Igo Sym: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Linia 2:
|imię i nazwisko = Igo Sym
|grafika = Igo Sym.jpg
|opis grafiki =
|prawdziwe imię i nazwisko = Karol Antoni Juliusz Sym
|data urodzenia = [[3 lipca]] [[1896]]
Linia 10:
|zawód = [[aktor]]
|współmałżonek = [[Helena Fałat]]
|lata aktywności =
|zespół artystyczny =
|nagrody =
|odznaczenia =
|commons = Category:Igo Sym
|wikicytaty =
|www =
}}
[[Plik:Szpieg w masce (Jerzy Leszczyński, Igo Sym, 1933).jpg|thumb|[[Jerzy Leszczyński]] i Igo Sym (z prawej) w scenie filmu ''[[Szpieg w masce]]'' (1933)]]
Linia 28:
Był synem [[Polacy|Polaka]], [[Antoni Sym (leśnik)|Antoniego Syma]], i [[Austriacy|Austriaczki]], Julii Seppi. Brat biochemika [[Ernest Sym|Ernesta]] i [[Fred Sym|Alfreda]] (1894–1973) – również aktora i kompozytora muzyki poważnej.
W [[I wojna światowa|I wojnie światowej]] walczył cztery lata w szeregach [[Armia Austro-Węgier|Armii Austro-Węgier]], dosłużył się stopnia [[porucznik]]a. Po odzyskaniu przez [[II Rzeczpospolita|Polskę]] niepodległości służył w [[piechota|piechocie]] do 1921. Następnie pracował jako urzędnik. 20 czerwca 1920 w [[Warszawa|Warszawie]] ożenił się z Heleną Ritą Zdzisławą Fałatówną, córką [[Julian Fałat|Juliana]], z którą miał syna, Juliana Piotra. Małżeństwo zakończyło się rozwodem w 1923. Julian Piotr Sym zmarł na zapalenie opon mózgowych w wieku siedmiu lat w 1929, a dwa lata później matka chłopca Helena Niemczewska (po rozwodzie z Symem wyszła za mąż za adwokata Mariana Niemczewskiego) popełniła samobójstwo{{odn|Roman Włodek|: Igo Sym (1896-1941)}}{{odn|
=== Okres międzywojenny ===
Sym był absolwentem Instytutu Filmowego, prywatnej szkoły aktorstwa filmowego [[Wiktor Biegański|Wiktora Biegańskiego]]{{odn|Tadeusz Lubelski|
Na początku [[Lata 30. XX wieku|lat 30.]], po zdaniu egzaminu aktorskiego w Polsce, zaangażował się w warszawskich teatrach rewiowych „Banda” i „Hollywood”. Od tego czasu rzadko, jak na wcześniejszą sławę filmowego [[amant]]a, występował na dużym ekranie. Pojawiał się głównie w drugoplanowych rolach, prawdopodobnie z powodu kłopotów z bezbłędnym opanowaniem [[Język polski|języka polskiego]], co w epoce kina dźwiękowego stało się dla aktorów koniecznym wymogiem{{odn|Tadeusz Lubelski|
=== II wojna światowa ===
Po wybuchu [[II wojna światowa|II wojny światowej]] Sym pozostał w Warszawie. Podczas [[Obrona Warszawy (1939)|obrony miasta]] pracował w Straży Obywatelskiej: kopał rowy przeciwlotnicze, wydobywał rannych spod gruzów. Po [[Kapitulacja Warszawy (1939)|kapitulacji stolicy]] i rozpoczęciu działań [[Okupacja niemiecka ziem polskich (1939–1945)|władz okupacyjnych]] na początku pracował w magistracie jako tłumacz i w wojskowej komendanturze rejestrującej pojazdy{{odn|
Jeszcze przed wojną sądzono, że Sym był agentem [[Abwehra|Abwehry]], ale do kwietnia 1940 wywiad ZWZ nie znalazł na to dowodów{{odn|Janina Hera|: ''Losy aktorów w Generalnym Gubernatorstwie''}}. Dopiero 12 lipca 1940, po czwartym zbadaniu sprawy Syma, stwierdzono niezbicie jego współpracę z Niemcami{{odn|Mirosław Derecki|: ''Roman Niewiarowicz contra Igo Sym''}}. Śledztwo w tej sprawie, na zlecenie „dwójki”, prowadził [[Roman Niewiarowicz]], reżyser Teatru Komedia, potem w podziemiu oficer wywiadu ofensywnego WW-72 (Wywiad Wschód), noszący pseudonim „Łada”
Pod koniec 1939 Sym rozpoczął współpracę z okupantem, proponując odbudowę środowiska teatralnego w Warszawie.
