Wikipedia

Kościół św. Wojciecha w Gawłuszowicach: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
drobne techniczne, int., jęz.
Linia 72:
 
== Położenie ==
Kościół znajduje się centrum wsi, w pobliżu skrzyżowania [[Droga wojewódzka nr 982|drogi wojewódzkiej nr 982]] z drogą z Gawłuszowic do Mielca. Przed kościołem znajduje się duży parking, przy nim pomnik [[Święty Wojciech|św. Wojciecha]].<ref name=":2" />. W pobliżu znajduje się także plebania z 1863, wpisana do rejestru zabytków województwa podkarpackiego 2.09.2009 pod numerem A-340<ref name="Rejestr zabytków" />. Podczas [[powstanie styczniowe|powstania styczniowego]] była ona punktem zbornym, z którego major [[Edward Dunajewski]] wyruszył na pomoc powstańcom<ref name=":0">{{Cytuj książkę|nazwisko=Kulczycki|imię=Czesław|tytuł=Mielec i okolice|rok=2004|wydawca=P.U.W. „ROKSANA”|miejsce=Krosno|strony=89|isbn=83-7343-147-0}}</ref>.▼
 
▲Kościół znajduje się centrum wsi, w pobliżu skrzyżowania [[Droga wojewódzka nr 982|drogi wojewódzkiej nr 982]] z drogą z Gawłuszowic do Mielca. Przed kościołem znajduje się duży parking, przy nim pomnik [[Święty Wojciech|św. Wojciecha]].<ref name=":2" /> W pobliżu znajduje się także plebania z 1863, wpisana do rejestru zabytków województwa podkarpackiego 2.09.2009 pod numerem A-340<ref name="Rejestr zabytków" />. Podczas [[powstanie styczniowe|powstania styczniowego]] była ona punktem zbornym, z którego major [[Edward Dunajewski]] wyruszył na pomoc powstańcom<ref name=":0">{{Cytuj książkę|nazwisko=Kulczycki|imię=Czesław|tytuł=Mielec i okolice|rok=2004|wydawca=P.U.W. „ROKSANA”|miejsce=Krosno|strony=89|isbn=83-7343-147-0}}</ref>.
 
== Historia ==
Kościół fundacji [[Maksymilian Hieronim Ossoliński|Maksymiliana Hieronima]] i [[Michał Sieciech Ossoliński|Michała Sieciecha]] [[Ossolińscy herbu Topór|Ossolińskich]] zbudowany został w 1677<ref name=":1">{{Cytuj pismo|nazwisko = Kamiński|imię = Krzysztof|tytuł = Modrzewiowa świątynia|czasopismo = Skarby Podkarpackie|wolumin = 2 (9)/2008|wydanie = |strony = 9|data = 2008|wydawca = Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju i Promocji Podkarpacia „Pro Carpathia”|miejsce = Rzeszów|issn = 1898-6579|url = http://skarbypodkarpackie.pl/download/Z2Z4L3NrYXJieXBvZGthcnBhY2lhL3BsL3NwX2xpc3RhX2N6YXNvcGlzbS80MQ/09_2_skarby.pdf}}</ref>. Prace ciesielskie wykonali Stanisław Karkutowicz z Cichej oraz Stanisław Praskowic, snycerskie zaś Woyciech Maykowski<ref>{{Cytuj książkę|nazwisko = Gąsiewski|imię = Włodzimierz|tytuł = Leksykon Ziemi Mieleckiej, przewodnik historyczno-turystyczny|rok = 2006|wydawca = Agencja Wydawnicza „Promocja”|miejsce = Mielec|strony = 165|isbn = 83-87549-23-1}}</ref>. Jest trzecim kościołem w historii parafii<ref name=":1" />. Pierwszy kościół zbudowano w 1215 w miejscu, w którym według legendy nauczał [[Święty Wojciech|św. Wojciech]]<ref>{{Cytuj pismo|nazwisko = Kownacka|imię = Katarzyna|tytuł = Parafia młoda – mimo upływu lat|czasopismo = Gość Sandomierski|wolumin = 28/563|wydanie = |strony = VIII|data = 2005-07-10|wydawca = |miejsce = Sandomierz|issn = |url = http://gosc.pl/files/old/gosc.pl/zalaczniki/2005/07/12/1121120090/1121120122.pdf}}</ref>. Biskup [[Mikołaj Oborski]] pobłogosławił go 2 października 1685 r. W 1871 r. kościół przebudowano: Zbudowano wolnostojącą dzwonnicę w kształcie arkady, a pełniącą do tej pory tę funkcję wieżę kościoła rozebrano i postawiono w jej miejscu kruchtę. W latach 1968-1975 kościół przeszedł generalny remont.▼
 
