny z Prusami, w [[Nysa|Nysie]], [[Prudnik]]u, [[Korfantów|Korfantowie]], [[Wrocław]]iu, [[Brzeg (miasto)|Brzegu]] z pozostałości Legionów utworzono Legię Polską (Legion Polski) która, gdy dotarła do Warszawy, została przemianowana na [[Legia Nadwiślańska|Legię Nadwiślańską]]. Wielu oficerów Legionów Polskich w czasach 1815-31 było podstawą armii Królestwa Polskiego i brało udział w nieudanym Powstaniu Listopadowym.
Później Napoleon także korzystał z polskich legionistów w wielu kampaniach, były to już jednak inne oddziały. Polscy legioniści walczyli po stronie Napoleona nawet po [[wojny napoleońskie#Kampania rosyjska|klęsce Napoleona]] w 1812 i odwrocie z Rosji. Potem Polacy uczestniczyli w wielu walkach, np. pod [[bitwa pod Lipskiem|Lipskiem]] w 1813 i pod [[bitwa pod Waterloo|Waterloo]] w 1815.
W Legionach polskich walczyło w sumie ok. 35 tys. ludzi, zginęło ok. 20 tys. Wykształciły one znakomitą kadrę przyszłych oficerów, były szkołą patriotyzmu i demokracji. Symbolem wiary w niepodległość stała się w 1797 pieśń legionistów napisana przez [[Józef Wybicki|Józefa Wybickiego]], zwana też ''[[hymn Polski|Mazurkiem Dąbrowskiego]]'', która w XX wieku została polskim hymnem narodowym.
== Ważniejsze bitwy z udziałem Legionów ==
* {{fakt|1 XII 1798 – Magliano. Brygada pod dowództwem Kniaziewicza zwyciężyła korpus wojsk Królestwa Neapolu.|data=2014-07}}
* 5 XII 1798 – Falari. Legioniści odparli atak wojsk Neapolu.
* 17-19 VI 1799 – [[bitwa nad Trebbią]] (dolina rzeki Trebbia). Legioniści u boku Francuzów walczyli z armią [[Aleksandr Suworow|Aleksandra Suworowa]]. Ponieśli znaczne straty, ale powstrzymały wojska rosyjsko-austriackie, a potem osłaniały odwrót Francuzów.
* 14 VI 1800 - [[bitwa pod Marengo]] – decydująca bitwa drugiej kampanii włoskiej Napoleona, stoczona z armią austriacką pod wodzą generała Michaela von Melasa.
* 3 XII 1800 – [[Bitwa pod Hohenlinden]]. Legia Naddunajska pod wodzą Kniaziewicza pomogła rozgromić wojska austriackie.
* 24 XI 1805 – [[Bitwa pod Castelfranco]]. Piechota pod dowództwem płk. Grabińskiego i jazda gen. Rożnieckiego pomogła rozbić i wziąć do niewoli austriacki korpus ks. De Rohan.
== Zobacz też ==
{{commonscat|Polish Legions in Italy}}
* [[Armia Księstwa Warszawskiego]]
* [[Mundur Legionów Polskich we Włoszech]]
* [[:Kategoria:Żołnierze Legionów Polskich 1797–1807|Żołnierze Legionów Polskich 1797–1807]]
* [[Hymn Polski]]
== Przypisy ==
{{Przypisy}}
== Bibliografia ==
* {{Cytuj książkę | nazwisko = Biegański| imię = Witold| nazwisko2 = Stawecki| imię2 = Piotr| nazwisko3 = Wojtasik| imię3 = Janusz| tytuł = Historia wojskowości polskiej. Wybrane zagadnienia| wydawca = Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej| miejsce = Warszawa| data =1972| rozdział = Sztuka wojenna Legionów Polskich| nazwisko r =Pachoński| imię r = Jan|odn=tak}}
* {{Cytuj książkę | nazwisko = Sikorski (red. naukowy)| imię = Janusz| autor link =Janusz Sikorski (historyk)|tytuł = Zarys dziejów wojskowości polskiej do roku 1864. Tom II (1648-1864)|wydawca = Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej| miejsce =Warszawa| data =1966| rozdział =Wojskowość polska w dobie Legionów i Księstwa Warszawskiego 1795-1815| nazwisko r = Pachoński| imię r = Jan|autor r link = Jan Pachoński|odn=tak}}
* ''Skrypt historyczny Stowarzyszenia Historycznego Legionów Polskich i Legii Polsko-Włoskiej w Nysie'', Nysa 2010, pod red. Marek Szczerski, kpt. Tomek.
== Linki zewnętrzne ==
* [http://www.napoleon.org.pl/index.php/wojska-epoki-napoleonskiej/armia-ksiestwa-warszawskiego/501-legiony-polskie Legiony Polskie we Włoszech]
* {{wolnelektury|Pieśń Legionów Polskich we Włoszech|piesn-legionow-polskich-we-wloszech}}
{{Legiony Polskie 1797–1807}}
{{Wojsko Polskie}}
[[Kategoria:Legiony Polskie 1797–1807|!]]
[[Kategoria:Polska pod zaborami]]
[[Kategoria:Wojsko I Cesarstwa Francuskiego]]
[[Kategoria:Hasła kanonu polskiej Wikipedii]]
{{DEFAULTSORT:nie ma odpowiedzi}}
| 