Wbrew opinii z okresu wojny, nie przyczynił się do aresztowania ukrywającej się [[Hanka Ordonówna|Hanki Ordonówny]], ale też odmówił pomocy w jej uwolnieniu{{odn|Anna Mieszkowska|: ''Hanka Ordonówna''}}. Udało mu się uzyskać zwolnienie z obozu niemieckiego dla jego brata Alfreda, powołując się na jego austriackie pochodzenie{{odn|
=== Wyrok na Syma ===
W dniu 5 marca 1941 z oskarżenia prokuratora [[Tadeusz Dyzmański|Tadeusza Dyzmańskiego]] za współpracę z okupantem [[Wojskowy Sąd Specjalny]] ZWZ wydał wyrok śmierci na Syma. Dokument wyroku nie zawierał opisu materiału dowodowego, uzasadnienia wyroku oraz składu orzekającego{{odn|
* ppor. Bohdan Rogoliński, ps. „Szary”, dowódca grupy
* ppor. [[Roman Rozmiłowski]], ps. „Zawada”
* kpr. Wiktor Klimaszewski, ps. „Mały”
Porucznik „Zawada” tak opisywał zamach w wywiadzie dla konspiracyjnego pisma „Demokrata” w sierpniu 1944{{r|Kunert}}:
{{CytatD|[Sym] mieszkał na czwartym piętrze przy [[Ulica Mazowiecka w Warszawie|ul. Mazowieckiej]] 10. O godzinie 7.10 zapukaliśmy do drzwi.<br />
Więcej informacji na temat okoliczności śmierci Igo Syma przekazała sąsiadka Symów Aniela Lawińska, żona aktora i reżysera [[Ludwik Lawiński|Ludwika Lawińskiego]]. Kiedy wykonawcy wyroku udali się do mieszkania Syma, znajdowali się w nim oprócz aktora jego matka Julianna oraz brat Fred z żoną. Kilka godzin przed śmiercią Igo Sym odebrał bowiem z dworca swojego starszego brata, którego udało mu się uwolnić z Oflagu. To właśnie bratowa Syma, a nie służąca, otworzyła drzwi wykonawcom wyroku
<ref>Rozmowę z „Zawadą” przeprowadził dziennikarz [[Powstanie warszawskie|powstańczej]] gazety „Demokrata” 26 sierpnia 1944 w Warszawie. Cztery dni po opublikowaniu rozmowy ppor. Rozmiłowski został ciężko ranny na posterunku obserwacyjnym w gmachu [[PAST]]-y przy ul. Zielnej 37/39 i zmarł z ran 3 września 1944</ref>.}}▼
▲Więcej informacji na temat okoliczności śmierci Igo Syma przekazała sąsiadka Symów Aniela Lawińska, żona aktora i reżysera [[Ludwik Lawiński|Ludwika Lawińskiego]]. Kiedy wykonawcy wyroku udali się do mieszkania Syma, znajdowali się w nim oprócz aktora jego matka Julianna oraz brat Fred z żoną. Kilka godzin przed śmiercią Igo Sym odebrał bowiem z dworca swojego starszego brata, którego udało mu się uwolnić z Oflagu. To właśnie bratowa Syma, a nie służąca, otworzyła drzwi wykonawcom wyroku<ref>L. Lawiński, ''Aczkolwiek'', Londyn 1963, ss. 87–89.</ref><ref>R. Niewiarowicz, ''Prawda o Igo Symie'', „Tygodnik Powszechny” 1946, nr 14.</ref>. Igo Sym został z honorami niemieckimi pochowany 12 marca 1941 na [[Cmentarz Powązkowski w Warszawie|cmentarzu Powązkowskim]]{{odn|Władysław Bartoszewski|: ''1859 dni Warszawy''}}.
