Operacja Allied Force: Różnice pomiędzy wersjami

 

27 kwietnia generał [[Charles Guthrie]], szef sztabu [[British Army|armii brytyjskiej]], dokonał podsumowania dotychczasowych działań lotnictwa Sojuszu w Jugosławii{{odn|Marszałek|2009|s=80–106}}:

[[Plik:Taszar Air Base - aerial view.JPEG|thumb|left|300px|[[Baza sił powietrznych Taszár]] na terytorium [[Węgry|Węgier]]]]

28 kwietnia został przeprowadzony kolejny skoordynowany atak na serbskie lotnisko wojskowe w Podgoricy, z użyciem 30 lotniczych środków rażenia przeciwko celom utwardzonym, jak schronom, instalacjom paliwowym, stacjom radarowym oraz zaparkowanym w umocnieniach samolotom i śmigłowcom. Podczas tego ataku, po raz pierwszy w operacji Allied Force użyto kierowaną bombę [[GBU-28|GBU-28 Bunker-buster]] o [[Kaliber broni|wagomiarze]] 4700 funtów (2131 kg). Bomba ta została zrzucona przez F-15E, którego zadaniem było zniszczenie ukrytego w podziemnym schronie samolotu oraz wyposażenia technicznego ukrytego w bunkrze{{odn|Lambeth|2001|s=38–56}}. Krótko potem został przeprowadzony atak na narodowe centrum dowodzenia w Belgradzie – wielopiętrową instalację ukrytą ponad 30 metrów pod powierzchnią ziemi{{odn|Lambeth|2001|s=38–56}}, o którym wiadomo było także, że stanowi okazjonalnie miejsce schronienia prezydenta Miloševicia{{odn|Richter|1999}}. Centrum to wyposażone było w instalacje komunikacyjne i medyczne, przestrzeń życiową oraz zapasy żywności na ponad miesiąc{{odn|Lambeth|2001|s=38–56}}. Jego konstrukcja przewidywała pomieszczenie całego najwyższego jugosłowiańskiego dowództwa wojskowego, wysokich urzędników ministerstwa obrony i przedstawicieli innych władz cywilnych{{odn|Lambeth|2001|s=38–56}}.

[[Plik:Ostruznica Highway Bridge.jpg|thumb|Most zniszczony przez bombardowanie NATO]]

Obiekty atakowane podczas Allied Force można podzielić na dwie grupy. Pierwszą z nich były obiekty stacjonarne, w tym mosty, elektrownie, rafinerie, magazyny paliw, linie komunikacyjne oraz przemysł zbrojeniowy. Zdaniem ekspertów przygotowujących raport dla Kongresu Stanów Zjednoczonych, zniszczenie tych obiektów było konieczne celem zredukowania potencjału wojskowego Jugosławii. Utrudniało ponadto uzupełnianie zasobów oraz rekonstrukcję sił zbrojnych. Dzięki uderzeniom na tego rodzaju cywilne cele, Sojuszowi Północnoatlantyckiemu udało się obniżyć o 40% zdolności produkcyjne jugosłowiańskiego przemysłu dokonującego napraw [[Bojowy wóz piechoty|bojowych wozów piechoty]], o 50% możliwości produkcyjne materiałów wybuchowych, o 65% zdolności produkcji amunicji oraz o 20% możliwości składowania i wykonywania napraw samolotów wojskowych{{odn|Nardulli|Perry|Pirnie|Gordon IV|2002|s=32–56}}. Samoloty NATO zniszczyły linie kolejowe prowadzące do Kosowa oraz mosty na Dunaju w Nowym Sadzie, umyślnie jednak nie atakowało 6 mostów na tej rzece w samym Belgradzie (trzy drogowe, dwa kolejowe i jeden kolejowo-drogowy){{odn|Nardulli|Perry|Pirnie|Gordon IV|2002|s=32–56}}. Znacznie jednak trudniejsze było niszczenie drugiej grupy celów, określanych jako mobilne. Oprócz oczywistych trudności związanych z różnicą czasu pomiędzy wykryciem celu a faktycznym wykonaniem uderzenia, w trakcie którego cel mógł zmienić położenie, zwalczanie celów tego rodzaju wiązało się z trudnościami w zakresie potwierdzania ich zniszczenia. 16 września 1999 roku, generałowie Clark oraz John Curley stwierdzili{{odn|Nardulli|Perry|Pirnie|Gordon IV|2002|s=32–56}}:

Dodali następnie, że w trakcie operacji Allied Force przeprowadzono 3000 misji uderzeniowych, z których prawie 2000 zakończyło się zrzuceniem broni. Według generała Wesleya Clarka, dowództwo NATO nie zakładało jednak faktycznego zniszczenia nawet połowy zaatakowanych celów – co natomiast było sukcesem NATO, to zmuszenie Serbów do ukrycia swojego sprzętu, co czyniło go bezużytecznym{{odn|Nardulli|Perry|Pirnie|Gordon IV|2002|s=32–56}}. Generał Curley podczas spotkania z dziennikarzami, wyjaśnił sposoby potwierdzania zniszczenia celów ruchomych{{odn|Nardulli|Perry|Pirnie|Gordon IV|2002|s=32–56}}:

