Pakt wileński: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
drobne techniczne |
link |
||
Linia 1:
'''Pakt wileński''' ([[28 listopada]] [[1561]] roku) – drugi układ pomiędzy arcybiskupem ryskim [[Wilhelm Hohenzollern (1498–1563)|Wilhelmem Hohenzollernem]]<ref>Adam Jankiewicz, Inflanty i Księstwo Kurlandii i Semigalii – inflanckie „Prusy” trochę inaczej, kilka uwag o zapomnianej Unii Wileńskiej 1561 roku, w: ''Miscellanea Historico-Archivistica'' Tom XX, 2013, s. 22.</ref>, landmistrzem [[Gotthard Kettler|Gotthardem Kettlerem]] i stanami inflanckimi, na mocy którego [[Inflanty]] poddały się [[Zygmunt II August|Zygmuntowi II Augustowi]] jako królowi polskiemu i wielkiemu księciu litewskiemu. Księstwo Inflanckie formalnie przyłączono do [[Wielkie Księstwo Litewskie|Wielkiego Księstwa Litewskiego]]<ref>''Codex diplomaticus Regni Poloniae et Magni Ducatus Lituaniae'' [http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/doccontent?id=62119 T. 5], Wilno 1759, s. 238.</ref><ref>''Zbiór pamiętników o dawnej Polszcze z rękopismów ...'', [https://books.google.pl/books?id=StZbAAAAcAAJ&pg=PA17&lpg=PA17&dq=PAKTA+SUBJECTIONIS+TERRARUM+LIWONIAE,+Pakta+poddania+si%C4%99,+mi%C4%99dzy+Najja%C5%9Bniejszym+Zygmuntem+Augustem&source=bl&ots=6qzDCG_F2_&sig=ACfU3U3i9gfqLp-PUSu4QtWiVwt2ebCJBg&hl=pl&sa=X&ved=2ahUKEwjA1rHIib3lAhVC-qQKHXwfBe0Q6AEwCnoECAcQAQ#v=onepage&q=PAKTA%20SUBJECTIONIS%20TERRARUM%20LIWONIAE%2C%20Pakta%20poddania%20si%C4%99%2C%20mi%C4%99dzy%20Najja%C5%9Bniejszym%20Zygmuntem%20Augustem&f=false T. 2], Lipsk 1839, s. 17 – 24.</ref>. Tylko Ryga uchyliła się od zawarcia traktatu, ponieważ żądała bezwarunkowego poddania się Polsce, ponieważ uważała, że Litwa nie jest w stanie zabezpieczyć jej interesów. Król przyrzekł, że na najbliższym sejmie koronnym przeprowadzi przyłączenie Inflant do Polski, zagwarantował wolność wyznania i dotychczasowe prawa, prerogatywy i swobody. Namiestnikiem królewskim został Kettler i otrzymał w dziedziczne lenno Inflanty na lewym brzegu [[Dźwina|Dźwiny]] ([[Księstwo Kurlandii i Semigalii|księstwo lenne]]). W konsekwencji paktu przeprowadzono [[sekularyzacja|sekularyzację]] zakonu. [[Ryga|Rygę]] i resztę Inflant wcielono do Polski jako [[Księstwo Zadźwińskie]] (formalnie od [[1566]]).
'''Pierwszy pakt wileński''' zawarto 31 sierpnia 1559 roku między zakonem kawalerów mieczowych a Litwinami. Na jego mocy mistrz zakonu [[Gotthard Kettler]] oddawał całe Inflanty pod ochronę Zygmunta Augusta ''in fidem, clientelam et proprietatem'', który ze swej strony przejmował w imieniu własnym i swoich następców obronę przed Moskwą oraz otrzymywał jako rekompensatę zwrot kosztów wojny. Jako poręczenie zwrotu tych kosztów zakon oddał królowi południowo-wschodnią część kraju ''„od [[Druja|Drui]] do [[Aizkraukle|Aszerady]] (Ascheraden)”'', z zamkami [[Dyneburg]]iem, [[Lucyn]]em, Rzeżycą, Zelburgiem i Bawskiem oraz należącymi do tych zamków ziemiami i prawem wykupu za 100 tys. złotych. Podobnie arcybiskup odstąpił królowi zamki Marienhausen i Lenewarth z prawem wykupu za 100 tys. złotych. Sojusz miał zabezpieczyć [[Liwonia|Liwonię]] przed zagrożeniem ze strony Moskwy, jednak pomimo pomocy Mikołaja Radziwiłła Kettler nie był w stanie zapobiec okupacji większości Liwonii przez wojska moskiewskie, co wywoływało niezadowolenie z litewskiej pomocy. Na skutek tego biskup ozylijski Jan Monichhausen sprzedał w czerwcu 1559 roku królowi duńskiemu Fryderykowi terytorium biskupie (większa część wysp [[Sarema|Ozylia]] i [[Hiuma|Dago]] oraz zachodnia część północnej Estonii). Podobnie [[Tallinn|Rewel]] oddał się pod ochronę Szwecji. Z powodu nieudolności Litwinów w obronie ich kraju stany inflanckie z landmistrzem Kettlerem, arcybiskupem Wilhelmem i miastem Rygą postanowiły w 1561 roku zawrzeć nowy pakt tym razem rozszerzony o Koronę Królestwa Polskiego<ref>[[Henryk Łowmiański]], ''Polityka Jagiellonów'', Wyd. Poznańskie, Poznań 1999, s. 571.</ref>.
Układ wileński zaowocował wybuchem [[I wojna północna|północnej wojny siedmioletniej]].
| |||