=== Represje niemieckie ===
Zamach wywarł bardzo duże wrażenie w środowisku niemieckim, ale też Niemcy wykorzystali też ten
Tuż po zamachu rozplakatowano [[List gończy|listy gończe]] za aktorami podejrzewanymi o udział w akcji – małżeństwem [[Irena Górska-Damięcka|Ireną Górską]] i [[Dobiesław Damięcki|Dobiesławem Damięckim]], gdyż ktoś doniósł specjalnej grupie dochodzeniowej „Mordkommision Igo Sym”, że Damięcki w barze aktorów w podziemiach [[Teatr Polski im. Arnolda Szyfmana w Warszawie|Teatru Polskiego]] opowiadał w niewybredny sposób, co Polacy myślą o obnoszącym się ze swoją pozycją Symie. Na tej podstawie gestapo powiązało ich z zamachem i aktorska para do końca wojny musiała się ukrywać{{r|eteatr}}.
== Opinie ==
Przygotowując wykonanie wyroku, Roman Niewiarowicz proponował otruć Igo Syma, motywując to obawą przed niemieckim odwetem. Komenda Główna ZWZ ponowiła rozkaz zastrzelenia, zaznaczając, że w tym wypadku właśnie chodzi o silny wstrząs dla społeczeństwa i danie dowodu, że polskie władze podziemne działają{{r|Kunert}}{{odn|
Generał Kazimierz Sosnkowski 21 marca 1941 napisał z Londynu list do generała Stefana Grota-Roweckiego z żądaniem wyjaśnień, czy ''organizacja wojskowa ma coś wspólnego z tym faktem'' i przypomniał, że ''wyroki śmierci wydane przez sądy kapturowe związku podlegają zatwierdzeniu przez Delegata Rządu''. Zwrócił też uwagę na to, aby przy każdej tego typu akcji ''… rozważyć, czy nie lepiej poniechać tego rodzaju aktów terroru, jak zabójstwo Igo Syma, ze względu na ofiary, jakie za sobą pociągają''{{odn|Armia Krajowa w dokumentach 1939–1945}}.
Opinia aktorki Marii Malickiej o Igo Symie przedstawiona w 1986{{odn|Maciej Nowak|: '' Po tylu latach wszystko wraca''}}:
Linia 72 ⟶ 71:
* 1926: ''[[O czym się nie myśli]]'' jako kompozytor Orlicz
* 1926: ''[[Die Pratermizzi]]''
* 1927: ''Sąd polowy w Sanoku''
* 1927: ''[[Kochanka Szamoty]]'' jako Jerzy Szamota
* 1927: ''Die Beichte des Feldkuraten / Das Feldgericht von Gorlice''
Linia 114 ⟶ 113:
== Odniesienia w kulturze masowej ==
* Igo Sym jako symbol amanta pojawia się w piosence ''Co temu winien Zygmuś, że jest taki śliczny?'' z rewii pt. ''Pieniądze dla wszystkich''
{{CytatD|Co temu winien Zygmuś, że jest taki śliczny?<br />
On jest, jak Igo Sym, Nowarro, Chevalier<br />
A że w kobietach wzbudza zapał erotyczny<br />
Co temu winien jest nasz Zygmuś, pytam się!}}
* Podobny wydźwięk ma tekst piosenki ''Moja gwiazda'' z rewii ''Parada gwiazd'' (1930)
{{CytatD|Jak Chaplin krok<br />
Jak Mozżuchin wzrok<br />
A tors, jak Rod La Rocque<br />
Lub Igo Sym}}
* Aktor został uwieczniony jako symbol uwodziciela w przedwojennej piosence ''Czy umiesz gwizdać Joanno?''