Specjalni funkcjonariusze oceniający Sojuszu osobiście udali się w 429 różnych lokalizacji wskazanych w raportach pilotów. Odnaleźli tam stosunkowo niewiele szczątków całkowicie zniszczonego wyposażenia bojowego, przykładowo – w zakresie broni pancernej szczątków zaledwie 26 czołgów. Generał stwierdził jednak, że NATO ma wiele dowodów na szybkie usuwanie przez Serbów utraconego sprzętu z miejsca jego zniszczenia{{odn|Nardulli|Perry|Pirnie|Gordon IV|2002|s=32–56}}. Co więcej, według raportów załóg samolotów, sprzęt zniszczony w jakimś miejscu, następnego dnia już się tam nie znajdował{{odn|Nardulli|Perry|Pirnie|Gordon IV|2002|s=32–56}}.

 

 

Operacja Allied Force osiągnęła swe cele, i z tego punktu widzenia należy uznać ją za sukces. W jej wyniku Serbowie zaprzestali czystek etnicznych, wycofali z Kosowa jednostki wojskowe, do prowincji tej wprowadzono w zamian lądowe siły pokojowe NATO{{odn|Marszałek|2009|s=217–226}}. Czynnikami determinującymi oblicze operacji reagowania kryzysowego są jednakże nie tylko jej efekty, lecz duże znaczenie odgrywają w nich legalność i legitymizacja, te zaś w przypadku operacji Allied Force do dnia dzisiejszego są przedmiotem sporów w gronie ekspertów w zakresie bezpieczeństwa międzynarodowego{{odn|Marszałek|2009|s=217–226}}. Jak stwierdził raport niezależnej Międzynarodowej Komisji w sprawie Kosowa{{odn|Zajadło|2005|s=15–30}}:

Operację Allied Force można uznać za szczególny przypadek zarówno w aspekcie legalności, jak i legitymizacji{{odn|Zajadło|2005|s=15–30}}. Sprawa Kosowa podzieliła nie tylko członków Rady Bezpieczeństwa ONZ, ale groziła nawet pęknięciem w samym NATO. Słusznie przypuszczano, że na interwencję w Kosowie nie wyraziłyby zgody Rosja oraz Chiny. Wymóg osiągnięcia konsensusu był i wciąż pozostaje czynnikiem hamującym w podejmowaniu tak trudnych decyzji jak te o podjęciu operacji wojskowych z użyciem przemocy zbrojnej na terytorium obcego państwa. Z rezolucji nr [[Rezolucja Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 11244|1244]]<ref>[https://undocs.org/S/RES/1244(1999) United Nations Security Council Resolution 1244]</ref> trudno wywieść potępienie operacji powietrznej Allied Force, brak jest jednak w niej wyraźnej autoryzacji ''post factum'' dla tej operacji{{odn|Zajadło|2005|s=15–30}}. Przesłanki te wywołały pytania grona ekspertów, tak cywilnych, jak i wojskowych, czy NATO miało prawo do podjęcia tak represyjnej i intensywnej operacji, co do której decyzję powinna podjąć Rada Bezpieczeństwa ONZ, a jak wiadomo, Rada nie podjęła takiej decyzji{{odn|Marszałek|2009|s=217–226}}. Decydenci polityczni Sojuszu, przekonywali jednak, że nieskuteczność ONZ w rozwiązywaniu sytuacji kryzysowych powodowała, iż interwencja powietrzna w sytuacji postępującego kryzysu humanitarnego stała się jedynym dostępnym i racjonalnym rozwiązaniem, co jest czynnikiem legitymizującym operację{{odn|Marszałek|2009|s=217–226}}. Bezdyskusyjne jednak pozostaje, że decyzja o siłowym rozwiązaniu konfliktu w Kosowie została podjęta przez Radę Północnoatlantycką bez wymaganego upoważnienia Rady Bezpieczeństwa ONZ, co stanowiło wyraźne naruszenie postanowień Karty Narodów Zjednoczonych{{odn|Marszałek|2009|s=217–226}}. W konsekwencji operację powietrzną uznano w świetle prawa międzynarodowego za agresję w stosunku do suwerennego państwa{{odn|Marszałek|2009|s=217–226}}. Sojusz nie mógł w tej sytuacji powoływać się ani na artykuł 51 Karty Narodów Zjednoczonych określający [[prawo do samoobrony]], ani też na ustalenia rozdziału VII tej Karty mówiący o działaniach Rady Bezpieczeństwa w razie zagrożenia lub naruszenia pokoju bądź aktu agresji. Co więcej, do podjęcia operacji wojskowej nie upoważniała także [[Konwencja ONZ w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa|konwencja o zakazie ludobójstwa]] z 1948 roku, która stwarza podstawę prawną do karania jedynie osób fizycznych, a nie państw{{odn|Marszałek|2009|s=217–226}}.