Organdyna: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
pojęcie zbyt często powtarzane |
dodatkowe uźródłowienie |
||
Linia 1:
{{Czy wiesz do artykułu|1}}
{{nie mylić z|[[organtyna|organtyną]] – tkaniną syntetyczną}}
[[Plik:Vestido_organdi_niña_decada_40_detalle_lou.jpg|thumb|240px|Organdynowa sukienka dziewczęca (lata 40. XX wieku).]]
{{commonscat|Organdy}}
Linia 10 ⟶ 11:
== Wykończenie ==
[[Plik:Girl's_Dress_LACMA_M.67.35.2.jpg|thumb|230px|Sukienka dziewczęca uszyta z drukowanej organdyny (około 1860 roku) w zbiorach [[Los Angeles County Museum of Art]].]]
Cienką tkaninę organdynową usztywniano w procesie krochmalenia<ref name="WSO"/><ref name="R"/> ([[Apretura|apreturowania]]). W drugiej połowie XVIII wieku używano w tym celu [[krochmal]]u z ziaren pszenicy, później zaś, zwłaszcza w pierwszej połowie XIX stulecia, [[Mąka ziemniaczana|mąki ziemniaczanej]]. W manufakturach niefarbowane tkaniny moczono w gorącym, a następnie ostudzonym krochmalu<ref name="WS">{{Cytuj książkę|imię r=Walery|nazwisko r=Sobisiak|rozdział=''Płóciennictwo wraz z powroźnictwem i sieciarstwem''|autor=(red.) Janina Kamińska|autor2=Irena Turnau|autor link2=Irena Turnau|tytuł=Zarys historii włókiennictwa na ziemiach polskich do końca XVIII wieku|wydawca=Zakład Narodowy im. Ossolińskich|miejsce=Wrocław|rok =1966|strony=398|isbn=}}</ref>, pierwotnie w kadziach, a w XIX wieku maszynowo w krochmalarkach i napawarkach, w których organdynę zanurzano w roztworach krochmalu, [[Gliceryna|gliceryny]], [[mydła]] i [[Ultramaryna|ultramaryny]]. Poprzez krochmalenie organdyna uzyskiwała nie tylko pewną sztywność, ale i połysk oraz dodatkowe wybielenie, stając się też tkaniną miłą w dotyku i przyjemną w noszeniu<ref name="MM1">{{Cytuj książkę|rozdział=''Krochmalenie''|autor=Marta Michałowska|tytuł=Leksykon włókiennictwa. Surowce i barwniki, narzędzia i maszyny, techniki i technologie, wyroby i dziedziny|wydawca=Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków|miejsce=Warszawa|rok=2006|strony=207–208|isbn=83-922906-5-8}}</ref>.
Inną metodą wykończenia organdyny, stosowaną w XX wieku, było opalizowanie<ref name="MM"/>, które powodowało zmianę struktury włókna. Tkaninę poddawano działaniu [[Kwas siarkowy|kwasu siarkowego]] lub [[Odczynnik Schweizera|amoniakalnego roztworu miedzi]], w temperaturze ujemnej, po uprzednim potraktowaniu jej [[Wodorotlenek sodu|ługiem sodowym]] i rozciągnięciu ([[merceryzowanie]]). Proces ten usztywniał tkaninę, zwiększał jej przezroczystość i połysk oraz nadawał materiałowi większą wytrzymałość<ref name="MM2">{{Cytuj książkę|rozdział=''Merceryzowanie''|autor=Marta Michałowska|tytuł=Leksykon włókiennictwa. Surowce i barwniki, narzędzia i maszyny, techniki i technologie, wyroby i dziedziny|wydawca=Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków|miejsce=Warszawa|rok=2006|strony=237|isbn=83-922906-5-8}}</ref><ref name="MM3">{{Cytuj książkę|rozdział=''Opalizowanie''|autor=Marta Michałowska|tytuł=Leksykon włókiennictwa. Surowce i barwniki, narzędzia i maszyny, techniki i technologie, wyroby i dziedziny|wydawca=Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków|miejsce=Warszawa|rok=2006|strony=261|isbn=83-922906-5-8}}</ref>.