{{CytatD|Nie ma takiej rzeczy, której ty nie znałabyś:<br />
umiesz czyścić, prać, pływać, w golfa grać,<br />
szyć sukienki, konno jeździć, nosem puszczać dym<br />
i uwodzić tak, jak Igo Sym.}}
* Jako symbol amanta filmowego pojawia się także w piosence ''Nikodem'' (1933) śpiewanej przez [[Tadeusz Faliszewski|Tadeusza Faliszewskiego]]
{{CytatD|Nikodem, Nikodem<br />
Nie równaj nawet się z Bodem<br />
Przy tobie Bodo i Igo Sym<br />
Też są byle kim}}
* Aktor jest pierwowzorem jednego z bohaterów filmu ''[[Miłość ci wszystko wybaczy (film)|Miłość ci wszystko wybaczy]]'' (1981) w reżyserii [[Janusz Rzeszewski|Janusza Rzeszewskiego]]. W filmie nie pada nazwisko aktora, jedynie imię. W jego postać wcielił się [[Piotr Garlicki]]
* Sym jest też pierwowzorem bohatera filmu ''[[Oszołomienie]]'' (1988) w reżyserii [[Jerzy Sztwiertnia|Jerzego Sztwiertni]] o nazwisku Chris Sten. Rolę tę zagrał [[Wojciech Wysocki]]
* Wyrok na Symie jest tematem pierwszego odcinka serialu ''[[Ludzie i bogowie]]'' (2020) w reżyserii [[Bodo Kox
== Uwagi ==
{{Uwagi|
▲<ref name="Zaw">Rozmowę z „Zawadą” przeprowadził dziennikarz [[Powstanie warszawskie|powstańczej]] gazety „Demokrata” 26 sierpnia 1944 w Warszawie. Cztery dni po opublikowaniu rozmowy ppor. Rozmiłowski został ciężko ranny na posterunku obserwacyjnym w gmachu [[PAST]]-y przy ul. Zielnej 37/39 i zmarł z ran 3 września 1944.</ref>
}}
== Przypisy ==
{{Przypisy
<ref name="eteatr">Stanisław Marczak-Oborski: [http://www.e-teatr.pl/pl/artykuly/9633.html ''Egzekucja Igo Syma''], [w:] ''Teatr czasów wojny'', „Kalendarz Teatralny”, 1991.]<!-- SPRAWDŹ TO MIEJSCE! (NIESPAROWANE NAWIASY KWADRATOWE) --></ref>▼
<ref name="GDB">{{cytuj pismo|tytuł=Artykuł filmowy|url=http://www.pbc.rzeszow.pl/dlibra/docmetadata?id=4858|czasopismo=[[Głos Drohobycko-Borysławski|Głos Drohobycko-Borysławsko-Samborski]]|strony=5|data=nr 43 z 22 października 1927}}</ref>
<ref name="Joa">{{cytuj stronę|url=https://staremelodie.pl/piosenka/2331/Czy_umiesz_gwizdac_Joanno|tytuł=Czy umiesz gwizdać Joanno?|opublikowany=StareMelodie.pl|data dostępu=2021-01-18}}</ref>
<ref name="Kunert">Andrzej K. Kunert: ''Likwidacja Igo Syma''.</ref>▼
<ref name="l&b">{{cytuj stronę|url=https://filmpolski.pl/fp/index.php?film=1249485|tytuł=Ludzie i bogowie|opublikowany=filmpolski.pl|data dostępu=2021-01-10}}</ref>
<ref name="LL">L. Lawiński, ''Aczkolwiek'', Londyn 1963, s. 87–89.</ref>
<ref name="Mgw">{{cytuj stronę|url=https://staremelodie.pl/piosenka/3391/Moja_gwiazda|tytuł=Moja gwiazda|opublikowany=StareMelodie.pl|data dostępu=2021-01-18}}</ref>
<ref name="mww">{{cytuj stronę|url=https://filmpolski.pl/fp/index.php?film=121032|tytuł=Miłość ci wszystko wybaczy|opublikowany=filmpolski.pl|data dostępu=2021-01-10}}</ref>
<ref name="MZ">{{cytuj stronę|url=https://kultura.onet.pl/wywiady-i-artykuly/igo-sym-masz-lotrze-za-polske/llce0jr|tytuł=Masz, łotrze, za Polskę!|autor=Mateusz Zimmerman|data=2020-08-03|opublikowany=onet.pl|data dostępu=2021-01-10}}</ref>
