Robert Wilson (reżyser): Różnice pomiędzy wersjami

Uważany na świecie za czołową postać teatralnej awangardy XX wieku. Jego praca sceniczna zawiera szeroką gamę środków artystycznych, łączących ruch, taniec, malarstwo, reżyserię światła i dźwięku, estetykę umeblowania, rzeźbę, muzykę i tekst, przy czym elementy te zespalają się w doskonale jednolitą całość. Jego wizje posiadają wielką siłę estetyczną i emocjonalną zarazem, a dzieła spotykają się z entuzjastycznym przyjęciem krytyki i publiczności na całym świecie. Od niemal czterdziestu lat tworzy na całym świecie, nadając kierunki teatralnym poszukiwaniom i będąc inspiracją dla wielu współczesnych twórców.

Robert Mims Wilson przyszedł na świat [[4 października]] [[1941]] roku w miasteczku [[Waco (Teksas)|Waco]] w stanie [[Teksas]].

W [[1959]] rozpoczął studia administracyjne na wydziale prawa na Uniwersytecie stanu Teksas w [[Austin]]. W tym czasie zaczął malować i po trzech latach rzucił studia i wyjechał do [[Paryż]]a. Tam przez rok [[1962]] pod okiem George’a McNeila studiował malarstwo w American Center. Po powrocie do Stanów przeniósł się do [[Nowy Jork|Nowego Jorku]] i w wieku dwudziestu dwóch lat zaczął studiować projektowanie wnętrz w [[Pratt Institute]] na [[Brooklyn]]ie, na wydziale architektury i sztuk plastycznych (dyplom zdobył w [[1965]]). Ponadto uczęszczał na wykłady [[Sibyl Moholy-Nagy]] (wdowie po artyście [[László Moholy-Nagy]]) oraz stacjonował u [[Paolo Soleri|Paola Soleriego]] w [[Arizona|Arizonie]], studiując u niego [[architektura|architekturę]]. W tym czasie zaczął się też żywo interesować [[happening]]iem i [[Teatr alternatywny|teatrem eksperymentalnym]] oraz sceną taneczną, prężnie się w tym czasie rozwijającą w Nowym Jorku. Największe wrażenie zrobiła na nim praca choreografa [[George Balanchine|George’a Balanchine'aBalanchine’a]], a także [[Jerome Robbins|Jerome’a Robbinsa]], [[Martha Graham|Marthy Graham]] oraz wspólnych projektów [[Merce Cunningham|Merce'aMerce’a Cunninghama]] i [[John Cage|Johna Cage’a]]. W jego mieszkaniu na [[Manhattan]]ie, które było również pracownią i warsztatem, regularnie gromadzili się członkowie założonej przez niego w [[1965]] komuny [[The Byrd Hoffman School of Byrds]] (nazwanej na cześć nauczycielki tańca i terapeutki, która pomogła mu w wieku młodzieńczym przezwyciężyć poważne trudności związane z jąkaniem i była, jak sam wspomina, pierwszą artystką jaką spotkał w życiu).

Wilson podjął pracę jako pomocnik i terapeuta, najpierw w [[Harlem (Nowy Jork)|Harlemie]] z dziećmi z problemami w uczeniu się, później w szpitalu na Brooklynie. Tam pracował z dziećmi z uszkodzeniem mózgu, cierpiącymi na [[ADHD|nadpobudliwość]], [[Spektrum autystycznezaburzeń autystycznych|autystycznymi]] oraz z przewlekle chorymi dorosłymi. Na zajęciach, które tam z nimi prowadził, wspólnie rzeźbili, malowali, robili przedstawienia taneczne i teatralne. Wykorzystywał tu doświadczenia wyniesione z zajęć prowadzonych przez [[Bird Hoffman]], jak i ze współpracy z artystami i naukowcami poznanymi w Nowym Jorku (m.in. [[Daniel Stern (psychoanalityk)|Daniel Stern]]).

W [[1969]] miała miejsce premiera ''[[The King of Spain]]'', spektaklu powstałego we współpracy z [[Raymond Andrews|Raymondem Andrewsem]], 13-letnim, afroamerykańskim, głuchoniemym chłopcem, którego wcześniej Wilson zaadoptował i wziął pod opiekę. Przedstawienie ewoluowało do formy 12-godzinnego widowiska ''[[The Life and Times of Sigmunt Freud]]'' („Życie i czasy Zygmunta Freuda”). W [[1971]] w Paryżu miała miejsce premiera przełomowego dzieła Wilsona – ''[[Deafman Glance]]'' („Spojrzenie głuchego”) – siedmiogodzinny seans teatralny bez słów, wypełniony [[surrealizm|surrealistycznymi]] sekwencjami scenicznych obrazów. Przedstawienie odniosło niebywały sukces, a Wilsonowi przyniosło rozgłos i uznanie. Rok [[1972]] to realizacja w [[Sziraz]] ([[Iran]]) ''[[KA MOUNTain and GUARDenia TERRACE]]'' – widowiska trwającego nieprzerwanie 7 dni i 7 nocy podczas międzynarodowego festiwalu, który miał tam miejsce.