▲Kościół fundacji [[Maksymilian Hieronim Ossoliński|Maksymiliana Hieronima]] i [[Michał Sieciech Ossoliński|Michała Sieciecha]] [[Ossolińscy|Ossolińskich]] zbudowany został w 1677<ref name=":1">{{Cytuj pismo|nazwisko = Kamiński|imię = Krzysztof|tytuł = Modrzewiowa świątynia|czasopismo = Skarby Podkarpackie|wolumin = 2 (9)/2008|wydanie = |strony = 9|data = 2008|wydawca = Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju i Promocji Podkarpacia „Pro Carpathia”|miejsce = Rzeszów|issn = 1898-6579|url = http://skarbypodkarpackie.pl/download/Z2Z4L3NrYXJieXBvZGthcnBhY2lhL3BsL3NwX2xpc3RhX2N6YXNvcGlzbS80MQ/09_2_skarby.pdf}}</ref>. Prace ciesielskie wykonali Stanisław Karkutowicz z Cichej oraz Stanisław Praskowic, snycerskie zaś Woyciech Maykowski<ref>{{Cytuj książkę|nazwisko = Gąsiewski|imię = Włodzimierz|tytuł = Leksykon Ziemi Mieleckiej, przewodnik historyczno-turystyczny|rok = 2006|wydawca = Agencja Wydawnicza „Promocja”|miejsce = Mielec|strony = 165|isbn = 83-87549-23-1}}</ref>. Jest trzecim kościołem w historii parafii<ref name=":1" />. Pierwszy kościół zbudowano w 1215 w miejscu, w którym według legendy nauczał [[Święty Wojciech|św. Wojciech]]<ref>{{Cytuj pismo|nazwisko = Kownacka|imię = Katarzyna|tytuł = Parafia młoda – mimo upływu lat|czasopismo = Gość Sandomierski|wolumin = 28/563|wydanie = |strony = VIII|data = 2005-07-10|wydawca = |miejsce = Sandomierz|issn = |url = http://gosc.pl/files/old/gosc.pl/zalaczniki/2005/07/12/1121120090/1121120122.pdf}}</ref>. Biskup [[Mikołaj Oborski]] pobłogosławił go 2 października 1685 r. W 1871 r. kościół przebudowano: Zbudowano wolnostojącą dzwonnicę w kształcie arkady, a pełniącą do tej pory tę funkcję wieżę kościoła rozebrano i postawiono w jej miejscu kruchtę. W latach 1968-1975 kościół przeszedł generalny remont.
 
