|
|www =
}}
'''Stary [[Włocławek|włocławski]] cmentarz żydowski''' – został założony w [[1830]] r.<ref>Strona internetowa ''Cmentarz żydowski we Włocławku'' [http://www.kirkuty.xip.pl/wloclawek.htm]</ref><ref>Burchard podaje nieznaną datę powstania cmentarza</ref> Znajdował się na terenie dzisiejszego Zespołu Szkół Budowlanych oraz Centrum Doskonalenia i Edukacji przy ul. Nowomiejskiej 25 (dawna ul. Żałobna)<ref>''Przewodnik ilustrowany po Włocławku'', pod red. Stanisława Jankowskiego, Włocławek 1922 – [[:Plik:Plan miasta Wloclawka - 1922.jpg|plan miasta Włocławka]]; mapa topograficzna w skali 1:100 000 ''Pas 38 Słup 28 Włocławek'', Wojskowy Instytut Geograficzny, Warszawa 1930 [http://maps.mapywig.org/m/WIG_maps/series/100K_300dpi/P38_S28_WLOCLAWEK_300dpi.jpg]; hitlerowska mapa topograficzna w skali 1:25 000 ''3380 Leslau'', 1944 [http://maps.mapywig.org/m/German_maps/series/025K_TK25/3380_Leslau_1944_UMK_orig.jpg]</ref>. Patrząc od strony północnej cmentarz zaczynał się przy ulicy Nowomiejskiej, a kończył w pobliżu niedziałającej już linii kolejowej prowadzącej do [[Zakłady Celulozowo-Papiernicze im. Juliana Marchlewskiego we Włocławku|Fabryki Celulozy]] (patrz zdjęcie obok), zajmował powierzchnię 2,5 ha<ref name="Kazimierz Urban">Kazimierz Urban, ''Cmentarze żydowskie, synagogi i domy modlitwy w Polsce w latach 1944-1966 (wybór materiałów)'', Kraków 2006, s. 446</ref>. Teren cmentarza wchodził w skład utworzonego w [[1940]] r. [[getto włocławskie|getta żydowskiego]]<ref>Tomasz Kawski, ''Kujawsko-dobrzyńscy Żydzi w latach 1918-1950'', Toruń 2006, s. 256; Aneta Baranowska, ''Żydzi włocławscy i ich zagłada 1939–1945'', Toruń 2008, s. 82; strona internetowa [[Jewish Virtual Library]] [http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/judaica/ejud_0002_0021_0_21012.html]</ref>. Podczas okupacji niemieckiej co cenniejsze pod względem rodzaju kamienia [[macewa|macewy]] hitlerowcy wywieźli w sobie znane miejsce, resztę cmentarza, po wojnie, rozkradła miejscowa ludność. Był w znacznej mierze zniszczony, pozostawał jednak ogrodzony i czynny. Jeszcze w latach 1946–1950 pochowano na nim 4 osoby, o czym informuje notatka urzędowa Serafina Kiryłowicza z Urzędu do Spraw Wyznań, sporządzona 31 marca 1953 roku przy okazji pierwszych zabiegów w sprawie ostatecznej likwidacji cmentarza<ref name="Kazimierz Urban" />. Nie została wykonana [[ekshumacja]] zwłok znajdujących się na obszarze rekreacyjno-sportowym ZSB, trudno dziś ustalić jak przebiegała powojenna ekshumacja na terenie, który zabudowano. Przebieg likwidacji innych dawnych cmentarzy włocławskich każe domniemywać, że szczątki pochowanych przewiezione na wytyczony nowy cmentarz żydowski przy Al. Chopina zostały odkryte na starym cmentarzu podczas wyrównywania terenu i wznoszenia budynków. Wiele lat wcześniej, w listopadzie [[1945]] r. z dwóch grobów ekshumowano zwłoki 42 nieznanych osób<ref>Jan Sziling, ''Z dziejów Włocławka w latach okupacji niemieckiej (1939–1945)'', [w:] ''Włocławek. Dzieje miasta'', pod red. Jacka Staszewskiego, t. II, Włocławek 2001, s. 386-387</ref>. 15 czerwca [[2001]] r. przed budynkiem ZSB uroczyście odsłonięto tablicę upamiętniającą getto włocławskie<ref>Strona internetowa ''Dzieje Włocławskiego Towarzystwa Naukowego''[http://web.archive.org/web/20160505033212/http://www.wtn.pl/wiecej.htm]</ref>. Na tablicy znajduje się taki oto napis w języku polskim i hebrajskim: „Na tym terenie Niemcy stworzyli getto, z którego w roku 1942 deportowali obywateli polskich narodowości żydowskiej do obozów zagłady”. Tereny starego cmentarza żydowskiego nie są wpisane do rejestru zabytków<ref>[http://www.archiwum.bip.um.wlocl.pl/pliki/studium/studium_tekst.pdf Wykaz obiektów zabytkowych wpisanych do gminnej ewidencji zabytków]</ref> i nie są w żaden sposób oznaczone na działce (cmentarz znajduje się wyłącznie pod ziemią i na mapach historycznych), w związku z czym w 2011 r. miasto potraktowało działkę jako najzwyklejszy obszar inwestycyjny i na terenie byłego cmentarza zleciło budowę [[Orlik 2012|Orlika 2012]]<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.archiwum.bip.um.wlocl.pl/index.php?sit=1037 | tytuł = Moje Boisko Orlik 2012. Budowa zespołów boisk przy Zespole Szkół nr 11 we Włocławku przy ul. Papieżka oraz Zespole Szkół Budowlanych we Włocławku przy ul. Nowomiejskiej | nazwisko = Sosiński | imię = Jakub | data = 2011-02-01 | opublikowany = archiwalna strona Biuletynu Informacji Publicznej Urzędu Miasta Włocławek | język = pl | archiwum = http://web.archive.org/web/20140814154905/http://www.archiwum.bip.um.wlocl.pl/index.php?sit=1037 | zarchiwizowano = 2014-08-14 | data dostępu = 2018-02-16}}</ref>.
'''Nowy cmentarz żydowski''' powstał w latach sześćdziesiątych [[XX wiek|XX]] wieku przy Al. Chopina jako wydzielona, ogrodzona murem i na co dzień zamykana na klucz część cmentarza komunalnego<ref>Rozmowa przeprowadzona z p. Abramem Szteinem (wieloletni przewodniczący lokalnego [[Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Żydów w Polsce|Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Polsce]]) oraz Mirosław Golon, ''Żydzi we Włocławku po II wojnie światowej'', [w:] „Zapiski Kujawsko-Dobrzyńskie”, t. XIII: Mniejszości narodowe na Kujawach wschodnich i w Ziemi Dobrzyńskiej, Włocławek 1999, s. 285-286.</ref><ref>Burchard podaje jako datę powstania wiek XIX alternatywnie z XX</ref>. Na powierzchni 0,1 ha<ref>Burchard podaje 0,06 ha</ref> zachowało się około 20 [[nagrobek|nagrobków]]. Na cmentarzu znajduje się także pomnik poświęcony pamięci ofiar włocławskiego getta i zniszczonego starego cmentarza, umieszczono na nim taki oto napis w języku polskim i jidysz: „Tu spoczywają prochy ofiar włocławskiego getta oraz tych, których pochowano na zdewastowanym podczas okupacji hitlerowskiej cmentarzu żydowskim. Cześć ich pamięci!”
|
