Prehistoria: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Nie podano opisu zmian Znaczniki: Wycofane usuwanie dużej ilości tekstu (filtr nadużyć) Z urządzenia mobilnego Z wersji mobilnej (przeglądarkowej) |
m Wycofano edycje użytkownika 37.248.155.36 (dyskusja). Autor przywróconej wersji to 188.147.40.10. Znacznik: Wycofanie zmian |
||
Linia 1:
{{Dopracować|źródła=2019-11}}
'''Prehistoria''', '''prahistoria''' ([[łacina|łac.]] ''præ'' – przedrostek oznaczający uprzedniość, „przed”, „wcześniej”) – najdłuższy okres dziejów ludzkości, od pojawienia się na Ziemi [[Homo habilis|człowieka zręcznego]], do powstania [[pismo|pisma]]. Badanie tego okresu możliwe jest jedynie metodami [[archeologia|archeologicznymi]]. Na terenach [[Afryka|Afryki]] zaczyna się około 2 mln lat temu razem z pojawieniem się ''[[Homo habilis]]'', na terenie [[Europa|Europy]] około 1 mln lat temu, natomiast na innych terenach z momentem pojawienia się [[Człowiek rozumny|człowieka rozumnego]]. Dzieli się na sześć podstawowych epok – daty w nawiasach nakładają się na siebie, ze względu na to, że na różnych terenach epoki te zaczynały się i kończyły w różnym czasie:
* [[epoka kamienia]] – (ok. 2 mln lat – 3400/2000 p.n.e.)
** [[paleolit]] – (ok. 2 mln lat – ok. 11000 p.n.e.)
** [[mezolit]] – (ok. 10000 – ok. 5000 p.n.e.)
** [[neolit]] – (ok. 9000 – ok. 3400/2000 p.n.e.)
* eneolit/[[chalkolit]]/epoka miedzi – (ok. 6000 – ok. 3400/2000 p.n.e.)
* [[epoka brązu]] – (ok. 3400 – ok. 1200/750 p.n.e.)
* [[epoka żelaza]] – (ok. 1200 p.n.e. do starożytności)
Powyższa datacja jest próbą zniwelowania różnic wynikających z [[asynchronizm rozwojowy|asynchronizmu rozwojowego]], czyli nierównomiernego rozwoju różnych obszarów w tym samym czasie. Na przykład mezolit wystąpił tylko na ziemiach europejskich, a w [[Mezopotamia|Mezopotamii]] po paleolicie nastał od razu neolit. Epoka żelaza na ziemiach polskich rozpoczęła się ok. 750 r. p.n.e. (datę ustalono dzięki badaniom w osadzie kultury łużyckiej w [[Biskupin (stanowisko archeologiczne)|Biskupinie]]), w obu [[Ameryka]]ch dopiero po [[1492]], zaś w Australii dopiero na przełomie XVIII i XIX w. Stosowana przez polskich naukowców chronologia obejmuje terytoria [[Nizina Środkowoeuropejska|Niżu Środkowoeuropejskiego]].
Występujący na ziemiach europejskich eneolit na ziemiach Bliskiego Wschodu przyjmuje nazwę chalkolitu i pokrywa się z okresem powstawania pierwszych organizmów [[protopaństwo]]wych. Nie wszyscy prehistorycy uznają eneolit/chalkolit za autonomiczny okres prehistorii, wielu uznaje go za schyłkowy etap neolitu.
Prehistoria (prahistoria) kończy się wraz z wynalezieniem [[pismo|pisma]], co dla każdej kultury działo się w innym momencie. Pismo powstało jako daleka konsekwencja [[rewolucja neolityczna|rewolucji neolitycznej]], która poprzez zwiększenie ilości produkowanej żywności spowodowała występowanie nadwyżek produktów rolniczych i przemysłowych oraz zmianę struktury społecznej i przejście z ustroju rodowego na klasowy, co determinowało sporządzanie spisów administracyjnych i inwentaryzacyjnych. Niektóre kultury nie poznały nigdy pisma; żyjące w ten sposób obecnie lub do niedawna noszą nazwę kultur pierwotnych.
Badaniem prehistorii (prahistorii) zajmuje się [[archeologia pradziejowa]]. Szczególnym jej działem, zajmującym się badaniem szczątków kostnych wymarłych człekokształtnych i człowiekowatych jest [[paleoantropologia]] i antropologia fizyczna.
== Różnice między prahistorią a prehistorią ==
Terminy „prahistoria” i „prehistoria” nie są całkiem jednoznaczne. Przedrostek „pra-” nie oznacza uprzedności, tak jak przedrostek „pre-”, lecz wskazuje na kontynuację. Podkreśla tym samym nierozerwalność prahistorii i historii. Od lat panują spory odnośnie do nazewnictwa omawianej epoki. Nazwę „prahistoria” promuje głównie poznański ośrodek naukowy, który wykazuje jego większą poprawność językową ([[Instytut Prahistorii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza]]). Termin „prehistoria” forsują przede wszystkim naukowcy krakowscy, którzy powołują się na tradycję przedwojenną. Prahistoria, z definicji, obejmuje okres od pojawienia się hominidów (ok. 7 mln lat temu), natomiast prehistoria także bezpośrednio poprzedzający to wydarzenie okres geologiczny.
| |||