Kabul: Różnice pomiędzy wersjami

|opis zdjęcia = Kabul, panoramaPanorama miasta (w 2007) r.

|dopełniacz nazwy = Kabulu

|1. jednostka administracyjna = [[Kabul (prowincja)|Kabul]]

|zarządzający = MuhammadMohammad YunusDaud NawandishSultanzoy

|powierzchnia = 2751028,24

|wysokość = 18081807

|rok = 2021

|liczba ludności = 24 994601 000789<ref>Jeden[https://www.nsia.gov.af:8080/wp-content/uploads/2021/06/Estimated-Population-of-Afghanistan1-1400.pdf zEstimated szacunkówPopulation [[Organizacjaof NarodówAfghanistan Zjednoczonych|ONZ2021]].</ref>

|podział miasta = 1822 dzielnic

'''Kabul''' ([[język perski|dari]], [[język paszto|paszto]] کابل) – [[stolica]] i największe miasto w [[Afganistan]]ieu, liczyliczące ponad 24,56 miliona mieszkańców (2021), izlokalizowane znajdujew się[[Podział wadministracyjny Afganistanu|prowincji (wilajecie)]] [[Kabul (prowincja)|Kabul]]. Znane było w starożytności jako ''Ortospana'', ''Kabura'' ({{grc|Κάβουρα}}), ''Kophes'' lub ''Kophene''. Dokładna liczba mieszkańców nie jest określona, ale populacja całej prowincji wynosi między od 3,5 do 5 miliona ludzi<ref>https://web.archive.org/web/20100527150019/http://afghanistan.usaid.gov/en/Province.14.aspx Afganistan</ref><ref name="ABC">[[Australian Broadcasting Corporation]], [http://www.abc.net.au/news/stories/2009/05/09/2565599.htm Dodgy cars clogging Kabul's roads]</ref>.

Jest ekonomicznymEkonomiczne i kulturalnymkulturalne centrum kraju, znajdujeznajdujące się 1800na wysokości 1807 m [[n.p.m.]], w wąskiej dolinie międzypomiędzy górami [[Hindukusz]] i leży nad rzeką [[Kabul (rzeka)|Kabul]]. Miasto jest połączone okrężną autostradą tzw. Ring Road z [[Ghazni (prowincja)|Ghazni]], [[Kandahar]]em, [[Herat]]em ioraz [[Mazar-i Szarif|Mazar-e Szarifem]].

Kabul ma ponad 3000 lat, wiele [[imperium|imperiów]] walczyło o to miasto z powodu jego strategicznego położenia wzdłuż [[szlak handlowy|szlaków handlowych]] [[Azja Południowa|południowej]] i [[Azja Środkowa|centralnej Azji]]. Stanowił jeden z najbardziej wysuniętych na wschód rejonów [[Achemenidzi|Imperium Achemenidów]]. W 331 p.n.e. [[Aleksander Macedoński|Aleksander Wielki]] pokonał Achemenidów i obszar Kabulu stał się częścią [[Seleucydzi|Imperium Seleucydów]], a następnie państwa [[Dynastia Maurjów|Maurjów]]. Pod koniec I wieku n.e. stał się stolicą [[Królestwo Kuszanów|Królestwa Kuszanów]]. W 1504 r. [[Timurydzi|Timurydzki]] książę [[Babur]] zdobył Kabul. W 1776 r. miasto stałostał się stolicą Afganistanu za [[Timur Szah Durrani|Timura Szaha Durrani]]<ref>[http://www.britannica.com/ebc/article-9368810 Encyclopedia Britannica]</ref>. W XIX wieku było kilkakrotnie najeżdżane przez sąsiadujące Brytyjsko-Indyjskie wojska podczas wojen brytyjsko-afgańskich. W 1919 roku, podczas [[III wojna brytyjsko-afgańska|III wojny brytyjsko-afgańskiej]], miasto było bombardowane przez lotnictwo [[Royal Air Force|RAF]] Indii Brytyjskich<ref>{{Cytuj stronę |url=http://www.national-army-museum.ac.uk/exhibitions/afghanistan/page4.shtml |tytuł=The Road to Kabul: British armies in Afghanistan, 1839-1919, ''National Army Museum'', UK |data dostępu=2014-04-19 |archiwum=https://web.archive.org/web/20101126035657/http://www.national-army-museum.ac.uk/exhibitions/afghanistan/page4.shtml |zarchiwizowano=2010-11-26 }}</ref>.

Od [[Rewolucja kwietniowa|rewolucji kwietniowej]] (1978), poprzez [[Radziecka interwencja w Afganistanie|radziecką interwencję w Afganistanie]] w latach 80., rządy [[talibowie|talibów]] oraz interwencję amerykańską w XXI wieku miasto często było niszczone przez rebeliantów. Aktualnie{{kiedy|data=2021-08}} jest ono w fazie rekonstrukcji<ref>{{Cytuj | url=http://archnet.org/library/documents/one-document.jsp?document_id=9201 | tytuł=Archnet<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=archnet.org | data dostępu=2017-11-24 | archiwum=https://web.archive.org/web/20110604201746/http://archnet.org/library/documents/one-document.jsp?document_id=9201 | zarchiwizowano=2011-06-04 }}</ref>.

PoW zakończeniutrakcie [[wojnaWojna w Afganistanie (2001–2021)|wojnytoczonej wod Afganistanie2001 r. wojny]] (2001–2021) Kabul został zajęty przez [[talibowieTalibowie|talibów]] 15 sierpnia 2021<ref>{{Cytuj stronę | url = https://www.rp.pl/Afganistan/308159957-Talibowie-w-Kabulu-W-stolicy-Afganistanu-przerazenie-i-panika.html | tytuł = Talibowie w Kabulu. W stolicy Afganistanu przerażenie i panika | autor = Jerzy Haszczyński | opublikowany = rp.pl | data = 15 sierpnia 2021 | język = | data dostępu = 2021-08-16}}</ref>, wcześniej. tegoTego samego dnia prezydent Afganistanu [[Aszraf Ghani]] opuścił miasto<ref>{{Cytuj stronę | url = https://www.pap.pl/aktualnosci/news,929747,prezydent-aszraf-ghani-opuscilem-kraj-uniknac-rozlewu-krwi.html | tytuł = Prezydent Aszraf Ghani: opuściłem kraj, by uniknąć rozlewu krwi | autor = (kgr) | opublikowany = 15 sierpnia 2021 | data = | język = | data dostępu = 2021-08-16}}</ref>; pod kontrolą wojska amerykańskiego pozostaje jedynie międzynarodowy [[port lotniczy Kabul]], z którego prowadzi się pospieszną i chaotyczną ewakuację<ref>{{Cytuj stronę | url = https://www.pap.pl/aktualnosci/news,929900,loty-pasazerskie-z-kabulu-odwolane-przestrzen-powietrzna-zostala | tytuł = Loty pasażerskie z Kabulu odwołane. Przestrzeń powietrzna została udostępniona wojsku | autor = (mmi) | opublikowany = pap.pl | data = 16 sierpnia 2021 | język = | data dostępu = 2021-08-16}}</ref><ref>{{Cytuj stronę | url = https://www.pap.pl/aktualnosci/news%2C930393%2Cna-lotnisku-w-kabulu-nadal-trwa-chaos-samoloty-wciaz-nie-startuja-talibowie | tytuł = Chaos w Kabulu. Samoloty nie startują. Talibowie uniemożliwiają opuszczenie lotniska | autor = (liv) | opublikowany = pap.pl | data = 16 sierpnia 2021 | język = | data dostępu = 2021-08-16}}</ref>.