<ref name="Nik">{{cytuj stronę|url=https://staremelodie.pl/piosenka/122/Nikodem|tytuł=Nikodem|opublikowany=StareMelodie.pl|data dostępu=2021-01-18}}</ref>
<ref name="osz">{{cytuj stronę|url=https://filmpolski.pl/fp/index.php?film=122757|tytuł=Oszołomienie|opublikowany=filmpolski.pl|data dostępu=2021-01-10}}</ref>
<ref name="staedeli">Thomas Staedeli: [http://www.cyranos.ch/smsym-e.htm ''Portrait of the actor Igo Sym'']. {{lang|en}}.</ref>▼
<ref name="szpieg">[http://www.e-teatr.pl/pl/artykuly/112415.html ''Ostatnia rola Syma – egzekucja szpiega''], e-teatr.pl,
<ref name="w24">[http://www.wiadomosci24.pl/artykul/wyrok_na_8222_kanalii_8221_igo_symie_w_1941_roku_201505.html ''Wyrok na „Kanalii” – Igo Symie w 1941 roku''], wiadomosci24.pl, dostęp: 2011-07-06.</ref>
<ref name="Zyg">{{cytuj stronę|url=https://staremelodie.pl/piosenka/269/Co_temu_winien_Zygmus_ze_jest_taki_sliczny|tytuł=Co temu winien Zygmuś, że jest taki śliczny?|opublikowany=StareMelodie.pl|data dostępu=2021-01-18}}</ref>
▲<ref name=staedeli>Thomas Staedeli: [http://www.cyranos.ch/smsym-e.htm ''Portrait of the actor Igo Sym'']. {{lang|en}}</ref>
▲<ref name=Kunert>Andrzej K. Kunert: ''Likwidacja Igo Syma''.</ref>
▲<ref name=szpieg>[http://www.e-teatr.pl/pl/artykuly/112415.html ''Ostatnia rola Syma – egzekucja szpiega''], e-teatr.pl, dostęp 18 lutego 2012.</ref>
▲<ref name=eteatr>Stanisław Marczak-Oborski: [http://www.e-teatr.pl/pl/artykuly/9633.html ''Egzekucja Igo Syma''], [w:] ''Teatr czasów wojny'', „Kalendarz Teatralny”, 1991.]</ref>
}}
== Bibliografia ==
* {{Cytuj
* {{Cytuj
* {{Cytuj
* {{Cytuj
* {{Cytuj
* {{Cytuj
* {{Cytuj
* {{Cytuj
* {{Cytuj
* {{
* {{Cytuj|odn=tak|autor=[[Tadeusz Wittlin
▲* {{ Cytuj |odn=tak| autor=Roman Włodek | tytuł= Igo Sym (1896-1941), aktor filmowy, kabaretowy, teatralny, dyrektor teatru | opublikowany=Polski Słownik Biograficzny| wolumin= 46| miejsce= Kraków | data= 2009-2010 |url= https://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/igo-sym-1896-1941-aktor-filmowy-kabaretowy-teatralny-dyrektor-teatru}}
* {{Cytuj|
▲* {{Cytuj|odn=tak|autor=Tadeusz Wittlin | tytuł= Pieśniarka Warszawy. Hanka Ordonówna i jej świat |miejsce= Londyn | data=1985 | isbn=8370211445}}
* {{Cytuj|odn=tak|autor=Maciej Nowak|
▲* {{Cytuj| odn=tak |tytuł=Armia Krajowa w dokumentach 1939–1945 | wolumin= I, cz. 2. Wrzesień 1939 – czerwiec 1941| wydanie=II |wydawca= Instytut Pamięci Narodowej i Studium Polski Podziemnej – Instytut Polski i Muzeum gen. Sikorskiego w Londynie | miejsce= Warszawa| data= 2015| s=891}}
* {{Cytuj|odn=tak|autor=[[Irena Górska-Damięcka]]|tytuł=Wygrałam życie|wydawca=Prószyński i S-ka|miejsce=Warszawa|data=1997|s=93|isbn=8371807783}}
▲* {{Cytuj|odn=tak|autor=Maciej Nowak| tytuł= Po tylu latach wszystko wraca. Rozmowa z Marią Malicką (2)| czasopismo= Teatr |data=1986| numer=3| url= http://www.hypatia.pl/web/pageFiles/attachments/1263/teatr-nr-3-marzec-1986compressed.pdf}}
* {{Cytuj
* {{Cytuj|odn=tak|autor=
* {{Cytuj|odn=tak|autor=
* {{
* {{Cytuj|odn=tak|autor=Mirosław Derecki|tytuł=Wyrok
== Linki zewnętrzne ==
|