== Architektura ==
 
=== Bryła budynku ===
 
Linia 86 ⟶ 83:
 
=== Wystrój wnętrza ===
 
==== [[Polichromia]] ====
Pokrywająca cały strop oraz ściany świątyni polichromia ornamentalna została wykonana w 1924 roku przez [[Wlastimil Hofman|Vlastimila Hofmana]]<ref name=":1" />, odnowiona zaś w latach 1975–1976 przez Marię Cichorzewską-Drabik, Kompozycja polichromii jest ciągła, bez podziału na część ołtarzową i nawową<ref name=":4">{{Cytuj stronę|url = http://web.archive.org/web/20150419062046/http://www.parafiagawluszowice.pl/?page_id=42|tytuł = Kościół Parafialny|autor = |data dostępu = 2015-04-26|opublikowany = Parafia p.w. św. Wojciecha w Gawłuszowicach|język = }}</ref>. Dominujące kolory: brązy, ugry, zieleń chromowa oraz spłowiałe błękity tworzą zgaszoną kolorystykę harmonizującą z zabytkowym wnętrzem świątyni. Większość namalowanych ornamentów i symboli jest mocno uproszczona, schematyczna, malowana jakby z użyciem szablonów<ref name=":4" />. Wyjątek stanowi umieszczony na północnej ścianie prezbiterium wizerunek [[Jezus Chrystus|Chrystusa]] stojącego w wypełnionej krwią kamiennej, czworobocznej studni, z której trzema kanalikami wypływa woda. Chrystus przedstawiony jest z rozłożonymi ramionami, na głowie ma [[Korona cierniowa|koronę cierniową]] oraz [[perizonium]] na biodrach. Otoczony jest pnączami winnego grona, nad znajduje się napis: „Dla ciebie człowiecze dał Bóg przekłuć sobie ręce, nodze obie krew święta szła z Boga na zbawienie Tobie”. Wizerunek ten nawiązuje do uważanych za starotestamentową zapowiedź [[Eucharystia (sakrament)|eucharystii]] [[Werset|wersetówwerset]]ów z [[Księga Izajasza|Księgi Izajasza]] (Iz, 63, 2) oraz [[Księga Rodzaju|Księgi Rodzaju]] (Ks. Rodz., 49, 11)<ref name=":4" />. Na ścianach prezbiterium znajdują się także medaliony z symbolami ewangelistów. Po stronie północnej są to anioł i byk, a po stronie południowej: lew i orzeł<ref name=":4" />. Tematykę polichromii pokrywającej strop kościoła stanowią symbole związane z prawdami wiary. Od ołtarza głównego w kierunku chóru, po stronie północnej są to: grecka litera [[alfa]], [[monogram]] AMR (Ave Maria Regina), gołębica (symbol [[Duch Święty|Ducha Świętego]]), korona (symbol [[Maria z Nazaretu|Marii]] jako królowej), trzy kłosy zboża (symbolizują one przemianę ciała w chleb oraz [[Zmartwychwstanie Jezusa|zmartwychwstanie]]), kotwica (nawiązuje do Navis Ecclesiae, statku symbolizującego Kościół), a po stronie południowej: grecka litera [[omega]], monogram [[Chrystogram|IHS]], kielich pomiędzy słońcem i księżycem (symbol [[Ostatnia Wieczerza|Ostatniej Wieczerzy]], a także jako kielich cierpienia modlitwy Chrystusa w [[GetsemaniOgród Oliwny|Ogrójcu]]), skrzyżowane klucze (symbol pełnomocnictwa, jakiego udzielił [[Piotr Apostoł|św. Piotrowi]] Jezus Chrystus), dłoń w geście błogosławieństwa, róża z napisem CARITAS (symbolizują cierpienie i miłosierdzie [[Matka Boża|Matki Bożej]])<ref name=":4" />. Symbole te umieszczone są w ciemnych, zaokrąglonych na bokach [[Medalion (architektura)|medalionach]], obwiedzione są dookoła koronkowymi obłokami oraz wychodzącymi z nich promieniami. Medaliony znajdują się w 12 prostokątnych polach obwiedzionych [[Bordiura|bordiuramibordiura]]mi z przekształconego ornamentu [[Astragal|astragalowegoastragal]]owego. W narożnikach pól znajdują się stylizowane kwiaty oraz liście [[Akant|akantuakant]]u<ref name=":4" />. Zarówno w nawie, jak i w prezbiterium ściany między pilastrami ozdobione są stanowiąca obramowanie dla okien ostrołukową arkadę, ściętą na szczycie, w górnej części ozdobionej gwiazdą, po bokach zaś bluszczopodobną wicią roślinną<ref name=":4" />.
 
