'''Wojny grecko-perskie''' – wojny stoczone w pierwszej połowie [[V wiek p.n.e.|V wieku p.n.e.]] pomiędzy [[Achemenidzi|imperium perskim]] a [[Starożytna Grecja|greckimi]] [[polis|poleis]]. W 546 r. p.n.e. [[Cyrus II Wielki|Cyrus Wielki]], twórca potęgi państwa perskiego, podbił leżącą w [[Anatolia|Azji Mniejszej]] [[Lidia (kraina)|Lidię]], a w następnych latach Persowie zdobyli podległe wcześniej królom lidijskimlidyjskim greckie miasta na wschodnim wybrzeżu [[Morze Egejskie|Morza Egejskiego]]{{odn|Ziółkowski|2009|s=427}}. W 499 p.n.e. miasta te zbuntowały się przeciw władzy perskiej i wznieciły powstanie, nie doczekały się jednak znaczącej pomocy z poleis pozostających poza zasięgiem władzy perskiego króla (niewielkie kontyngenty przysłały jedynie [[Ateny]] i [[Eretria]]{{odn|Ziółkowski|2009|s=429}}). Powstanie upadło w 493 p.n.e., a w 490 p.n.e. ruszyła perska wyprawa morska, która miała ukarać greckie miasta wspomagające powstańców, jednak zakończyła się klęską w [[Bitwa pod Maratonem|bitwie pod Maratonem]] w [[Attyka (kraina historyczna)|Attyce]], gdzie Ateńczycy pokonali Persów. Przewidując kolejny najazd, część greckich poleis zawiązała sojusz obronny, tzw. [[Związek Hellenów]], któremu przewodniczyła [[Sparta]] – militarna potęga Grecji. W 480 p.n.e. wielka armia perska dowodzona przez samego króla – [[Kserkses I|Kserksesa I]] – wkroczyła do Grecji, pokonała niewielkie siły Związku [[Bitwa pod Termopilami|pod Termopilami]], zajęła i spaliła Ateny, ale flota perska została rozbita w [[Bitwa pod Salaminą|bitwie morskiej pod Salaminą]]. W 479 p.n.e. perskie porażki [[Bitwa pod Platejami|pod Platejami]] w [[Beocja|Beocji]] i [[Bitwa pod Mykale|pod Mykale]] w Azji Mniejszej sprawiły, że to Grecy przejęli inicjatywę w toczącej się wojnie. Kierownictwo w niej przejęły Ateny, tworząc z wyzwolonymi poleis [[Tracja|trackimi]] i z wysp Morza Egejskiego sojusz zwany [[Ateński Związek Morski|Związkiem Morskim bądź Delijskim]]. Sparta wycofała się z dalszych walk. Związek Morski pod dowództwem Ateńczyka [[Kimon]]a wyzwalał kolejne greckie miasta spod panowania perskiego. Ok. 466 p.n.e. Grecy zadali klęskę perskiej armii i flocie w [[Bitwa nad Eurymedonem|bitwie nad Eurymedonem]] w [[Pamfilia|Pamfilii]], zyskując panowanie na morzu. W 460 p.n.e. Ateny wspomogły antyperskie powstanie w [[Starożytny Egipt|Egipcie]], jednak poniosły porażkę w [[Delta Nilu|delcie Nilu]] w 454 p.n.e. W 451 p.n.e. starcie Greków i Persów [[Bitwa pod Salaminą cypryjską|pod Salaminą Cypryjską]] zakończyło się wielkim zwycięstwem Związku Morskiego na lądzie i na morzu. Wkrótce potem walki ustały i doszło do porozumienia, w którym król perski pogodził się z utratą miast greckich w Azji, lecz zachował [[Cypr]]{{odn|Ziółkowski|2009|s=495}}.