== Odzież damska ==
Linia 22 ⟶ 23:
Od roku 1914 modne były letnie sukienki z [[Draperia|drapowanej]] organdyny, jednokolorowe lub w paski<ref name="ADK2">{{Cytuj książkę|rozdział=''Okres 2. Lata 1908-1914''|nazwisko=Dziekońska-Kozłowska|imię=Alina|tytuł=Moda kobieca XX wieku|wydawca=Wydawnictwo Arkady|miejsce=Warszawa|rok=1964|strony=125|isbn=978-83-213-4500-0}}</ref>. Tkanina ta była popularna od lat 10. XX wieku obok innych bawełnianych, takich jak [[batyst]], [[etamina]], [[krepon]] i [[satyna]]<ref name="MM"/><ref name="ADK3">{{Cytuj książkę|rozdział=''Okres 3. Lata 1915-1923''|nazwisko=Dziekońska-Kozłowska|imię=Alina|tytuł=Moda kobieca XX wieku|wydawca=Wydawnictwo Arkady|miejsce=Warszawa|rok=1964|strony=171|isbn=978-83-213-4500-0}}</ref>. W latach 30. XX stulecia szyto z niej m.in. [[Krynolinka (suknia)|krynolinki]] – suknie balowe o dopasowanym staniku i szerokich, zwiewnych [[Spódnica|spódnicach]] naszywanych rzędami [[Falbana|falbanek]], które wykonywano najczęściej z białej organdyny<ref name="SMN">{{Cytuj książkę|nazwisko=Sowina|imię=Barbara|nazwisko2=Możdżyńska-Nawotka|imię2=Małgorzata|autor link2=Małgorzata Możdżyńska-Nawotka|tytuł=Ubiory kobiece 1840-1939|wydawca=Wydawnictwo Naukowe PWN|miejsce=Wrocław|rok=1999|strony=21, 66, 153|isbn=978-83-01-17253-4}}</ref>. W latach 1934–1935 tkanina zyskała wielką popularność. Noszono wykonane z niej stroje, stosując gładki lub [[Krepowanie|krepowany]], jasny bądź jednobarwny materiał w drobny rzucik, np. kwiatowy, paseczki lub kratkę. Z organdyny szyto sukienki wiosenne i letnie, ale również modele wieczorowe i toalety balowe<ref name="ADK5">{{Cytuj książkę|rozdział=''Okres 5. Lata 1930-1939''|nazwisko=Dziekońska-Kozłowska|imię=Alina|tytuł=Moda kobieca XX wieku|wydawca=Wydawnictwo Arkady|miejsce=Warszawa|rok=1964|strony=265, 268|isbn=978-83-213-4500-0}}</ref><ref>{{Cytuj pismo|autor=V.|tytuł=Pod znakiem organdyny|czasopismo=Kobieta w świecie i w domu. Dwutygodnik poświęcony życiu domowemu i modom|rok=1934|wolumin=X|numer=8|strony=1|issn=}}</ref>.
Organdynę stosowano i do wyrobu drobnych elementów odzieży, także w XIX-wiecznych [[Stroje ludowe w Polsce|odświętnych ubiorach chłopskich]], gdzie pojawiał się np. ''kołnierzyk białogłowski organtynowy obszywany szlaczką siatkową w deseń i gwiazdki''<ref name="R">{{Cytuj książkę|nazwisko=Ruszel|imię=Krzysztof|tytuł=Sprawy chłopskie przed sądem dominialnym w Nienadowej w latach 1806–1843|wydawca=Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej|miejsce=Rzeszów|rok=1989|strony=55|isbn=83-03-02974-6}}</ref>.
== Inne zastosowania ==
Linia 28 ⟶ 29:
Tkaninę wykorzystywano także do wzmocnienia nakryć głowy, ubiorów kobiecych<ref name="WSO"/> czy innych materiałów, np. plecionek<ref name="DUMS"/>.
Wyrabiano z niej firanki i zasłony<ref>{{Cytuj książkę|autor=Lucy D. Taylor|tytuł=Know Your Fabrics. Standard Decorative Textiles and Their Uses|wydawca=John Wiley and Sons|miejsce=New York|rok =1951|strony=13-14|isbn=}}</ref>, także ofiarowywane do świątyń, jak np. znana z [[Suchowola|Suchowoli]] XIX-wieczna różowa zasłona ołtarzowa z organdyny ''z kwiatem w wierzchu różnego koloru jedwabiem wyszytym''<ref name="MMS">{{Cytuj książkę|autor r=Aneta Kułak|autor2 r=Grzegorz Ryżewski|rozdział=''Historia parafii suchowolskiej''|autor=(red.) Mariusz Zemło|tytuł=Małe miasta. Społeczność|wydawca=Wydawnictwo KUL|miejsce=Lublin-Supraśl|rok =2011|strony=97|isbn=978-83-7702-172-9}}</ref>.
Z organdyny w XIX wieku wykonywano również osłony [[Pszczelarstwo|pszczelarskie]], szyjąc z farbowanego na popielato lub czarno materiału o szerokości 80-100 cm rodzaj komina, który przyszywano do słomianego kapelusza lub ściągając go gumką albo sznurkiem, zakładano na nakrycie głowy, drugi brzeg siatki wkładając pod ubranie<ref name="BART">{{Cytuj pismo|autor=B.C.|tytuł=Nauka hodowania pszczół|czasopismo=Bartnik postępowy. Pismo poświęcone pszczelnictwu i ogrodnictwu|=wolumin=5|strony=68|rok=1875|issn=}}</ref><ref name="PSZCZ">{{Cytuj pismo|autor=|tytuł=Wygodna siatka|czasopismo=Bartnik postępowy. Pismo poświęcone pszczelnictwu i ogrodnictwu|=wolumin=14|strony=214|rok=1879|issn=}}</ref>.
| |||