==== [[Ołtarz]]e ====
Linia 97 ⟶ 93:
 
==== [[Ambona (architektura)|Ambona]] ====
Podwieszana ambona, której korpus w kształcie dzwonu podzielony jest [[lizena]]mi pochodzi z II połowy XVIII wieku. Przykryta jest [[Baldachim|baldachimembaldachim]]em z [[Lambrekin|lambrekinamilambrekin]]ami<ref name=":0" /><ref name=":3">{{Cytuj pismo|nazwisko = Kamiński|imię = Krzysztof|tytuł = Modrzewiowa świątynia|czasopismo = Skarby Podkarpackie|wolumin = 2 (9)/2008|wydanie = |strony = 10|data = 2008|wydawca = Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju i Promocji Podkarpacia „Pro Carpathia”|miejsce = Rzeszów|issn = 1898-6579|url = http://skarbypodkarpackie.pl/download/Z2Z4L3NrYXJieXBvZGthcnBhY2lhL3BsL3NwX2xpc3RhX2N6YXNvcGlzbS80MQ/09_2_skarby.pdf}}</ref>. Krzyż, znajdujący się na ambonie został dodany w XIX wieku<ref name=":3" />.
 
==== [[Chrzcielnica]] ====
Linia 103 ⟶ 99:
 
==== Chór ====
[[Empora|Chór muzyczny]] pochodzi z XVIII wieku. Wsparty jest na sześciu słupach, dwa z nich posiadają rzeźbione [[Kapitel|kapitelekapitel]]e. Parapet chóru z płycinami, w części centralnej jest półkoliście wygięty.
 
==== Organy ====
[[Prospekt organowy]] pochodzi z XIX wieku. Organy były gruntownie remontowane w latach dziewięćdziesiątych XX wieku<ref name=":4" />. Ostatni remont organy przeszły w 2019 roku.
 
 
Dyspozycja instrumentu<ref>{{Cytuj |tytuł = Gawłuszowice ( Kościół św. Wojciecha) |data dostępu = 2021-06-10 |opublikowany = musicamsacram.pl |url = https://musicamsacram.pl/instrumenty/opis/4005-Gawluszowice-Kosciol-sw-Wojciecha}}</ref>
Linia 135 ⟶ 130:
Przy bramie na przykościelnym placu znajduje się [[dzwonnica]] wolnostojąca z 1871 r. w formie [[Arkada|arkady]], na której wiszą 3 [[Dzwon (instrument)|dzwony]]. Przeszła ona gruntowny remont w 1977 r. W czasie [[II wojna światowa|II wojny światowej]] dzwony zostały zabrane przez Niemców. Pierwszy dzwon wykonany z [[Brązy|brązu]] miał szerokość 95 cm i był wykonany w [[Odlewnia dzwonów Karol Schwabe|Odlewni dzwonów Karol Schwabe]] w 1921 r. Nosił imię św. Wojciech i na górnym pasie ozdobnym miał wybity napis „Gawł”. Drugi [[Dzwon (instrument)|dzwon]] [[Brązy|brązowy]]<nowiki/>miał 70 cm szerokości i wykonany był w tej samej odlewni co i pierwszy. Miał wybity napis ,,Dar rodaków z Ameryki" i również na górnym pasie ozdobnym „Gawł”. Trzeci dzwon brązowy o szerokości 45cm odlany został w 1738 r. i nosił imię „Zygmunt”. Poświęcenie nowych dzwonów odbyło się 10 VI 1946r. w drugi dzień Zielonych Świąt. Nowe Dzwony zostały odlane w Odlewni Dzwonów Ludwika Felczyńskiego w 1946r.
 