Przełomowym momentem dla Wilsona było spotkanie [[Christopher Knowles|Christophera Knowlesa]], autystycznego chłopaka, który zafascynował Wilsona tworzoną przez siebie poezją. Ich współpraca zaowocowała przedstawieniem ''[[A Letter to Queen Victoria]]'' („List do królowej Wiktorii”). Knowles odcisnął ogromne piętno na twórczości Wilsona i wielokrotnie współpracowali przy kolejnych projektach. W [[1976]] odbyła się światowa prapremiera przełomowego (tak dla historii teatru, jak i kariery samych jej twórców) dzieła ''[[Einstein on the Beach]]'' („Einstein na plaży”), przy powstawaniu której Wilson współpracował z kompozytorem [[Philip Glass|Philipem Glassem]].

Na początku [[lata 80. XX wieku|lat 80.]] Wilson pracował nad widowiskiem, które miało zostać pokazane jako główne wydarzenie programu artystycznego towarzyszącego [[Letnie Igrzyska Olimpijskie 1984|Letnim Igrzyskom Olimpijskim]] w [[Los Angeles]] w [[1984]]. ''[[CIVIL warS: A Tree Is Best Measured When It's Down]]'' („Wojny domowe: drzewo najlepiej mierzyć, gdy jest ścięte”) – mające trwać dwanaście godzin epickie widowisko, z udziałem niemal pięciuset wykonawców, przygotowywane było na pięciu kontynentach świata, grane w dziewięciu językach, mieszczące w sobie różne estetyki i konwencje teatralne całego globu, opowiadające historię ludzkości. Niestety w ostatnim momencie realizacja została odwołana przez komitet olimpijski i przedsięwzięcie nigdy nie zostało pokazane w pełnym, zamierzonym kształcie. Warstwę muzyczną przygotowywali [[Philip Glass]], [[David Byrne (muzyk)|David Byrne]] oraz [[Gavin Bryars]].

Kładzenie nacisku na [[Cisza (akustyka)|ciszę]] widać ewidentnie w niektórych jego produkcjach. ''[[Deafman glance]]'' („Spojrzenie głuchego”) jest sztuką bez słów, a jego adaptacja ''Kwartetu'' [[Heiner Müller|Heinera Müllera]] zawiera piętnastominutowy, milczący [[Prolog (literatura)|prolog]]. Inną techniką, jakiej używa Wilson, jest to, jak słowa mogą nabierać innego znaczenia w zależności od tego, kto je wypowiada. W spektaklu ''[[I was sitting on my patio this guy appeared I thought I was hallucinating]]'' gra dwójka aktorów, przy czym oboje wypowiadają jeden po drugim ten sam monolog będący strumieniem świadomości. Pierwsza postać miała grać powściągliwie i zimno, druga zaś zwariowanie i komediowo, ciepło i kolorowo. Wypowiedzenie dokładnie tego samego tekstu na dwa zupełnie różne sposoby sprawiało, że publiczność z trudem mogła uwierzyć, że słyszała dwa razy ten sam monolog. Wilson zamiast mówić publiczności, co słowa znaczą, otwiera je na interpretacje, przedstawiając ideę, która mówi, iż „znaczenia nie są uwiązane do słów jak koń uwiązany do słupa”.

* ''D'eafmanD’eafman Glance'' („Spojrzenie głuchego” – z Raymondem Andrewsem), 1971

* ''O Corvo Branco'', (z [[Philip Glass|Philipem Glassem]]), Teatro Camões (Lisbon), 1998

* ''The days before'' – Death Destruction & Detroit III, (z Ryuichi Sakamoto), Lincoln Center 1999

* ''POEtry'', (z Lou Reedem), 2000

* ''Richard Strauss'sStrauss’s Die Frau ohne Schatten'', Opéra National de Paris (Opéra Bastille), 2002

* ''Jean de La Fontaine'sFontaine’s The Fables'', 2005

* ''Ibsen'sIbsen’s Peer Gynt'', [[Norwegia]] 2005