Parafia ma nietypową tradycję dzwonienia - dzwoni się w godzinach 6.00, 12.00, 18.00 na wszystkie trzy dzwony aż do dnia pogrzebu, a w dniu w którym został zgłoszony pogrzeb zaraz włącza się je by oznajmić śmierć. Dzwony są poruszane [[Napęd|napędami]] łańcuchowymi założonymi w latach 50 ubiegłego wieku.<ref>{{Cytuj |tytuł = Parafia Gawłuszowice » Kościół Parafialny |data dostępu = 2021-06-10 |url = http://www.parafiagawluszowice.pl/?page_id=42 |język = pl-PL}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Jan Rzepa |tytuł = Dzwony Diecezji Tarnowskiej |data = 2001}}</ref>.
{| class="wikitable"
|+Dane dzwonów
Linia 174 ⟶ 169:
 
== Bibliografia ==
 
* {{cytuj książkę | autor = Zespół redakcyjny | tytuł = Polska niezwykła. Województwo podkarpackie | wydawca = Demart SA | miejsce = Warszawa | rok =2008 | strony = 103 | isbn = 978-83-7427-433-3}}
* {{cytuj książkę | autor = Zespół redakcyjny | tytuł = Ziemia Mielecka, przewodnik | wydawca = Agencja Wydawniczo-Reklamowa KORSO | miejsce = Mielec | rok =2015 | strony = 90 | isbn = 978-83-60849-74-3|wydanie = III}}
* {{cytuj książkę | autor = Włodzimierz Gąsiewski | tytuł = Leksykon Ziemi Mieleckiej, przewodnik historyczno-turystyczny | wydawca = Agencja Wydawnicza Promocja | miejsce = Mielec | rok =2006 | strony = 165 | isbn = 83-87549-23-1}}
* {{cytuj książkę | autor = Czesław Kulczycki | tytuł = Mielec i okolice | wydawca = P.U.W. „ROKSANA” | miejsce = Krosno | rok = 2004 | strony = 87-89 | isbn = 83-7343-147-0}}
* {{Cytuj pismo | nazwisko = Kamiński | imię = Krzysztof | autor link = | tytuł = Modrzewiowa świątynia | url = http://skarbypodkarpackie.pl/download/Z2Z4L3NrYXJieXBvZGthcnBhY2lhL3BsL3NwX2xpc3RhX2N6YXNvcGlzbS80MQ/09_2_skarby.pdf | czasopismo = Skarby Podkarpackie | adres czasopisma = | oznaczenie = | wolumin = 2 (9)/2008 | wydanie = | strony = 9-11 | data = | rok = 2008 | miesiąc = | odpowiedzialność = | wydawca = Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju i Promocji Podkarpacia „Pro Carpathia” | miejsce = Rzeszów | issn = 1898-6579 | doi = | doietykieta = | pmid = | pmc = | oclc = | bibcode = | id = | cytat = | język = pl | data dostępu = 2015-04-11 | odn = }}
* {{Cytuj pismo | nazwisko = Kownacka | imię = Katarzyna | autor link = | tytuł = Parafia młoda – mimo upływu lat | url = http://gosc.pl/files/old/gosc.pl/zalaczniki/2005/07/12/1121120090/1121120122.pdf | czasopismo = Gość Sandomierski | adres czasopisma = | oznaczenie = | wolumin = 28/563 | wydanie = | strony = VIII | data = 10 | rok = 2005 | miesiąc = 7 | odpowiedzialność = | wydawca = | miejsce = | issn = | doi = | doietykieta = | pmid = | pmc = | oclc = | bibcode = | id = | cytat = | język = pl | data dostępu = 2015-04-11 | odn = }}
 
{{SORTUJ:Gawłuszowice}}
 
[[Kategoria:Świątynie pod wezwaniem św. Wojciecha]]
[[Kategoria:Kościoły w diecezji sandomierskiej]]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Kościół_św._Wojciecha_w_Gawłuszowicach”